Η Ελλάδα πρώτη στην Ευρώπη στο κόστος στέγασης – Ενοίκια 500 ευρώ για 40 τ.μ., εκτίναξη βραχυχρόνιων μισθώσεων και κλειστά ακίνητα διαμορφώνουν ένα αδιέξοδο που κανείς δεν αντιμετωπίζει ολιστικά
Το ράλι των ενοικίων, που έχει εκτοξευθεί από το 2020 και πλέον ξεπερνά το 70% στα μεγάλα αστικά κέντρα, αποτυπώνει μια πραγματικότητα που επιβαρύνει δυσανάλογα τα ελληνικά νοικοκυριά. Τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat κατατάσσουν τη χώρα στην πρώτη θέση της Ευρώπης στο κόστος στέγασης, καθώς το μέσο νοικοκυριό δαπανά 35,5% του εισοδήματός του για το σπίτι – ποσοστό υπερδιπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου (19,2%). Η εικόνα επιδεινώνεται για τα χαμηλά εισοδήματα, όπου η επιβάρυνση εκτινάσσεται στο 60%, επιβεβαιώνοντας ότι η πρόσβαση σε αξιοπρεπή κατοικία εξελίσσεται σε οξύ κοινωνικό πρόβλημα. Παρά τα στοιχεία αυτά, η δημόσια συζήτηση φαίνεται εγκλωβισμένη σε αποσπασματικές εξηγήσεις, με θεσμικούς φορείς να αποδίδουν τις ευθύνες ο ένας στον άλλον, χωρίς μια συνολική προσέγγιση στο φαινόμενο. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη τοποθέτηση του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, όπου υποστήριξε ότι το στεγαστικό πρόβλημα αποτελεί «αποτέλεσμα μίας Ελλάδας που αναπτύσσεται γρήγορα» και ότι «αυτό που είναι πρόβλημα για τον ενοικιαστή είναι όφελος για τον ιδιοκτήτη».
Αιχμηρές διαπιστώσεις και προτάσεις για πλαφόν
Ο πρόεδρος του Συλλόγου Προστασίας Ενοικιαστών, Άγγελος Σκιαδάς, επισημαίνει ότι η άνοδος των τιμών έχει τις ρίζες της όχι μόνο στη ζήτηση και την περιορισμένη προσφορά, αλλά και στην έλλειψη στοιχειώδους προστασίας των ενοικιαστών. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ιδιοκτήτες μετά από μια δεκαπενταετία καθηλωμένων τιμών, κυρίως λόγω κρίσης, προχώρησαν μετά το 2020 σε απότομες αυξήσεις για να καλύψουν απώλειες ετών. Σε αυτό το πλαίσιο προτείνει την επιβολή ανώτατου μισθώματος για 2–3 χρόνια, προσαρμοσμένου σε αντικειμενικά κριτήρια όπως παλαιότητα, ενεργειακή απόδοση και περιοχή, ως προσωρινό μέτρο για την αποκατάσταση ισορροπίας στην αγορά. Η συζήτηση αυτή αναδεικνύει την έντονη ιδεολογική σύγκρουση που συνοδεύει την πολιτική στέγασης: από τη μία η απαίτηση για κρατική παρέμβαση και από την άλλη η πεποίθηση ότι η αγορά πρέπει να λειτουργήσει ανεμπόδιστα – μια ισορροπία που, όπως παραδέχονται πολλοί, έχει προ πολλού χαθεί.
Μικρά διαμερίσματα με τιμές ασύμμετρες προς την πραγματικότητα
Η εικόνα στα κέντρα των πόλεων είναι ενδεικτική της πίεσης που δέχεται η αγορά. Η υψηλή ζήτηση για μικρά διαμερίσματα έχει οδηγήσει σε εξωπραγματικά ενοίκια, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αλεξανδρούπολη, όπου διαμέρισμα 40 τ.μ. διατίθεται προς 500 ευρώ. Η αντιπρόεδρος του Συλλόγου Μεσιτών Αττικής, Νίνα Χαρμπαλή, σημειώνει ότι οι μικρές κατοικίες παραδοσιακά είχαν υψηλή τιμή, όμως τα τελευταία χρόνια η εικόνα επιβαρύνθηκε από την έκρηξη της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Ωστόσο, παρατηρεί περιορισμό της ζήτησης και επιστροφή ορισμένων ακινήτων στη μακροχρόνια αγορά. Η ίδια τονίζει ότι στο κέντρο της Αθήνας –Ιστορικό Κέντρο, Κολωνάκι, Σύνταγμα, Πετράλωνα, Κουκάκι, Παγκράτι– οι τιμές δεν αναμένεται να υποχωρήσουν, σε αντίθεση με τα βόρεια, δυτικά και ανατολικά προάστια όπου προβλέπει μειώσεις.
