Με τον χρόνο των εκλογών να πλησιάζει, είτε o πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξαντλήσει την τετραετία είτε οι εκλογές επισπευσθούν και διεξαχθούν τελικά το… φθινόπωρο, η πολιτική συζήτηση σταδιακά επικεντρώνεται στην «επόμενη μέρα». Στην κυβέρνηση δηλαδή που θα προκύψει από τις επερχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, που σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες και ενδείξεις θα είναι δύο, καθώς θεωρείται απίθανο να διαμορφωθεί κοινοβουλευτική πλειοψηφία από την πρώτη κάλπη, στην οποία θα ισχύσει σύστημα απλής αναλογικής.
Διαβάστε το ρεπορτάζ του Κώστα Παπαδιόχου στην Καθημερινή:
Με φόντο και τον τελευταίο κύκλο δημοσκοπήσεων, που καταγράφουν τη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ να ακολουθούν ανοδική τροχιά, η «Κ» αναδεικνύει τα πιθανά και λιγότερο πιθανά σενάρια σχηματισμού κυβέρνησης.
Μητσοτάκης: «Διπλές οι επόμενες εκλογές»
Ως βασική παραδοχή –που πρέπει, βεβαίως, να επιβεβαιωθεί το βράδυ των αποτελεσμάτων– λαμβάνεται ότι η Ν.Δ. θα είναι πρώτο κόμμα: όχι μόνον λόγω της «ψαλίδας» που τη χωρίζει από τον ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις. Αλλά και με δεδομένο ότι στο παρελθόν δεν έχει σημειωθεί «ανατροπή» όσον αφορά την πρωτιά στις εκλογές του κόμματος που προηγείτο καθαρά στις έρευνες της κοινής γνώμης λίγους μήνες πριν στηθούν οι κάλπες.
Κυβέρνηση από τις κάλπες της απλής αναλογικής
Παρότι με βάση την «αριθμητική» των εδρών υπάρχει η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης από τις πρώτες εκλογές, το συγκεκριμένο σενάριο, που εκ των πραγμάτων προϋποθέτει συνεργασία δύο τουλάχιστον κομμάτων, θεωρείται εξαιρετικά απίθανο να επαληθευθεί:
Οπως προκύπτει από τον σχετικό πίνακα που δημοσιεύει η «Κ», για τη διαμόρφωση κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας άνω των 151 εδρών απαιτείται η σύμπραξη Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ. Ομως, εκτιμάται πως αυτή δεν πρόκειται να επιτευχθεί: το ΠΑΣΟΚ θέτει ως προϋπόθεση την υιοθέτηση της σοσιαλδημοκρατικής του πρότασης, ενώ με βάση τις τοποθετήσεις του Νίκου Ανδρουλάκη θα ζητήσει τρίτο πρόσωπο για την πρωθυπουργία. Πρόκειται για όρους που δεν θα μπορούσε να δεχθεί η Ν.Δ., όταν αναμένεται πως θα καταγράψει ποσοστό «καθαρά» άνω του 30% στις πρώτες εκλογές.
Τα «όπλα» του ΣΥΡΙΖΑ έως τις εκλογές
Θα πρέπει να επισημανθούν και δύο στοιχεία που απομακρύνουν ακόμη περισσότερο την πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης μετά τις εκλογές της απλής αναλογικής:
• Ακόμη και στο ενδεχόμενο κυβερνητικής συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ –που όπως διαφαίνεται από τις τοποθετήσεις στελεχών του ούτως ή άλλως θα προτιμούσε να παραμείνει στα έδρανα της αντιπολίτευσης– τη Ν.Δ. συμφέρει να έχουν προηγηθεί εκλογές με τον δικό της εκλογικό νόμο, καθώς η Κοινοβουλευτική Ομάδα της θα αριθμεί σαφώς περισσότερα μέλη.
• Ο ΣΥΡΙΖΑ, που παλαιότερα άφηνε ανοικτό «παράθυρο» για κυβέρνηση χωρίς τη συμμετοχή του πρώτου κόμματος –με ΠΑΣΟΚ, ΜέΡΑ25, ΚΚΕ– ή για κυβέρνηση μειοψηφίας, πλέον έχει μεταβάλει στρατηγική και σημειώνει πως κυβερνητική λύση μέσω απλής αναλογικής μπορεί να προκύψει μόνο με τον ίδιο στη θέση του οδηγού.
Αυτοδυναμία Ν.Δ. μετά τις δεύτερες κάλπες
Πρόκειται για ρεαλιστικό σενάριο, με βάση τις υφιστάμενες δημοσκοπήσεις (πίνακας 2). Και τούτο, καθώς τα διλήμματα στις δεύτερες εκλογές –με τον εκλογικό νόμο της Ν.Δ.– θα είναι ιδιαίτερα ισχυρά, ενώ θα πλανάται και ο κίνδυνος της ακυβερνησίας, σε ένα διεθνές περιβάλλον που πιθανότατα θα παραμένει ασταθές λόγω Ουκρανικού, αλλά και εξαιτίας των αναθεωρητικών βλέψεων του Ταγίπ Ερντογάν. Είναι προφανές πως σε μια τέτοια περίπτωση ο κ. Μητσοτάκης θα προχωρήσει στον σχηματισμό μονοκομματικής κυβέρνησης, ακόμη και εάν η κοινοβουλευτική του πλειοψηφία είναι περιορισμένη. Εξάλλου και στην τρέχουσα τετραετία κατέστη σαφές ότι η Κοινοβουλευτική Ομάδα της Ν.Δ. είναι εξαιρετικά συμπαγής.
