Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) έχει αναδειχθεί την τελευταία δεκαετία ως σημαντικός υποστηρικτής ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και έρευνας στην Ελλάδα. Μέσω δωρεών, υποτροφιών και συνεργασιών, το ΙΣΝ έχει ενισχύσει νέες δημοσιογραφικές ομάδες όπως το Inside Story, το Solomon, η ομάδα The Manifold και το δίκτυο Reporters United, που εμφανίστηκαν ως εναλλακτικές πηγές ενημέρωσης με έμφαση στην ερευνητική δημοσιογραφία. Παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικά η σχέση του ΙΣΝ με τα εν λόγω μέσα, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτήσεων ή υποτροφιών που παρείχε, των στόχων αυτών των συνεργασιών, της σύνδεσης με αμερικανικούς και διεθνείς φορείς, της γενικότερης επιρροής στα ελληνικά ΜΜΕ, καθώς και πτυχών που αφορούν την προώθηση ατζέντας κοινωνικής ευαισθησίας (“woke”) και τις επαφές με πολιτικούς θεσμούς.

Υποτροφίες και επιχορηγήσεις προς Ανεξάρτητα Μέσα

Το ΙΣΝ στήριξε έμπρακτα την ανάπτυξη της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας στην Ελλάδα, κυρίως μέσω χρηματοδότησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δομών που ωφελούν άμεσα ή έμμεσα τις εν λόγω δημοσιογραφικές ομάδες. Ακολουθεί πίνακας με τις βασικές υποτροφίες/δωρεές του ΙΣΝ που σχετίζονται με τα συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης:

(Σημ.: Δεν διαπιστώθηκαν απ’ ευθείας επιχορηγήσεις του ΙΣΝ προς τα ίδια τα νομικά πρόσωπα των μέσων Inside Story, Solomon, The Manifold ή Reporters United κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Η στήριξη του ΙΣΝ υπήρξε κυρίως έμμεση, μέσω χρηματοδότησης εκπαιδευτικών δράσεων και δομών όπως το iMEdD ή υποτροφιών προς δημοσιογράφους των συγκεκριμένων οργανισμών.)

Φύση και Στόχευση των Συνεργασιών

Οι πρωτοβουλίες του ΙΣΝ στον τομέα της δημοσιογραφίας έχουν ξεκάθαρο προσανατολισμό στην ενίσχυση συγκεκριμένης στρατηγικής στον Τύπο. Όπως δηλώνει το ίδιο το ΙΣΝ, οραματίστηκε μαζί με τους ιδρυτές του iMEdD τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου οργανισμού με σκοπό “την προαγωγή και ενίσχυση της διαφάνειας, της εγκυρότητας, της ανεξαρτησίας και της αριστείας στη δημοσιογραφία”. Το iMEdD, που ιδρύθηκε με αποκλειστική δωρεά του ΙΣΝ το 2018, αποτελεί την υλοποίηση αυτού του οράματος, λειτουργώντας ως κόμβος στήριξης ανεξάρτητων δημοσιογράφων και νέων συνεργατικών εγχειρημάτων. Μέσω του incubator προγραμμάτων του iMEdD, το ΙΣΝ “προσφέρει τεχνογνωσία, στρατηγική καθοδήγηση, πόρους και ευκαιρίες δικτύωσης” σε ομάδες που υλοποιούν καινοτόμα δημοσιογραφικά projects.

Τα ίδια τα μέσα που ωφελήθηκαν από αυτές τις συνεργασίες επικεντρώνονται σε πεδία όπως:

