Από την πολιτική συμμαχία και την κοινή πορεία ενάντια στη διαφθορά, στην ανοιχτή σύγκρουση, τις δικαστικές αιχμές και τα «βαθιά λαρύγγια» που απειλούν να ανοίξουν σκοτεινά κεφάλαια του παρασκηνίου
Η Πυθία αποκαλύπτει
Η αρχή μιας σχέσης που σημάδεψε μια πολιτική εποχή
Για να κατανοήσει κανείς το εύρος και το βάθος της σύγκρουσης ανάμεσα στον Αλέξη Τσίπρα και τον Κώστα Βαξεβάνη, χρειάζεται να επιστρέψει πίσω στη στιγμή που οι δύο άνδρες συναντήθηκαν για πρώτη φορά στο δημόσιο πεδίο. Τότε, η πολιτική σκηνή της χώρας ήταν σε αναβρασμό, η κοινωνία διχασμένη, οι θεσμοί υπό πίεση και ο Τσίπρας βρισκόταν στην άνοδο της πολιτικής του ισχύος. Ο Βαξεβάνης, ήδη γνωστός για τις αποκαλύψεις του, τοποθετούσε την εφημερίδα που θα δημιουργούσε στο κέντρο ενός αυξανόμενου μετώπου κατά της διαφθοράς.
Αυτή η σχέση δεν ήταν ποτέ απλή. Ήταν σχέση συμβίωσης, αλληλοχρησιμοποίησης, αλλά και κοινής στρατηγικής. Η κυβέρνηση Τσίπρα χρειαζόταν ένα μέσο ικανό να ερευνά επιθετικά, και ο Βαξεβάνης χρειαζόταν μια κυβέρνηση που θα στήριζε τις αποκαλύψεις του στη μάχη με τους πανίσχυρους αντιπάλους του. Η χημεία τους ήταν προφανής. Απέκτησαν κοινά μέτωπα, κοινούς εχθρούς και κοινό αφήγημα.
Τίποτα όμως τόσο εκρηκτικό δεν διατηρείται σταθερό για πάντα. Και όταν μια τέτοια συμμαχία σπάει, δεν αφήνει πίσω της ήπια επεισόδια αλλά ρωγμές που φωτίζουν όσα κρύβονταν χρόνια κάτω από το χαλί.
Το Documento ως καθρέφτης της διακυβέρνησης Τσίπρα
Από την ημέρα που κυκλοφόρησε η εφημερίδα, η πορεία της συνδέθηκε άρρηκτα με την πορεία του πρώην πρωθυπουργού. Το Documento, απαλλαγμένο από τους περιορισμούς των «συστημικών» ΜΜΕ, κινήθηκε ευέλικτα, δυναμικά, συχνά επιθετικά. Έβγαλε σκάνδαλα στον αέρα, συγκρούστηκε με πολιτικούς και επιχειρηματίες, μπήκε στο στόχαστρο μηνύσεων, προκαλούσε αντιδράσεις και ξεβόλευε ισχυρά συμφέροντα.
Η εφημερίδα έγινε για πολλούς “ανεπίσημο όργανο του ΣΥΡΙΖΑ”, όμως για τον Βαξεβάνη ήταν το εργαλείο που θεμελίωσε τη δική του εκδοτική ταυτότητα και παράλληλα υποστήριξε την κυβέρνηση που είχε εξαγγείλει πόλεμο στη διαπλοκή. Για τον Τσίπρα, ήταν μια φωνή που κάλυπτε το κενό που άφηνε το εχθρικό μιντιακό περιβάλλον. Για τον εκδότη, ήταν η ευκαιρία να χτίσει το δικό του κύρος στην πρώτη γραμμή της «μάχης κατά της διαφθοράς».
Όσο ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν στην εξουσία, η σχέση άνθιζε — άλλες φορές ήρεμα, άλλες φορές με εντάσεις που όμως δεν γίνονταν δημόσια. Η Novartis, οι τηλεοπτικές άδειες, οι δικαστικές μάχες, οι επιχειρηματικές συγκρούσεις, όλα αυτά συνέδεσαν τους δύο άνδρες όχι μόνο πολιτικά αλλά και προσωπικά.
