Το επικαιροποιημένο Σχέδιο Δράσης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας δείχνει σημαντική υποχώρηση της ενεργειακής ένδειας από το 2016 μέχρι σήμερα
Η πρόσφατη δημόσια διαβούλευση για το επικαιροποιημένο Σχέδιο Δράσης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποκαλύπτει ότι το ποσοστό των ενεργειακά φτωχών νοικοκυριών μειώθηκε κατά 21% από το 2016, με το 2023 να καταγράφει σημαντική υποχώρηση. Οι αριθμοί δείχνουν μια εικόνα σταδιακής βελτίωσης: από 15,9% το 2016 (690.000 νοικοκυριά) σε 12,6% το 2023 (540.000 νοικοκυριά). Παρά τις πιέσεις που άσκησαν τόσο η οικονομική κρίση όσο και η ενεργειακή αναταραχή της τελευταίας τριετίας, η πολιτική στήριξης των καταναλωτών φαίνεται να συγκράτησε εντονότερες επιπτώσεις. Η κυβέρνηση πλέον θέτει έναν νέο, ιδιαίτερα απαιτητικό στόχο: μείωση της ενεργειακής φτώχειας στο 4% έως το 2030, δηλαδή σε περίπου 172.000 νοικοκυριά. Το πλαίσιο αυτό σηματοδοτεί μια συνολική αλλαγή προσανατολισμού προς πιο μόνιμες λύσεις.
Ενίσχυση των ευάλωτων νοικοκυριών και παρεμβάσεις άμεσης ανάγκης
Ο πρώτος άξονας του σχεδίου επικεντρώνεται στη γρήγορη απορρόφηση των πιο οξυμένων κοινωνικών πιέσεων, δίνοντας προτεραιότητα στην προστασία νοικοκυριών που βρίσκονται σε ακραίες συνθήκες ενεργειακής ένδειας. Στην καρδιά του σχεδίου βρίσκεται η διασφάλιση ότι δεν θα διακόπτεται η παροχή ενέργειας όταν η κατανάλωση βρίσκεται κάτω από ένα καθορισμένο όριο ελάχιστης ανάγκης. Παράλληλα, προβλέπεται ένα ευέλικτο πλαίσιο ρύθμισης οφειλών, το οποίο επιτρέπει τμηματική και άτοκη εξόφληση βάσει του προφίλ δαπανών του νοικοκυριού. Τα μέτρα αυτά συμπληρώνουν πολιτικές που ήδη εφαρμόζονται, όπως το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο, με στόχο να διαμορφωθεί ένα προστατευτικό πλέγμα που αποτρέπει την ενεργειακή αποκοπή και τα αδιέξοδα.
Δομική αντιμετώπιση μέσω ενεργειακής αναβάθμισης και ανακαινίσεων
Ο δεύτερος άξονας στρέφεται στη μακροχρόνια αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας, μέσα από επενδύσεις σε εξοικονόμηση ενέργειας και αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Το πρόγραμμα προβλέπει παρεμβάσεις σε κατοικίες χαμηλής ενεργειακής απόδοσης, συνδυάζοντας βελτιώσεις στο κέλυφος του κτιρίου με την εγκατάσταση σύγχρονων, αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού. Για τα νοικοκυριά που πλήττονται από τις πιο βαριές μορφές ενεργειακής φτώχειας —όταν δηλαδή το ποσοστό εύλογων δαπανών διαβίωσης υπερβαίνει το 150% του εισοδήματος— το σχέδιο προβλέπει επιχορήγηση έως και 100%. Παράλληλα, δίνεται έμφαση και στα μισθωμένα σπίτια, ώστε οι αναβαθμίσεις να μην οδηγήσουν σε αύξηση ενοικίων ή εξώσεις που θα επιβάρυναν περαιτέρω τους ενοικιαστές.
Ενημέρωση, εκπαίδευση και αλλαγή συμπεριφοράς
Ο τρίτος άξονας αφορά την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, αναδεικνύοντας την ανάγκη κατανόησης του τρόπου με τον οποίο η ορθολογική χρήση ενέργειας και η αποτελεσματική διαχείριση των πόρων μπορούν να μειώσουν το ενεργειακό βάρος. Η εκπαίδευση των νοικοκυριών αποτελεί κρίσιμο συμπλήρωμα των οικονομικών παρεμβάσεων, καθώς η συμπεριφορική προσαρμογή είναι καθοριστική για τη βιωσιμότητα των μέτρων.
Οι γεωγραφικές ανισότητες και η εικόνα του 2023
Τα στοιχεία του σχεδίου υπογραμμίζουν ότι η ενεργειακή φτώχεια δεν κατανέμεται ομοιόμορφα στη χώρα. Το 2023, τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στην Αττική, με 6,7%, και στο Νότιο Αιγαίο, με 9%. Στον αντίποδα, οι υψηλότερες τιμές εντοπίζονται στη Δυτική Μακεδονία, που φτάνει το 20,9%, και στη Θεσσαλία, με 20,4%. Η διαφοροποίηση αυτή αντικατοπτρίζει τόσο τις εισοδηματικές διαφοροποιήσεις όσο και τις ιδιαιτερότητες του ενεργειακού κόστους και των κτιριακών υποδομών σε κάθε περιφέρεια.
