Σε ιδιαίτερα ευαίσθητη γεωπολιτική συγκυρία, αντιπροσωπείες του Ιράν και των ευρωπαϊκών δυνάμεων E3 (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία) συναντώνται σήμερα στην Τουρκία για συνομιλίες γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, σε παράλληλη τροχιά με τις απευθείας διαβουλεύσεις που εξελίσσονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις — οι ίδιες που μαζί με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα υπέγραψαν το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) το 2015 — επιχειρούν να διερευνήσουν τα περιθώρια επαναφοράς της συμφωνίας, η οποία κατέρρευσε το 2018 μετά την μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ.
Ο σημερινός κύκλος συνομιλιών λαμβάνει χώρα λίγο μετά τον τέταρτο γύρο διαπραγματεύσεων Ιράν-ΗΠΑ, με τη διαμεσολάβηση του Ομάν, ενώ σύμφωνα με διπλωματικές πηγές στο Παρίσι, η γαλλική κυβέρνηση επιβεβαιώνει την παρουσία της E3 στη συνάντηση της Άγκυρας, η οποία διεξάγεται σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών.
Τι επιδιώκει η Τεχεράνη
Το Ιράν διακηρύσσει τη βούλησή του να επιστρέψει στον διάλογο, προειδοποιώντας όμως για τους κινδύνους που ενέχει η συνέχιση της πολιτικής «στρατηγικής σύγκρουσης» από πλευράς Ευρώπης και ΗΠΑ. Ο επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας Αμπάς Αραγτσί υπογράμμισε, μέσω άρθρου του στο Le Point, πως η Ευρώπη θα πληγεί άμεσα από μια ενδεχόμενη νέα κλιμάκωση, χαρακτηρίζοντας ως «παγκόσμιο κίνδυνο» την αποτυχία επανέναρξης ουσιαστικού διαλόγου.
Από την πλευρά του, ο Αλί Σαμχανί, κορυφαίος σύμβουλος του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ, ξεκαθάρισε σε δηλώσεις του στο NBC News ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν σκοπεύει να αναπτύξει πυρηνικά όπλα, δεσμεύεται για ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, και ζητεί την άμεση άρση όλων των κυρώσεων, με αντάλλαγμα σαφείς και επαληθεύσιμες εγγυήσεις.
Οι θέσεις των Δυτικών δυνάμεων
Η ευρωπαϊκή τριάδα τηρεί επιφυλακτική στάση. Ο Γάλλος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ζαν-Νοέλ Μπαρό προειδοποίησε πρόσφατα ότι το Παρίσι, μαζί με το Βερολίνο και το Λονδίνο, είναι έτοιμο να ενεργοποιήσει τη ρήτρα “snapback”, δηλαδή την επανεπιβολή κυρώσεων, σε περίπτωση που κριθεί ότι η Τεχεράνη παραβιάζει τις υποχρεώσεις της.
Παρά τις διεθνείς πιέσεις, το Ιράν συνεχίζει να εμπλουτίζει ουράνιο σε ποσοστά της τάξεως του 60%, πολύ πέρα από το όριο του 3,67% που προβλεπόταν στη συμφωνία του 2015, αλλά κάτω από το 90% που απαιτείται για στρατιωτική χρήση.
Η αμερικανική παράμετρος
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, τον Ιανουάριο, άλλαξε ριζικά τους όρους του διαλόγου. Ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος επανέφερε τη στρατηγική “μέγιστης πίεσης” εναντίον της Τεχεράνης, στοχεύοντας κυρίως τον πετρελαϊκό τομέα. Παρότι χθες, σε δήλωσή του από το Ριάντ, έκανε λόγο για «κλάδο ελαίας» προς το Ιράν, δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει πως η ευκαιρία αυτή «δεν θα παραμείνει ανοιχτή για πάντα».
Πληροφορίες του αμερικανικού ιστότοπου Axios κάνουν λόγο για επίδοση γραπτής πρότασης συμφωνίας από την Ουάσινγκτον προς την Τεχεράνη την περασμένη Κυριακή.
Η επανεκκίνηση των συνομιλιών με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και τις ΗΠΑ συνιστά σημαντική καμπή για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και ευρύτερα για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Η πρόθεση όλων των πλευρών να αναζητήσουν συμβιβασμούς είναι υπαρκτή, ωστόσο η καχυποψία και οι πολιτικές πιέσεις παραμένουν ισχυρές.
Απομένει να φανεί αν η σημερινή συνάντηση μπορεί να θέσει τα θεμέλια για μια νέα, ρεαλιστική και αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία, ή αν θα προστεθεί σε μια μακρά λίστα άκαρπων διαβουλεύσεων.
