Έκκληση για ριζική δημοκρατική αναγέννηση από το βήμα του EU Parliamentary Democracy Forum στις Βρυξέλλες
Με μια τοποθέτηση υψηλού συμβολισμού, ο πρώην πρωθυπουργός και Γενικός Εισηγητής για τη Δημοκρατία στο Συμβούλιο της Ευρώπης, Γιώργος Α. Παπανδρέου, υπογράμμισε ότι η εποχή απαιτεί μια νέα εφεύρεση της δημοκρατίας, προκειμένου να αποτραπεί η αποδόμησή της από δυνάμεις που αξιοποιούν τις ανισότητες, την τεχνολογική υπεροχή και τη θεσμική αδράνεια. Στη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο EU Parliamentary Democracy Forum στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προειδοποίησε ότι «πρέπει να ξανα-εφεύρουμε τη δημοκρατία πριν τη διαλύσουν άλλοι. Έχουμε τη δύναμη — αν επιλέξουμε να τη χρησιμοποιήσουμε».
Η τοποθέτησή του συνοδεύτηκε από μια έκκληση: «Να Ανακτήσουμε τον Δημοκρατικό Έλεγχο», με αιχμή την ψηφιακή κυριαρχία, την οικονομική δικαιοσύνη και τη διαμόρφωση νέων μορφών συμμετοχής που απαντούν στις ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών.
Η κρίση της δημοκρατίας μέσα από το πρίσμα της ελληνικής σκέψης
Ο Γιώργος Παπανδρέου αξιοποίησε αναφορές στην αρχαία ελληνική δημοκρατία, επικαλούμενος Σωκράτη, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, για να δείξει ότι η σημερινή κρίση πόλωσης δεν αποτελεί μια απλή κοινωνική ανωμαλία, αλλά σύμπτωμα βαθιάς ανισότητας και συγκέντρωσης ισχύος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η συσσώρευση επιρροής στα χέρια οικονομικών και ψηφιακών μονοπωλίων δημιουργεί νέες μορφές ελέγχου που υπερβαίνουν τις δυνατότητες των θεσμών να τις εποπτεύσουν. Όπως σημείωσε, «η δημοκρατία εφευρέθηκε για να συγκρατεί την ισχύ. Όταν η ισχύς συγκεντρώνεται ξανά στα χέρια των λίγων, η δημοκρατία αποδυναμώνεται».
Ένα Νέο Δημοκρατικό Σύμφωνο για την Ευρώπη
Στο επίκεντρο της ομιλίας του τέθηκε μια ολοκληρωμένη πρόταση για ένα Νέο Δημοκρατικό Σύμφωνο, το οποίο αποσκοπεί στην αναθεμελίωση των δημοκρατικών μηχανισμών εντός της ΕΕ.
1. Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Δημόσια Υποδομή
Ο Παπανδρέου υπογράμμισε την ανάγκη για ανοιχτού κώδικα τεχνητή νοημοσύνη, ευρωπαϊκούς cloud servers, δημόσια datasets και κοινά συστήματα ταυτότητας. Τόνισε ότι «η δημοκρατία δεν μπορεί να εξαρτάται από ξένα μονοπώλια».
2. «Τέταρτος Πυλώνας» Δημοκρατικής Συμμετοχής
Πρότεινε μόνιμες συνελεύσεις πολιτών, φυσικές και ψηφιακές, ως μια σύγχρονη e-Agora με ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικών.
3. Δημοκρατικός Έλεγχος των Αλγορίθμων
Ζήτησε θεσμοθέτηση διαφάνειας, λογοδοσίας και αντιμετώπισης των μεγάλων ψηφιακών πλατφορμών ως υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. «Οι αλγόριθμοι πρέπει να λογοδοτούν στους πολίτες, όχι στους μετόχους», είπε χαρακτηριστικά.
4. Οικονομική Δημοκρατία
Έθεσε ως στόχο την ενίσχυση εργατικών συνεταιρισμών, ενεργειακών κοινοτήτων και πολιτικών ανταγωνισμού που μπορούν να περιορίσουν τη δύναμη των ολιγοπωλίων.
5. Δημοκρατική Εκπαίδευση
Ζήτησε ενιαίο υποχρεωτικό πρόγραμμα δημοκρατικής παιδείας σε όλα τα ευρωπαϊκά σχολεία, καθώς και σύνδεση πανεπιστημίων με τα κοινοβούλια για παραγωγή σύγχρονων δημοκρατικών πρακτικών.
6. Παγκόσμιες Δημοκρατικές Ρυθμίσεις
Πρότεινε τη συγκρότηση διεθνών κανόνων για φορολογία, ψηφιακή ισχύ και κλιματική διακυβέρνηση, σημειώνοντας ότι «η δημοκρατία αποτυγχάνει όταν τα σύνορα περιορίζουν την εποπτεία αλλά όχι την εκμετάλλευση».
Ο κίνδυνος της αδράνειας και ο κυνισμός των κοινωνιών
Κλείνοντας, ο Γιώργος Παπανδρέου προειδοποίησε ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της δημοκρατίας σήμερα δεν είναι μόνο η συγκέντρωση ισχύος, αλλά η αίσθηση αδυναμίας των πολιτών και ο κυνισμός που οδηγεί στη πεποίθηση ότι «τίποτα δεν αλλάζει». Η αντιμετώπιση αυτής της νοοτροπίας, είπε, αποτελεί κεντρική προϋπόθεση για την αναβίωση της δημοκρατίας στην Ευρώπη.