Κυβέρνηση συνεργασίας Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ
Πρόκειται για ένα σενάριο με πρωθυπουργό τον κ. Μητσοτάκη, που για να υλοποιηθεί προϋποθέτει μερική «αναδίπλωση» της Χαριλάου Τρικούπη από τους όρους που θέτει στην παρούσα φάση ο Νίκος Ανδρουλάκης. Ουσιαστικά στην προκειμένη περίπτωση πολλά θα κριθούν από τους ακριβείς συσχετισμούς που θα προκύψουν μετά τα αποτελέσματα των δεύτερων εκλογών και από το πόσο κοντά θα έχει βρεθεί η Ν.Δ. στην αυτοδυναμία. Πάντως, θεωρείται πολύ πιθανόν το ΠΑΣΟΚ να δεχθεί ιδιαίτερα ισχυρή πίεση –και εκ των έσω– προκειμένου να συμβάλει στη διαμόρφωση κυβερνητικής λύσης και την αποφυγή μιας τρίτης κατά σειρά εκλογικής αναμέτρησης.
Κυβέρνηση συνεργασίας Ν.Δ. – Ελληνικής Λύσης
Από εδώ και πέρα αναφέρονται σενάρια σαφώς λιγότερο πιθανά: για παράδειγμα, παρότι στο παρασκήνιο συζητείται πως εάν ο Νίκος Ανδρουλάκης επιλέξει να παραμείνει στα έδρανα της αντιπολίτευσης, σε περίπτωση μη αυτοδυναμίας η συνεργασία Ν.Δ. – Ελληνικής Λύσης θα μπορούσε να αποτελέσει διέξοδο για τον πρωθυπουργό, ο ίδιος είναι κατηγορηματικός ως προς το αντίθετο. Ο κ. Μητσοτάκης εξαρχής απέκλειε ως «διέξοδο» μια παραλλαγή του μοντέλου της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με τον Κυριάκο Βελόπουλο στη θέση του Πάνου Καμμένου. Ομως το συγκεκριμένο σενάριο «κάηκε» ολοσχερώς με τον πόλεμο στην Ουκρανία: όπως λέγεται, δεν είναι δυνατή η συνεργασία της Ν.Δ. που έχει τοποθετηθεί στρατηγικά στην πρώτη γραμμή της Δύσης έναντι της εισβολής της Μόσχας, με ένα «φιλορωσικό» κόμμα. Αντιθέτως, εφικτή προκειμένου να αποφευχθεί η ακυβερνησία θα μπορούσε να είναι η σύμπλευση με την Εθνική Δημιουργία των κ. Μπογδάνου, Τζήμερου και Κρανιδιώτη, αλλά είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν ο συγκεκριμένος σχηματισμός θα μπορέσει να υπερβεί το όριο του 3% ώστε να εισέλθει στην επόμενη Βουλή.
Tρίτες εκλογές – τρίτο πρόσωπο
Σε ενδεχόμενο αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης μέσω κάποιας από τις προηγούμενες «εναλλακτικές», στο τραπέζι μπορεί να μπουν η προσφυγή σε τρίτη εκλογική αναμέτρηση ή η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τρίτο πρόσωπο. Ομως και στη συγκεκριμένη περίπτωση τα προβλήματα θα είναι πολλαπλά. Τριπλές εκλογές είναι προφανές ότι θα καταστήσουν την Ελλάδα θύλακα πρωτοφανούς πολιτικής αστάθειας. Παράλληλα, συνεπάγονται πως σχεδόν για δύο μήνες η χώρα θα πορευτεί με υπηρεσιακή κυβέρνηση σε ένα περιβάλλον πολλαπλών κινδύνων. Σε κάθε περίπτωση, το βάρος που θα κληθεί να σηκώσει το ΠΑΣΟΚ αν οδηγήσει τις εξελίξεις σ’ αυτή την κατεύθυνση θα είναι δυσβάστακτο, καθώς ο κ. Μητσοτάκης έχει δηλώσει έτοιμος για συνεργασίες εάν τούτο είναι η επιλογή των πολιτών στις δεύτερες εκλογές. Ομως και το σενάριο για τρίτο πρόσωπο στην πρωθυπουργία, στο οποίο έχει αναφερθεί το ΠΑΣΟΚ, παρουσιάζει πολλαπλά προβλήματα στην πράξη. Υπενθυμίζεται πως η κυβέρνηση Παπαδήμου –που αποτελεί το μόνο πρόσφατο προηγούμενο– ήταν «ειδικού σκοπού» και εξαιρετικά βραχύβια. Παράλληλα ως λύση είναι αντιθεσμική και είναι ενδεικτικό πως και ο Αλέξης Τσίπρας διαμήνυσε δημοσίως πως σε περίπτωση μη αυτοδυναμίας ο επόμενος πρωθυπουργός πρέπει να προέρχεται από το πρώτο κόμμα.
Τρικομματική ή κυβέρνηση μειοψηφίας
Τέλος, χωρίς στην πραγματικότητα προοπτική υλοποίησης, μπορούν να συζητηθούν: μια κυβέρνηση στην οποία θα μετείχαν Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, και θα άφηνε τα έδρανα της αντιπολίτευσης σε πιο «ακραίες» φωνές. Ο σχηματισμός κυβέρνησης μειοψηφίας, ενός μορφώματος δηλαδή, κατά πάσα βεβαιότητα βραχύβιου και με το οποίο στη χώρα δεν έχει υπάρξει επί της ουσίας κατά το παρελθόν καμία εμπειρία. Eίναι προφανές πως εάν ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει μια –μη διαφαινόμενη πάντως– μεγάλη ανατροπή, τα περισσότερα από τα παραπάνω σενάρια θα έχουν και πάλι βάση, με εκείνον όμως πρωταγωνιστή.
