Ριζική τομή για οφειλέτες και επαγγελματίες με νόμο–σταθμό – Πλήρης απαλλαγή από ποινικές ευθύνες μέσω πτώχευσης και κρατικά voucher πρόληψης υπερχρέωσης
Η δυνατότητα ενός πραγματικού νέου ξεκινήματος χωρίς τα βάρη του παρελθόντος για οφειλέτες που οδηγήθηκαν σε οικονομικό αδιέξοδο, σε συνδυασμό με τη συστηματική και πολυεπίπεδη στήριξη επιχειρηματιών που βρίσκονται σε τροχιά κινδύνου, συνιστούν τα δύο κομβικά εργαλεία που θέτει σε εφαρμογή το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Οι ρυθμίσεις αυτές ενσωματώθηκαν στα άρθρα 177–179 του νομοσχεδίου για τα Ιδρύματα και τις Σχολάζουσες Κληρονομιές, το οποίο ψηφίστηκε από τη Βουλή και, μετά τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθίσταται πλήρως δεσμευτικός νόμος του Κράτους.
Τέλος η ποινική «ομηρία» για χρέη
Η πιο βαθιά τομή του νέου πλαισίου αφορά την κατάργηση της ποινικοποίησης της οικονομικής αποτυχίας για όσους καταφεύγουν στη λύση της πτώχευσης. Με τη νέα διάταξη που προστίθεται ως άρθρο 198Α στον ν. 4738/2020, ανατρέπεται το καθεστώς που επί χρόνια κρατούσε εγκλωβισμένους επαγγελματίες και πολίτες, ακόμη και μετά την οικονομική τους κατάρρευση. Η ρύθμιση λειτουργεί ως θεσμική “δεύτερη ευκαιρία”, επιτρέποντας σε όσους έκλεισαν την επιχείρησή τους ή αδυνατούν να εξυπηρετήσουν οφειλές να αποδεσμευτούν από ποινικές διώξεις και κοινωνικό στίγμα, ώστε να μπορέσουν να επανενταχθούν οικονομικά και επαγγελματικά.
Αναστολή διώξεων και οριστική διαγραφή από το ποινικό μητρώο
Η κρίσιμη διάταξη του άρθρου 178 προβλέπει ότι με τη δημοσίευση της δικαστικής απόφασης πτώχευσης ή την καταχώριση του οφειλέτη στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας, παύει αυτομάτως κάθε ποινική δίωξη για χρέη προς Εφορία και ΕΦΚΑ. Η αναστολή αφορά τόσο τα αδικήματα μη καταβολής οφειλών προς το Δημόσιο όσο και την καθυστέρηση εισφορών στους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης. Το καθοριστικό στοιχείο είναι ότι, εφόσον ολοκληρωθεί επιτυχώς η διαδικασία της πτώχευσης και ο οφειλέτης απαλλαγεί νόμιμα από τα χρέη του, κάτι που συνήθως συμβαίνει μετά από ένα έως τρία έτη, το αξιόποινο εξαλείφεται οριστικά και διαγράφεται από το ποινικό μητρώο.
Η πολιτική επιλογή πίσω από τον νόμο
Κατά τη συζήτηση και ψήφιση του νόμου στη Βουλή, ο υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης υπογράμμισε με σαφήνεια τη φιλοσοφία της παρέμβασης, δηλώνοντας ότι «το κράτος επιλέγει να μην ποινικοποιεί την οικονομική δυσκολία: η ποινική δίωξη για οφειλές προς Δημόσιο και Ταμεία αναστέλλεται κατά τη διάρκεια της πτώχευσης και εξαλείφεται όταν ο οφειλέτης απαλλάσσεται από τα χρέη του, δίνοντάς του πραγματική δεύτερη ευκαιρία». Η τοποθέτηση αυτή αποτυπώνει τη στροφή από την τιμωρία στη θεσμική επανεκκίνηση.
Πρόληψη υπερχρέωσης πριν το «σημείο χωρίς επιστροφή»
Το δεύτερο σκέλος του νέου πλαισίου, που προβλέπεται στο άρθρο 177, εισάγει για πρώτη φορά δομημένους μηχανισμούς πρόληψης της οικονομικής κατάρρευσης. Μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και της Κοινωνίας της Πληροφορίας, το κράτος θα χορηγεί δωρεάν voucher σε επαγγελματίες που βρίσκονται ή απειλούνται να βρεθούν σε κατάσταση αφερεγγυότητας, καλύπτοντας το κόστος εξειδικευμένης καθοδήγησης από πιστοποιημένους συμβούλους.
Μηχανισμός Έγκαιρης Προειδοποίησης και έγκαιρη παρέμβαση
Η λειτουργία του προγράμματος βασίζεται στον Μηχανισμό Έγκαιρης Προειδοποίησης, ένα σύστημα που παρακολουθεί οικονομικούς δείκτες επιχειρήσεων και εντοπίζει εγκαίρως πρόδρομα σημάδια κινδύνου. Όταν το σύστημα ενεργοποιείται, ο επαγγελματίας θα μπορεί να υποβάλει αίτηση μέσω ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας της Γενικής Γραμματείας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, προκειμένου να λάβει το voucher και να προσφύγει σε συμβούλους που θα σχεδιάσουν βιώσιμη στρατηγική διάσωσης.
Ολιστική στήριξη: όχι μόνο οικονομική
Το καινοτόμο στοιχείο του προγράμματος είναι ότι δεν περιορίζεται σε νομικές ή χρηματοοικονομικές συμβουλές. Για πρώτη φορά, το κράτος αναγνωρίζει θεσμικά το ψυχολογικό βάρος της υπερχρέωσης, καλύπτοντας υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης, ενδυνάμωσης και mentoring. Η προσέγγιση αυτή στοχεύει στο να βοηθήσει τον επιχειρηματία όχι μόνο να καταρτίσει ένα βιώσιμο σχέδιο, αλλά και να αποκτήσει το σθένος να το εφαρμόσει, χωρίς να εγκαταλείψει τις ρυθμίσεις και τις υποχρεώσεις του.
Όροι εφαρμογής και προετοιμασία του συστήματος
Με κοινή υπουργική απόφαση θα εξειδικευτούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας, οι προϋποθέσεις ένταξης και ο χρόνος έναρξης του προγράμματος, ενώ ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η εκπαίδευση ειδικών συμβούλων έγκαιρης προειδοποίησης, οι οποίοι θα στελεχώσουν τον μηχανισμό.
Ρυθμίσεις για ευάλωτους οφειλέτες και αποφυγή διπλής επιδότησης
Το άρθρο 179 προβλέπει τεχνικές αλλά κρίσιμες ρυθμίσεις για ευάλωτους οφειλέτες που λαμβάνουν κρατική συνεισφορά για την κατοικία τους. Εφόσον ένας δικαιούχος ενταχθεί στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών και υπογράψει νέα σύμβαση διασώζοντας την κύρια κατοικία, η προηγούμενη κρατική επιδότηση διακόπτεται αυτομάτως. Η διάταξη αποσκοπεί στην αποφυγή διπλής χρηματοδότησης, αλλά και στην προστασία του οφειλέτη από μελλοντικές αξιώσεις επιστροφής αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, καθώς παύει ο αρχικός λόγος χορήγησης της ενίσχυσης.