• Διαφάνεια και θεσμική λογοδοσία: Το Inside Story έγινε γνωστό για ερευνητικά ρεπορτάζ σε σκάνδαλα εντός Ελλάδας, όπως η υπόθεση των υποκλοπών (Predator) και άλλες υποθέσεις διαφθοράς. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Inside Story συμμετέχει επίσημα στο διεθνές δίκτυο OCCRP ως ο ελληνικός εταίρος του. Αυτό του παρέχει πρόσβαση σε διεθνή projects και δεδομένα, ευνοώντας τη διασυνοριακή έρευνα. Αντίστοιχα, το Reporters United ιδρύθηκε με αποστολή την ανεξάρτητη ερευνητική δημοσιογραφία υπέρ της διαφάνειας, αποφεύγοντας χρηματοδότηση από κυβερνήσεις ή μεγάλους οργανισμούς (στηρίζεται σε μικροδωρεές πολιτών). Το RU έχει συνεισφέρει στην ανάδειξη ζητημάτων διαφάνειας, π.χ. συνυπογράφοντας την έρευνα που αποκάλυψε τους δεσμούς χρηματοδότησης του OCCRP με την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
• Διερεύνηση κοινωνικών ζητημάτων και κινημάτων: Το Solomon ξεχωρίζει για την εξειδίκευσή του σε θέματα μεταναστών, προσφυγικού και κοινωνικής ένταξης. Πρόκειται για μη κερδοσκοπική κολεκτίβα που παράγει αφηγηματική δημοσιογραφία στα ελληνικά και αγγλικά, με ρητή εστίαση στη συμπερίληψη και τη διαφορετικότητα. Το περιεχόμενο του Solomon αναδεικνύει δικαιώματα προσφύγων, κοινωνικές ανισότητες και φαινόμενα διαφθοράς, ευθυγραμμισμένο με το ενδιαφέρον διεθνών δικτύων δικαιωμάτων και διαφάνειας. Παρομοίως, πολλές από τις νέες αυτές πρωτοβουλίες συνεργάζονται συχνά με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και αναδεικνύουν κινήματα βάσης. Για παράδειγμα, το Solomon μέσω του “Lab” προγράμματός του εκπαιδεύει μέλη ευάλωτων κοινοτήτων να παράγουν τα δικά τους μέσα, ενώ πρωτοβουλίες όπως οι Migratory Birds δίνουν φωνή σε πρόσφυγες νέους.
• Καινοτομία και νέα εργαλεία στην ενημέρωση: Η ομάδα The Manifold (ιδρύθηκε το 2018) εστιάζει σε συνεργατικές, data–driven έρευνες. Μάλιστα το project “The Manifold Files” αναγνωρίστηκε το 2018 στη τελική φάση του Ταμείου Καινοτομίας Digital News Initiative της Google, ένδειξη ότι εισάγει πρωτοπόρες μεθοδολογίες (όπως ανάλυση δεδομένων, οπτικοποίηση πληροφορίας) στη δημοσιογραφία. Τέτοιου είδους εγχειρήματα επωφελούνται από την υποστηρικτική δομή του iMEdD, που διαθέτει Investigative & Data Journalism Lab και οργανώνει κύκλους εκπαίδευσης στα νέα εργαλεία του επαγγέλματος. Στελέχη του Inside Story και του Reporters United, όπως ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος και ο Νικόλας Λεοντόπουλος, υπήρξαν ομιλητές ή μέντορες σε διοργανώσεις του iMEdD και του SNF Dialogues, μεταλαμπαδεύοντας τεχνογνωσία στο ευρύτερο δημοσιογραφικό κοινό.

Συνολικά, το πρόσημο των συνεργασιών ΙΣΝ–ανεξάρτητων μέσων υπήρξε η θωράκιση της δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας και ποιότητας. Όπως σημείωσε ο πρόεδρος του ΙΣΝ, Ανδρέας Δρακόπουλος, η δημοσιογραφία αποτελεί βασικό πυλώνα της δημοκρατίας και όσοι κρατούν την “ισχύ της πένας” οφείλουν να επιδεικνύουν υπευθυνότητα. Το ΙΣΝ φαίνεται να συμμερίζεται αυτή την αρχή, επενδύοντας σε δράσεις που ενδυναμώνουν τον ελεγκτικό ρόλο του Τύπου και την ικανότητά του να αναδεικνύει αλήθειες προς όφελος της κοινωνίας.

Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) έχει προσφέρει υποτροφίες σε αρκετούς Έλληνες δημοσιογράφους τα τελευταία χρόνια, κυρίως μέσω του Προγράμματος Lede της Σχολής Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Columbia. Ακολουθούν ορισμένα ονόματα δημοσιογράφων που έχουν λάβει τέτοιες υποτροφίες:

