Το σχέδιο της Κομισιόν να αξιοποιήσει τα δεσμευμένα ρωσικά κεφάλαια για δάνειο στην Ουκρανία προκαλεί αντιδράσεις και νομικές ανησυχίες
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται σε αγώνα δρόμου για να «ξεκλειδώσει» ένα δάνειο 140 δισ. ευρώ προς το Κίεβο, χρησιμοποιώντας ως πηγή τα παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται υπό τη διαχείριση της Euroclear στο Βέλγιο.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια πρωτοφανή οικονομική επιχείρηση ανακατανομής ρωσικών κεφαλαίων, την οποία αρκετοί ευρωπαίοι αξιωματούχοι χαρακτηρίζουν «απαραίτητη για τη στήριξη της Ουκρανίας» – ενώ άλλοι τη θεωρούν επικίνδυνη νομικά και πολιτικά “ληστεία”.
Ο Μπάρτ ντε Βέβερ, πρωθυπουργός του Βελγίου, έχει μετατραπεί στο βασικό εμπόδιο για την Κομισιόν. Επιμένει ότι η χώρα του δεν θα ρισκάρει δικαστικές αποζημιώσεις προς τη Μόσχα, αν η Ρωσία κινηθεί νομικά μετά το τέλος του πολέμου. Οι φόβοι του Βελγίου εστιάζουν στο ενδεχόμενο να κληθεί να καλύψει απώλειες εάν τα δεσμευμένα κεφάλαια θεωρηθούν «παράνομα χρησιμοποιημένα».
Το «δάνειο σωτηρίας» και το νομικό ναρκοπέδιο
Το προτεινόμενο δάνειο προβάλλεται από την Επιτροπή ως αναγκαία οικονομική ανάσα για το Κίεβο, που αντιμετωπίζει δημοσιονομικό κενό 60 δισ. δολαρίων για τα επόμενα δύο χρόνια.
Ωστόσο, πίσω από την οικονομική ρητορική, πρόκειται για την πιο επικίνδυνη απόπειρα μεταφοράς ρωσικών περιουσιακών πόρων που έχει επιχειρηθεί από την έναρξη του πολέμου.
Οι νομικοί σύμβουλοι της Κομισιόν προσπαθούν να αποδείξουν ότι το σχέδιο είναι συμβατό με το διεθνές δίκαιο, αν και αναγνωρίζουν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να διεκδικήσει αποζημιώσεις σε περίπτωση που τα κεφάλαιά της χρησιμοποιηθούν για δάνεια.
Παράλληλα, η Επιτροπή εξετάζει νομικό μηχανισμό που θα επιτρέπει τη διατήρηση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων δεσμευμένων μέχρις ότου η Μόσχα πληρώσει αποζημιώσεις για τις καταστροφές του πολέμου.
Η Ουκρανία στα όρια και η απειλή κατάρρευσης
Η χρηματοοικονομική κατάσταση της Ουκρανίας είναι κρίσιμη. Σύμφωνα με αξιωματούχους της ΕΕ, τα ταμεία του Κιέβου θα εξαντληθούν ως την άνοιξη, αν δεν εξασφαλιστούν νέες ροές κεφαλαίων.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει ήδη προειδοποιήσει ότι θα αναστείλει τη στήριξή του αν το ευρωπαϊκό δάνειο δεν προχωρήσει, αυξάνοντας την πίεση προς τις Βρυξέλλες.
Ωστόσο, η βιασύνη της Κομισιόν να αξιοποιήσει δεσμευμένα ρωσικά χρήματα δημιουργεί αντιδράσεις εντός της ΕΕ, καθώς αρκετές χώρες — μεταξύ αυτών η Ουγγαρία και η Σλοβακία — προειδοποιούν ότι η χρήση ξένης κρατικής περιουσίας για πολιτικούς σκοπούς θα ανοίξει επικίνδυνο προηγούμενο για τη διεθνή έννομη τάξη.
Οι «γερακιές» των Βρυξελλών και το πολιτικό ρίσκο
Το Βέλγιο, ενώ φιλοξενεί την Euroclear, γνωρίζει πως οποιαδήποτε μεταφορά των ρωσικών χρημάτων χωρίς νομική κάλυψη θα πλήξει την αξιοπιστία του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Παρά ταύτα, οι «γεράκιες» φωνές της ΕΕ —ιδίως από κράτη της Ανατολικής Ευρώπης— πιέζουν για άμεση ενεργοποίηση του σχεδίου, θεωρώντας ότι «το χρήμα της Ρωσίας πρέπει να πληρώσει για την Ουκρανία».
Η στάση αυτή, όμως, εντείνει τις ανησυχίες για πολιτικό μπούμερανγκ: σε περίπτωση αποτυχίας, η Ευρώπη θα βρεθεί αντιμέτωπη με τεράστιες νομικές αξιώσεις και διπλωματική κρίση με τη Μόσχα.
Το ρίσκο του βέτο και το παράθυρο των κυρώσεων
Η Κομισιόν εξετάζει παράκαμψη της ανάγκης ομοφωνίας για τις κυρώσεις, καθώς κάθε ανανέωση απαιτεί συναίνεση ανά εξάμηνο.
Αν μια χώρα όπως η Ουγγαρία μπλοκάρει, τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια θα πρέπει να επιστραφούν στο Κρεμλίνο. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή αναζητά παραθυράκι που θα επιτρέψει την αυτόματη παράταση των κυρώσεων έως το τέλος του πολέμου.
Η συζήτηση αυτή δείχνει ξεκάθαρα ότι η Ευρώπη βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού: ανάμεσα στην ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας και στη δελεαστική αλλά επικίνδυνη ιδέα της «χρησιμοποίησης» των ρωσικών κεφαλαίων.
