Μετά από δεκαετίες παρακμής και κακοδιαχείρισης, οι δύο άλλοτε «πληγές» της βιομηχανικής ιστορίας της χώρας επιστρέφουν ως πυλώνες της νέας αναπτυξιακής στρατηγικής – Η Ελλάδα επιχειρεί την ανασυγκρότηση της παραγωγικής της βάσης με όραμα και τεχνολογικό βάθος
Για δεκαετίες, η αμυντική βιομηχανία και τα ναυπηγεία συμβόλιζαν την αποτυχία της ελληνικής κρατικής διαχείρισης. Από τη δεκαετία του 1980 και μετά, η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού, οι κρατικοποιήσεις χωρίς σχέδιο και η πολιτική παρεμβατικότητα οδήγησαν στη συρρίκνωση δύο τομέων που θα μπορούσαν να είχαν αποτελέσει θεμέλιο της βιομηχανικής ανάπτυξης.
Τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά και Ελευσίνας, που άλλοτε αποτελούσαν εθνικό καμάρι, οδηγήθηκαν σε μαρασμό. Οι καθυστερημένες ιδιωτικοποιήσεις, οι δικαστικές εκκρεμότητες και η ανυπαρξία επενδύσεων τα μετέτρεψαν σε εγκαταλελειμμένους χώρους, αφήνοντας πίσω χιλιάδες ανέργους και ανενεργές υποδομές.
Παρόμοια ήταν η πορεία της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ), των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων (ΕΑΣ) και της ΠΥΡΚΑΛ. Η δημοσιονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 περιόρισε τα εξοπλιστικά προγράμματα, στερώντας πολύτιμα έσοδα και οδηγώντας σε διαρροή τεχνογνωσίας και φυγή εξειδικευμένου προσωπικού.
Η Ελλάδα, αν και ναυτιλιακή υπερδύναμη, έφτασε στο σημείο να μην μπορεί να επισκευάσει τα δικά της πλοία, ενώ η αμυντική παραγωγή περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στη συντήρηση υφιστάμενων συστημάτων. Το αποτέλεσμα ήταν η απώλεια παραγωγικής αυτονομίας και η εξάρτηση από εισαγωγές υψηλής τεχνολογίας.
Η νέα σελίδα: Επανεκκίνηση με σχέδιο και τεχνολογικό προσανατολισμό
Σήμερα, οι δύο αυτοί κλάδοι βρίσκονται στο επίκεντρο της βιομηχανικής ανασυγκρότησης. Με τη συνδρομή ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων, ιδιωτικών επενδύσεων και συντονισμένης κρατικής στρατηγικής, η Ελλάδα επιδιώκει να μετατρέψει τα ναυπηγεία και την αμυντική βιομηχανία σε πυλώνες της νέας παραγωγικής εποχής.
Η αναγέννηση της αμυντικής βιομηχανίας
Η κυβέρνηση δρομολογεί πρόγραμμα ύψους 150 εκατ. ευρώ, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF) και το Ταμείο Ανάκαμψης, με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικής βάσης και τη διεύρυνση της εξαγωγικής παρουσίας.
Ήδη, ελληνικές εταιρείες συμμετέχουν σε 15 ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα, με αιχμή τη μεταφορά τεχνολογίας και τη συμπαραγωγή συστημάτων με ομίλους των ΗΠΑ και της Σκανδιναβίας. Η χώρα επιδιώκει να μετακινηθεί από ρόλο αγοραστή οπλικών συστημάτων σε παραγωγό και εξαγωγέα τεχνογνωσίας, αναβαθμίζοντας τη θέση της στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας.
Ο στρατηγικός στόχος είναι διττός:
αφενός, να καλύψει τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων με εγχώρια παραγωγή,
και αφετέρου να καταστεί περιφερειακός κόμβος εξαγωγών στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της συνεργασίας με πανεπιστήμια και τεχνολογικά κέντρα, επιχειρεί να δημιουργήσει ένα βιώσιμο οικοσύστημα αμυντικής καινοτομίας.
Η επιστροφή των ελληνικών ναυπηγείων
Τα ναυπηγεία Ελευσίνας και Σκαραμαγκά επανακάμπτουν δυναμικά έπειτα από δεκαετίες αδράνειας. Οι ιδιωτικοποιήσεις, σε συνδυασμό με εκσυγχρονιστικά προγράμματα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, αναμορφώνουν τον χάρτη της ναυπηγικής βιομηχανίας.
Στον Σκαραμαγκά, το νέο επενδυτικό σχέδιο περιλαμβάνει εκσυγχρονισμό υποδομών, επανεκκίνηση στρατιωτικών και εμπορικών έργων και τη δημιουργία του Τριπλού Οδικού Κόμβου, που θα ενισχύσει την πρόσβαση και τη λειτουργική συνδεσιμότητα.
Στην Ελευσίνα, οι νέοι επενδυτές προχωρούν σε ριζική αναδιάρθρωση, μετατρέποντας το ναυπηγείο σε πρότυπο κέντρο ναυπηγήσεων και συντηρήσεων, ικανό να εξυπηρετεί το Πολεμικό Ναυτικό αλλά και διεθνείς εμπορικές παραγγελίες. Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία εκατοντάδων νέων θέσεων εργασίας, στηρίζοντας την τοπική οικονομία και αναζωογονώντας τον κλάδο.
Το παράδειγμα της Σύρου, όπου η συνεργασία ιδιωτικού τομέα και κράτους απέδωσε λειτουργικό και κερδοφόρο ναυπηγείο, αποδεικνύει ότι η βιομηχανική βιωσιμότητα είναι εφικτή όταν υπάρχει τεχνογνωσία και συνέπεια.
Παράλληλα, τα Ναυπηγεία Σαλαμίνας διατηρούν σταθερή δραστηριότητα σε επισκευές και συντηρήσεις, ενισχύοντας τη ναυπηγοεπισκευαστική αλυσίδα του Πειραιά και λειτουργώντας ως παραγωγικός κρίκος στο νέο βιομηχανικό οικοσύστημα.
Η νέα βιομηχανική στρατηγική: Από την κρίση στην αυτοπεποίθηση
Η σύγχρονη βιομηχανική πολιτική της χώρας στηρίζεται σε δύο άξονες:
την αμυντική αυτάρκεια και την τεχνολογική αναβάθμιση της παραγωγής. Η κυβέρνηση επιδιώκει να αυξήσει τη συμβολή της βιομηχανίας στο ΑΕΠ από το 7% σήμερα στο 10% έως το 2030, μέσω φορολογικών κινήτρων, επενδυτικών προγραμμάτων και σταθερού θεσμικού περιβάλλοντος.
Η συνδυασμένη αναγέννηση της άμυνας και των ναυπηγείων δημιουργεί το νέο αφήγημα της παραγωγικής αυτοπεποίθησης:
μια Ελλάδα που δεν περιορίζεται στην κατανάλωση ξένης τεχνολογίας, αλλά παράγει, καινοτομεί και εξάγει.
Από σύμβολα παρακμής, οι δύο αυτοί κλάδοι μετατρέπονται σήμερα σε σύμβολα εθνικής ανασυγκρότησης. Εφόσον οι πρωτοβουλίες αυτές συνοδευτούν από σταθερή στρατηγική και διαφάνεια, η Ελλάδα μπορεί να ανακτήσει τη θέση της ως παραγωγός χώρα υψηλής τεχνολογίας.