1. Δημήτρης Ελαφρόπουλος: Δημοσιογράφος δεδομένων στο Βήμα και ερευνητής μέσων ενημέρωσης όπως το insidestory.gr . Έχει ασχοληθεί με θέματα όπως ο ακροδεξιός λόγος, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η κλιματική κρίση.
2. Δάφνη Καραβόλα: Οπτικο-δικανική ερευνήτρια με αρχιτεκτονικό υπόβαθρο. Εργάζεται ως ερευνητική δημοσιογράφος στο Reporters United, εστιάζοντας στα δικαιώματα των Ρομά και σε θέματα κρατικής βίας.
3. Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη: Ερευνητική δημοσιογράφος με ειδίκευση στο OSINT. Έχει συνεργαστεί με το Reporters United και έχει συμμετάσχει σε διεθνείς έρευνες όπως το Cyprus Confidential.
4. Ηλιάνα Παπάνγκελη: Διευθύντρια του Solomon, ανεξάρτητου ερευνητικού μέσου. Έχει ασχοληθεί με θέματα μετανάστευσης, διαφθοράς και κλιματικής αλλαγής.
5. Ιωάννα Πετσίου: Φοιτήτρια Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ενδιαφέρεται για τη δημοσιογραφία δεδομένων και έχει επιλεγεί για το Πρόγραμμα Lede.
6. Γιώτα Μπουγά: Συμμετείχε στο Εργαστήρι Παραγωγής Βίντεο του Πανεπιστημίου Columbia, ενισχύοντας τις δεξιότητές της στη δημιουργία οπτικού περιεχομένου για ρεπορτάζ.
7. Σωτήρης Σιδέρης: Συνιδρυτής του AthensLive. Συμμετείχε στο Πρόγραμμα Κωδικοποίησης και Ανάλυσης Δεδομένων, αποκτώντας δεξιότητες για τη δημιουργία ρεπορτάζ βασισμένων σε δεδομένα.
8. Βασιλική Μιχοπούλου: Δημοσιογράφος επιστήμης με διδακτορικό στις Διεθνείς Σχέσεις. Έχει παρακολουθήσει πρόγραμμα δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο Columbia με υποτροφία του ΙΣΝ.

Αρκετοί δημοσιογράφοι από τα ελληνικά ερευνητικά μέσα Inside Story, Solomon, The Manifold και Reporters United έχουν συνδεθεί με το Columbia Journalism School, κυρίως μέσω του προγράμματος Lede, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Το πρόγραμμα αυτό εστιάζει στην εκπαίδευση σε τομείς όπως η κωδικοποίηση, η ανάλυση δεδομένων και η οπτική αφήγηση.

Δημοσιογράφοι με σύνδεση στο Columbia Journalism School

• Κορίνα Πετρίδη (Solomon, Reporters United): Δημοσιογράφος και data editor, έχει εργαστεί με το VICE Greece και το BIRN. Το 2019, έλαβε υποτροφία για το πρόγραμμα Lede του Columbia Journalism School, εστιάζοντας σε θέματα μετανάστευσης, real estate, προστασίας προσωπικών δεδομένων και φύλου.
• Ηλιάνα Παπάνγκελη (Solomon): Διευθύντρια του Solomon από το 2022, έχει οδηγήσει το μέσο σε αναγνώριση για την εις βάθος κάλυψη θεμάτων μετανάστευσης, λογοδοσίας και περιβάλλοντος, καθώς και για τη δημιουργία διασυνοριακών συνεργασιών.
• Δάφνη Καραβόλα (Reporters United): Οπτικο-δικανική ερευνήτρια με αρχιτεκτονικό υπόβαθρο, εργάζεται ως ερευνητική δημοσιογράφος στο Reporters United, εστιάζοντας στα δικαιώματα των Ρομά και σε θέματα κρατικής βίας.
• Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη (Reporters United): Ερευνητική δημοσιογράφος με ειδίκευση στο OSINT, έχει συνεργαστεί με το Reporters United και έχει συμμετάσχει σε διεθνείς έρευνες όπως το Cyprus Confidential.
• Δημήτρης Ελαφρόπουλος (Inside Story): Δημοσιογράφος δεδομένων στο Inside Story και ερευνητής μέσων ενημέρωσης, έχει ασχοληθεί με θέματα όπως ο ακροδεξιός λόγος, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η κλιματική κρίση.

Η συμμετοχή αυτών των δημοσιογράφων σε προγράμματα του Columbia Journalism School, με τη στήριξη του ΙΣΝ, υπογραμμίζει τη δέσμευση για την ενίσχυση της ερευνητικής δημοσιογραφίας στην Ελλάδα. Ωστόσο, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με την ανεξαρτησία των μέσων και τη δυνητική επιρροή διεθνών οργανισμών στη διαμόρφωση της δημοσιογραφικής ατζέντας.

