Δεκάδες δισ. κρατικής στήριξης, ξένος έλεγχος και περιορισμένη ανταποδοτικότητα προς την οικονομία
Οι ελληνικές τράπεζες βίωσαν συστημική καταστροφή σε δύο φάσεις, το 2012 και το 2015, ως άμεση συνέπεια των μνημονιακών χειρισμών. Το κούρεμα του ελληνικού χρέους (PSI), με 74% haircut, εξαΰλωσε σε μία νύχτα 39–40 δισ. ευρώ από χαρτοφυλάκια τραπεζών που κατείχαν 54 δισ. ευρώ σε κρατικά ομόλογα. Παράλληλα, η έκρηξη των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) μεταξύ 2010–2018 έφτασε σωρευτικά τα 84 δισ. ευρώ, με μέγιστο αποτύπωμα 102 δισ. ευρώ, συντρίβοντας ισολογισμούς και κεφαλαιακή επάρκεια.
Κρατική διάσωση πολλών ταχυτήτων
Απέναντι σε αυτή την κατάρρευση, το κράτος παρενέβη τρεις φορές με ανακεφαλαιοποιήσεις, διαθέτοντας 42 δισ. ευρώ σε κεφάλαια. Μαζί με την κάλυψη των χρηματοδοτικών κενών (funding gap), η άμεση κρατική βοήθεια ανήλθε στα 54 δισ. ευρώ. Ακολούθησε η κρατική στήριξη για τη διαχείριση των NPEs μέσω του σχήματος Ηρακλής, με κρατικές εγγυήσεις 17,3 δισ. ευρώ, καθώς και η αναβαλλόμενη φορολογική απαίτηση (DTC), που από 16 δισ. ευρώ αρχικά διαμορφώνεται σήμερα περίπου στα 10 δισ. ευρώ. Σε όρους παρούσας αξίας, το άθροισμα της κρατικής βοήθειας αγγίζει τα 73 δισ. ευρώ.
Ξένος έλεγχος, ελληνικό ρίσκο
Σήμερα, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες ελέγχονται σε συντριπτικό βαθμό από ξένους επενδυτές. Στην Alpha Bank, 93% των 95.000 μετόχων είναι ξένοι, με την UniCredit να έχει φτάσει στο 30%. Στην Τράπεζα Πειραιώς, 88% των μετόχων είναι ξένοι, με τον Paulson & Co. στο 14%. Στην Εθνική Τράπεζα, Έλληνες μέτοχοι αντιστοιχούν σε 14%, μαζί με το 8,39% του Δημοσίου (ΕΕΣΥΠ), αφήνοντας 86% υπό ξένο έλεγχο. Στην Eurobank, 94% των επενδυτών είναι ξένοι, με το καναδικό Fairfax Financial στο 32,67%.
Μερίσματα προς τα έξω, φόροι σχεδόν μηδέν
Τα δεδομένα δείχνουν το επόμενο βήμα: οι τράπεζες προγραμματίζουν διανομή μερισμάτων 50% των κερδών για τις χρήσεις 2025–2026. Με ετήσια κέρδη 4,48 δισ. ευρώ, τα μερίσματα ανέρχονται σε 2,25 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 88% — σχεδόν 2 δισ. ευρώ — κατευθύνονται στο εξωτερικό. Την ίδια στιγμή, λόγω της αναβαλλόμενης φορολογίας, οι τράπεζες πληρώνουν ελάχιστο ή μηδενικό φόρο σε ταμειακούς όρους, καθώς ο φόρος καταγράφεται λογιστικά αλλά συμψηφίζεται.
Χορηγήσεις με στενό φίλτρο
Η συμβολή στην πραγματική οικονομία παραμένει περιορισμένη σε εύρος. Οι χορηγήσεις επικεντρώνονται σε περίπου 15.000 νομικά και φυσικά πρόσωπα, αφήνοντας το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας εκτός χρηματοδότησης. Ναι, οι τράπεζες συμμετέχουν στον δανεισμό, αλλά η καθολική πρόσβαση παραμένει ζητούμενο, ιδίως για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και περιφέρειες.
Το ερώτημα της ανταποδοτικότητας
Τα στοιχεία συγκλίνουν σε ένα συμπέρασμα: μετά από δεκάδες δισ. δημόσιας στήριξης, το ισοζύγιο ανταποδοτικότητας προς την πατρίδα είναι φτωχό. Με ξένο έλεγχο, μερίσματα που εξάγονται, χαμηλή φορολογική συνεισφορά και περιορισμένο άνοιγμα χορηγήσεων, οι τράπεζες οφείλουν περισσότερα. Η ευθύνη δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και θεσμική: να μεταφραστεί η σταθερότητα σε ευρύτερη χρηματοδότηση, δίκαιη φορολόγηση και απτή στήριξη της παραγωγικής βάσης. Το γεγονός ότι σήμερα προσφέρουν λίγα είναι μια διαπίστωση που καταγράφεται και μένει να απαντηθεί στην πράξη.