Ανεξέλεγκτες αυξήσεις σε Χανιά, Ιωάννινα, Αργολίδα και Πάτρα
Στην Κρήτη, πρόσφατη έρευνα στα Χανιά κατέδειξε ότι τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί σε επίπεδα που δυσκολεύουν ακόμη και βασικές επιλογές κατοικίας: 400 ευρώ για γκαρσονιέρα, 600 ευρώ για δυάρι, ενώ τα τριάρια και τεσσάρια αγγίζουν τα 800 ευρώ. Την ίδια στιγμή, η κατάσταση στα Ιωάννινα επιδεινώνεται από την ανεξέλεγκτη αύξηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Πάνω από 4.500 καταγεγραμμένες κλίνες, αριθμός αυξημένος κατά 60% μέσα σε πέντε χρόνια, έχουν δημιουργήσει στρέβλωση της τουριστικής αγοράς και πιέσεις στη μακροχρόνια μίσθωση, όπως επισημαίνει η Ένωση Ξενοδόχων. Αντίστοιχα στην Αργολίδα, με επίκεντρο το Ναύπλιο, η δυναμική της βραχυχρόνιας μίσθωσης οδηγεί σε αλλοίωση του χαρακτήρα της παλιάς πόλης και σε σημαντικές αυξήσεις στα λίγα διαθέσιμα διαμερίσματα. Η κατάσταση στην Πάτρα ακολουθεί την ίδια τροχιά: η φοιτητική ζήτηση σε συνδυασμό με τη βραχυχρόνια μίσθωση, η περιορισμένη προσφορά και το αυξημένο κόστος συντήρησης που μετακυλίεται στους ενοικιαστές, συνθέτουν μια αγορά που πιέζει διαρκώς προς τα πάνω.
Βραχυχρόνια μίσθωση: Πόσο πραγματικά επηρεάζει;
Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εταιριών Βραχυχρόνιας Μίσθωσης, Νάσος Γαβαλάς, αντιτείνει ότι η επίδραση της βραχυχρόνιας μίσθωσης στην αύξηση των ενοικίων είναι μικρή, της τάξης του 2–2,5%, σύμφωνα με σχετικές μελέτες. Υποστηρίζει ότι το μεγάλο πρόβλημα βρίσκεται στα 700.000 κλειστά ακίνητα σε ολόκληρη τη χώρα, τα οποία δεν αξιοποιούνται. Όπως λέει, η πλειονότητα των ακινήτων που αξιοποιούνται σε βραχυχρόνια μίσθωση ανήκε σε μικροϊδιοκτήτες και βγήκε στην αγορά μετά από ανακαινίσεις που έγιναν χάρη στο οικονομικό κίνητρο. Η θέση του Στράτου Παραδιά, προέδρου της ΠΟΜΙΔΑ, εισάγει μία ακόμη διάσταση: την απροθυμία των ιδιοκτητών να διαθέσουν τα ακίνητα, λόγω παλαιότητας, κόστους ανακαίνισης, φορολογίας και έλλειψης μηχανισμών προστασίας. Προτείνει σειρά φορολογικών κινήτρων και ενεργοποίηση πιστοποιητικού φερεγγυότητας για να ενισχυθεί η προσφορά.
Θεσσαλονίκη: Αύξηση χωρίς ορατό όριο και τριπλή ανάγνωση του προβλήματος
Στη Θεσσαλονίκη το φαινόμενο έχει λάβει τέτοια έκταση ώστε οι ειδικοί συγκλίνουν μόνο σε ένα σημείο: η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη. Ο Φίλιππος Προγιόπουλος αποδίδει την άνοδο στο σταθερό έλλειμμα νέων κατασκευών, που παραμένουν στο 25% σε σχέση με την προ κρίσης περίοδο. Από την πλευρά της, η Βάσω Κουτσουπιά επισημαίνει ότι η αύξηση των ενοικίων υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες των πολιτών, ενώ η τουριστικοποίηση και η Golden Visa εντείνουν τον εκτοπισμό κατοίκων από το κέντρο. Ο Στάθης Καρόπουλος από το STAMA προσθέτει μια διαφορετική οπτική, θεωρώντας ότι οι αυξήσεις συνδέονται κυρίως με τη γενικότερη ακρίβεια που πλήττει τα νοικοκυριά και όχι αποκλειστικά με την Airbnb.
Πολιτικές απαντήσεις χωρίς αποτέλεσμα και μια αγορά που δεν εξισορροπεί
Η ισορροπία στην αγορά παραμένει ζητούμενο. Τα κυβερνητικά μέτρα, όπως τα προγράμματα «Σπίτι μου» 1 και 2, δεν απέδωσαν, σύμφωνα με τον Άγγελο Σκιαδά, και δεν αναμένεται να αποδώσουν ούτε τα νέα, καθώς τα οικονομικά μεγέθη στην πράξη δεν ευνοούν ουσιαστική ανακούφιση των ενοικιαστών. Η συζήτηση παραμένει βαθιά ιδεολογική: η κυβέρνηση επικαλείται τον αυτορυθμιστικό ρόλο της αγοράς, ενώ μια άλλη σχολή σκέψης υποστηρίζει ότι η κατοικία είναι κοινωνικό αγαθό και χρήζει παρεμβάσεων. Εν τω μεταξύ, η καθημερινότητα δείχνει ότι η «πολυπόθητη ισορροπία» παραμένει εξαιρετικά μακρινή, την ώρα που το βάρος μετακυλίεται όλο και περισσότερο στον ενοικιαστή.