Σχέσεις με τον “Αμερικανικό Παράγοντα” και Διεθνή Funds

Ένα ενδιαφέρον σκέλος της δραστηριότητας του ΙΣΝ είναι οι σχέσεις του με φορείς των ΗΠΑ και γενικότερα η ένταξή του σε ένα διεθνές οικοσύστημα χρηματοδότησης της δημοσιογραφίας. Αν και το ίδιο το ΙΣΝ είναι ελληνικό κοινωφελές ίδρυμα, έχει έντονη παρουσία και συνεργασίες στις ΗΠΑ, ενώ πολλές από τις πρωτοβουλίες που στηρίζει διασυνδέονται με αμερικανικούς ή διεθνείς χρηματοδότες:

• Συνεργασίες με αμερικανικά ιδρύματα: Το ΙΣΝ έχει συνάψει στρατηγικές συνεργασίες με κορυφαίους αμερικανικούς εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς φορείς. Εκτός από το Columbia University, το ΙΣΝ συνεργάζεται με το Center for Strategic & International Studies (CSIS) στην Ουάσιγκτον. Η συνεργασία ΙΣΝ–CSIS ξεκίνησε το 1998 και συνεχίζεται, με πρόσφατη δωρεά του ΙΣΝ που επεκτείνει το πρόγραμμα CSIS Journalism Bootcamp – ένα εντατικό σεμινάριο για νέους δημοσιογράφους από τις ΗΠΑ, την Ελλάδα και άλλες χώρες, το οποίο περιλαμβάνει παραγωγή πολυμεσικού ρεπορτάζ σε σύγχρονα θέματα. Σημειώνεται ότι στο CSIS λειτουργεί και το “Andreas Dracopoulos iDeas Lab”, ένα προηγμένο εργαστήριο οπτικοποίησης και επικοινωνίας που ιδρύθηκε με δωρεά του προέδρου του ΙΣΝ, ενισχύοντας τη διάχυση έρευνας μέσω ψηφιακών μέσωνsnf.org. Επιπλέον, το ΙΣΝ έχει ιδρύσει στο Πανεπιστήμιο Delaware το SNF Ithaca Initiative (στο σχολείο δημόσιας πολιτικής «Biden»), με στόχο την προώθηση του δημοκρατικού διαλόγου. Το 2024, το SNF Ithaca Initiative και το iMEdD συνδιοργάνωσαν σύνοδο για τα ΜΜΕ και τη Δημοκρατία στις ΗΠΑ, όπου Έλληνες και Αμερικανοί ειδικοί (συμπεριλαμβανομένης της Άννας-Κύνθιας Μπουσδούκου του iMEdD και του ίδιου του Ανδρέα Δρακόπουλου) συζήτησαν τις προκλήσεις της ελευθεροτυπίας. Ο Δρακόπουλος υπογράμμισε εκεί τη δέσμευση του ΙΣΝ να ενισχύσει τη διαφάνεια και ένα υγιές μιντιακό περιβάλλον, σημειώνοντας ότι «τα ΜΜΕ είναι υψίστης σημασίας για τη δημοκρατία».
• Διεθνής χρηματοδότηση ανεξάρτητων μέσων: Πολλές από τις ελληνικές ομάδες που σχετίζονται με το ΙΣΝ εντάσσονται σε παγκόσμια δίκτυα χρηματοδότησης όπου κυριαρχούν οι ΗΠΑ ή άλλοι ξένοι δωρητές. Όπως προαναφέρθηκε, το Inside Story ως μέλος του δικτύου OCCRP συνεργάζεται και λαμβάνει υποστήριξη στο πλαίσιο διεθνών projects που αυτό συντονίζει. Το OCCRP (Organized Crime and Corruption Reporting Project) είναι γνωστό ότι χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από την κυβέρνηση των ΗΠΑ (μέσω USAID και State Department) και άλλους ξένους φορείς – συγκεκριμένα, περίπου το ήμισυ του προϋπολογισμού του OCCRP καλύπτεται από χρηματοδότηση των ΗΠΑ σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ένα μέρος της υποστήριξης που λαμβάνει το Inside Story έμμεσα αντλείται από αμερικανικές κρατικές πηγές, γεγονός που γεννά εύλογα ερωτήματα ως προς το αν ένα τέτοιο μέσο θα επέκρινε ποτέ σκληρά τους βασικούς χρηματοδότες του δικτύου του. Πράγματι, όπως παρατηρήθηκε, το Inside Story έχει δημοσιεύσει σημαντικές αποκαλύψεις για ελληνικά σκάνδαλα, ωστόσο δεν συναντώνται ανάμεσά τους θέματα που να «αγγίζουν» τον ρόλο των ΗΠΑ ή του ΝΑΤΟ στην Ελλάδα – μια θεματολογία που φαίνεται να μένει εκτός ατζέντας.
• Open Society & διεθνή ιδρύματα: Παρομοίως, το Solomon έχει βασικό χρηματοδότη το διεθνές ίδρυμα Open Society Foundations (OSF) του George Soros, παρότι αυτοπαρουσιάζεται ως ανεξάρτητο. Το ίδιο το Solomon αναφέρει με διαφάνεια ότι δέχεται χορηγίες και επιχορηγήσεις για να χρηματοδοτεί τη δημοσιογραφία του, διαβεβαιώνοντας πως η συντακτική του ανεξαρτησία είναι αδιαπραγμάτευτη. Ωστόσο, η εξάρτηση από ένα ξένο ιδιωτικό ίδρυμα με σαφή πολιτική ταυτότητα (φιλελεύθερη/φιλοδυτική) σημαίνει ότι το πλαίσιο δράσης του μέσου αντικειμενικά επηρεάζεται από τις προτεραιότητες του δωρητή. Όπως επισημάνθηκε, το περιεχόμενο του Solomon όντως ευθυγραμμίζεται με τη θεματολογία διεθνών δικτύων δικαιωμάτων (πρόσφυγες, ανισότητες κλπ.) ενώ δεν ασχολείται με ζητήματα όπως οι αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα ή η ΝΑΤΟϊκή πολιτική, τα οποία πιθανώς δεν αποτελούν προτεραιότητα των χρηματοδοτών του.
• Συμπράξεις σε διεθνή projects: Μέσω του iMEdD και άλλων συνεργασιών, το ΙΣΝ λειτουργεί συχνά ως γέφυρα μεταξύ ελληνικών και διεθνών δημοσιογραφικών οργανισμών. Στο International Journalism Week 2022 που διοργάνωσε το iMEdD στην Αθήνα (με την υποστήριξη του ΙΣΝ), συμμετείχαν πολλοί διεθνείς οργανισμοί (Arena, GIJN, PolitiFact, BIRN, OCCRP κ.ά.) καθώς και ελληνικές ανεξάρτητες προσπάθειες όπως το Solomon. Συζητήθηκαν θέματα όπως η πτώση της Ελλάδας στην κατάταξη ελευθερίας Τύπου, οι προκλήσεις στην κάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία, η διαπλοκή μέσων με οικονομικά συμφέροντα, κ.ά.. Τέτοια φόρα καταδεικνύουν τη διάθεση του ΙΣΝ να φέρει σε διάλογο την ελληνική πραγματικότητα του Τύπου με τις διεθνείς τάσεις, εντάσσοντας έτσι τη χώρα στο παγκόσμιο προβληματισμό για τη δημοσιογραφία.