Την ίδια στιγμή, η πτώση της κυβέρνησης Τσίπρα το 2019 και η επιστροφή της Νέας Δημοκρατίας άλλαξαν τα δεδομένα. Η εφημερίδα πέρασε δύσκολα οικονομικά, ο εκδότης βρέθηκε πολλές φορές απέναντι στη Δικαιοσύνη, αλλά ο δεσμός με τον ΣΥΡΙΖΑ παρέμεινε στενός. Ο Βαξεβάνης θεωρούσε πως τον είχε στηρίξει στα πιο δύσκολα χρόνια και πως είχε «πληρώσει» ακριβά αυτή τη στήριξη.
Όμως αυτό ήταν ακριβώς το σημείο όπου η σχέση άρχισε να ραγίζει: η αίσθηση ότι ο Τσίπρας δεν υπερασπίστηκε με την ίδια συνέπεια εκείνους που τον υπερασπίστηκαν.
Η πρώτη πραγματική ρωγμή: η “συγγνώμη” για τη Novartis
Οι γνωρίζοντες λένε ότι η κρίσιμη στιγμή ήρθε πολύ πριν από τον δημόσιο καβγά. Ήρθε όταν ο Αλέξης Τσίπρας, στο συνέδριο της «Καθημερινής», μίλησε για «ατυχείς χειρισμούς» στις υποθέσεις των τηλεοπτικών αδειών και της Novartis.
Η δήλωση αυτή λειτούργησε ως πυροκροτητής. Για τον Βαξεβάνη, που βρέθηκε στα δικαστήρια για τις αποκαλύψεις του, ήταν σαν να άκουγε τον πολιτικό που υπερασπίστηκε τόσα χρόνια να υπονοεί ότι ίσως όλα έγιναν λάθος.
Ήταν η πρώτη στιγμή που ο εκδότης θεώρησε ότι ο Τσίπρας υποχώρησε για πολιτικό λόγο εις βάρος της αλήθειας και της δικής του προσωπικής μάχης.
Το ρήγμα άνοιξε, αλλά τότε δεν είχε πάρει ακόμη δημόσιο χαρακτήρα. Ο Βαξεβάνης εκδήλωσε την ενόχλησή του με αιχμηρά σχόλια, ο Τσίπρας κράτησε απόσταση, όμως τίποτα δεν προμήνυε τη θύελλα που θα ακολουθούσε.
Η “Ιθάκη”: το βιβλίο που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου
Η κρίση κορυφώθηκε όταν ο Βαξεβάνης δημοσίευσε αποσπάσματα από το βιβλίο του Τσίπρα «Ιθάκη» πριν ακόμη κυκλοφορήσει. Το υλικό δημοσιεύθηκε με αιχμηρά σχόλια, ιδιαίτερα στα σημεία που αφορούν τη Novartis.
Η αντίδραση του πρώην πρωθυπουργού ήρθε όχι απευθείας αλλά μέσω της εκδοτικής εταιρείας Gutenberg, η οποία προσέφυγε στη δικαιοσύνη και πέτυχε προσωρινή διαταγή για την απόσυρση των κειμένων.
Το Documento παρουσιάστηκε ως παραβάτης πνευματικών δικαιωμάτων· ο Βαξεβάνης ως παραβάτης εμπιστοσύνης.
Ο εκδότης απάντησε με προσωπική δήλωση: «Πρώτη φορά μετάνιωσα που στήριξα τον Τσίπρα γιατί πίστεψα ότι είναι υπέρ της ελευθερίας του Τύπου».
Η σύγκρουση πλέον δεν ήταν υπόγεια. Ήταν δημόσια, προσωπική, και κυρίως μη αναστρέψιμη.
Το παρασκήνιο: το “βαθύ λαρύγγι” και οι υπόνοιες διαρροής
Την ίδια στιγμή, στο επιτελείο Τσίπρα άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι η διαρροή του βιβλίου δεν έγινε από εξωτερικό παράγοντα. Αντιθέτως, η πληροφορία έδειχνε προς πρόσωπο του στενού περιβάλλοντος, με πρόσβαση στο κείμενο και ιστορικό σχέσεων που χαρακτηρίζονται ως «διττές».
Η λέξη που χρησιμοποιήθηκε ψιθυριστά ήταν «βαθύ λαρύγγι».
Το πρόσωπο αυτό, σύμφωνα με όσους γνωρίζουν τα παρασκήνια, είχε κατά καιρούς πρόσβαση σε μηχανισμούς ενημέρωσης, ακόμη και σε δίκτυα που είχαν λειτουργήσει επί κυβέρνησης Μητσοτάκη. Η πιθανότητα να έγινε η διαρροή από μέσα, είτε από αφέλεια είτε από σκοπιμότητα, δημιούργησε τεράστια καχυποψία, που έφερε αναστάτωση στο επιτελείο Τσίπρα.