Συνοψίζοντας, το ΙΣΝ ευθυγραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις προτεραιότητες της δυτικής φιλαλληλίας στον χώρο των ΜΜΕ: προάσπιση της ελευθερίας του Τύπου, ενίσχυση ανεξάρτητων ερευνητών και παγκόσμιες συμπράξεις για θέματα διαφάνειας. Ο ίδιος ο Ανδρέας Δρακόπουλος έχει καλέσει και άλλους ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες (π.χ. εφοπλιστές) να στηρίξουν τα ΜΜΕ προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Μιλώντας στο διεθνές συνέδριο GEN Summit 2019 στην Αθήνα, ο Δρακόπουλος απηύθυνε μήνυμα προς ευεργέτες να ενταχθούν στις προσπάθειες του ΙΣΝ για στήριξη της δημοσιογραφίας. Αυτό δείχνει ότι το ΙΣΝ αντιλαμβάνεται τον ρόλο του και ως διαμορφωτής τάσεων σε μια διεθνή συζήτηση, όπου η χρηματοδότηση των ανεξάρτητων media συνδέεται με την προώθηση της δημοκρατίας και της ελευθερίας παγκοσμίως – στόχοι που συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό με την εξωτερική πολιτική ή το “ήπιο ισχύος” αφήγημα των δυτικών δημοκρατιών.