Η υπόθεση της διαρροής φάνταζε πιο επικίνδυνη από τη δημοσίευση των αποσπασμάτων· άνοιγε την πόρτα σε υποψίες και σενάρια που αν επιβεβαιώνονταν θα προκαλούσαν πολιτικό σεισμό.
Οι τρεις στρατηγικές που συγκρούονται στο περιβάλλον Τσίπρα
Μέσα σε αυτό το κλίμα, γύρω από τον πρώην πρωθυπουργό διαμορφώθηκαν τρεις σκληρές γραμμές:
Η μία ζητάει επίθεση και αποδόμηση του Βαξεβάνη, επιμένοντας πως η σύγκρουση πρέπει να γίνει ανοιχτά και με επιθετική στρατηγική.
Η δεύτερη επιδιώκει χαμηλούς τόνους, με το σκεπτικό ότι η σύγκρουση μόνο τον εκδότη ενισχύει.
Η τρίτη — η πιο εσωστρεφής και ταυτόχρονα η πιο επικίνδυνη — ζητάει να βρεθεί και να απομονωθεί ο άνθρωπος που διέρρευσε το υλικό.
Αυτή η τελευταία γραμμή δεν εντοπίζει το πρόβλημα στον Βαξεβάνη, αλλά στην ίδια την ομάδα του Τσίπρα. Και αυτή είναι η πιο ανησυχητική εξέλιξη.
Το μυστικό κεφάλαιο των υποκλοπών
Υπάρχει όμως ένας ακόμη λόγος που η σύγκρουση αυτή παίρνει τόσο βαθύτερες διαστάσεις: η υπόθεση των υποκλοπών.
Και οι δύο πλευρές — Τσίπρας και Βαξεβάνης — είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες εκείνης της περιόδου.
Και οι δύο είχαν πηγές, δίκτυα και επαφές που δεν θέλουν να αποκαλυφθούν.
Η σημερινή σύγκρουση δημιουργεί έναν κίνδυνο αμοιβαίας αποκάλυψης. Είναι μια σχέση ισορροπίας τρόμου, που αν σπάσει μπορεί να φωτίσει σκοτεινές πτυχές που κανείς δεν θέλει να ξανανοίξει.
Η προσωπική διάσταση της ρήξης
Πέρα από τα πολιτικά, υπάρχει και το ανθρώπινο κομμάτι. Ο Βαξεβάνης πίστευε ότι η σχέση τους ήταν σχέση εμπιστοσύνης. Πίστευε, όπως λένε όσοι τον γνωρίζουν, ότι είχε «βάλει πλάτη» όταν άλλοι έκαναν ένα βήμα πίσω.
Το γεγονός ότι η ρήξη ξέσπασε με αφορμή το βιβλίο, αλλά η ουσία βρίσκεται πολύ πιο βαθιά, δείχνει ότι ο συναισθηματικός κόμβος έχει λυθεί οριστικά.
Όταν ο Βαξεβάνης γράφει πως ο Τσίπρας “έβαλε το πολιτικό συμφέρον πάνω από τη Δικαιοσύνη”, δεν μιλά μόνο ως δημοσιογράφος· μιλά ως κάποιος που νιώθει ότι προδόθηκε προσωπικά.
Ένα τέλος ή μια αρχή;
Η σύγκρουση Τσίπρα – Βαξεβάνη δεν είναι μια συνηθισμένη διαμάχη πολιτικού με εκδότη. Είναι η αποδόμηση μιας ολόκληρης πολιτικής νοοτροπίας· η κατάρρευση ενός συστήματος συμμαχιών που κυριάρχησε για χρόνια.
Και το πιο σημαντικό: είναι η πρώτη φορά που δύο άνθρωποι που καθόρισαν το αφήγημα περί διαφθοράς στη χώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με τρόπο που μπορεί να φέρει στο φως πληροφορίες και ιστορίες που κανείς δεν θέλει να ειπωθούν.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι αυτή η ιστορία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
Και κάθε νέο επεισόδιο μοιάζει να σπάει λίγο ακόμη τη σιωπή που επί χρόνια προστάτευε και τους δύο πρωταγωνιστές.