Επιρροή του ΙΣΝ στα Ελληνικά ΜΜΕ Ευρύτερα

Εκτός από τις συγκεκριμένες ανεξάρτητες ιστοσελίδες, το ΙΣΝ έχει επηρεάσει ευρύτερα το ελληνικό μιντιακό οικοσύστημα μέσω δράσεων που αναβαθμίζουν το ανθρώπινο δυναμικό και τα πρότυπα λειτουργίας των ΜΜΕ:

• Εκπαίδευση και καταρτισμός δημοσιογράφων: Μέχρι σήμερα, πάνω από 50 Έλληνες δημοσιογράφοι από διάφορα μέσα (εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί, ειδησεογραφικές ιστοσελίδες) έχουν περάσει από τα προγράμματα υποτροφιών του ΙΣΝ στο Columbia ή σε άλλα σεμινάρια. Οι απόφοιτοι αυτοί επέστρεψαν στα ελληνικά μέσα με ενισχυμένες δεξιότητες σε ερευνητικές τεχνικές, data journalism και πολυμεσικό storytelling, ανεβάζοντας τον πήχη ποιοτικά. Η επαφή με τη σχολή δημοσιογραφίας του Columbia –μία από τις κορυφαίες παγκοσμίως– συνέβαλε στην εισαγωγή νέων εργαλείων και μεθόδων στη χώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί υπότροφοι (π.χ. από ΕΡΤ, Καθημερινή, Inside Story, Solomon) στη συνέχεια παρήγαγαν βραβευμένες έρευνες με διεθνή απήχηση.
• Θεσμικές παρεμβάσεις για την ανεξαρτησία των ΜΜΕ: Το ΙΣΝ, λόγω του ειδικού βάρους του, έχει ευρύτερη θετική επιρροή στη συζήτηση περί ΜΜΕ και διαφάνειας. Χρηματοδοτώντας έργα που απαιτούν αυστηρή λογοδοσία (π.χ. το Journalistic α Observatory για τα κονδύλια αποκατάστασης από πυρκαγιές – μια πρωτοβουλία που δημιούργησε το 2018 ομάδα του Inside Story με χορηγίες εταιρειών), το ΙΣΝ έδειξε ότι υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι στήριξης της δημοσιογραφίας πέρα από το παραδοσιακό μοντέλο της κρατικής διαφήμισης. Επιπλέον, μέσω του Active Citizens Fund (που συγχρηματοδοτεί η ΕΕΑ Grants και διαχειρίζονται το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Solidarity Now), άνοιξε ένα νέο κανάλι στήριξης έργων διαφάνειας και δημοσιογραφίας πολιτών στην Ελλάδα. Αν και το εν λόγω Fund δεν είναι πρόγραμμα του ΙΣΝ, εντούτοις το ΙΣΝ συμμετείχε ενεργά σε matchmaking events όπου φιλανθρωπικά ιδρύματα, ΜΚΟ και δημοσιογράφοι αντάλλασσαν ιδέες για συμπράξεις σε κοινωνικά θέματα. Έτσι, το ΙΣΝ λειτούργησε ως καταλύτης για να έρθουν πιο κοντά τα ανεξάρτητα μιντιακά εγχειρήματα με την κοινωνία των πολιτών, νομιμοποιώντας την ιδέα ότι η δημοσιογραφία δημόσιου συμφέροντος αξίζει να χρηματοδοτείται ως πυλώνας της κοινωνικής λογοδοσίας.
• Καλλιέργεια κοινότητας και διαλόγου: Με τις δράσεις του ΙΣΝ (όπως η σειρά εκδηλώσεων SNF Dialogues και τα ετήσια SNF Nostos συνέδρια), προωθείται ένας ανοικτός διάλογος γύρω από κρίσιμα θέματα, συχνά σχετιζόμενα με τον Τύπο. Για παράδειγμα, σε εκδήλωση των Διαλόγων τον Νοέμβριο 2022, το θέμα ήταν “ΜΜΕ: Εμπιστοσύνη και Διαφάνεια” με συμμετοχή δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών, όπου τέθηκαν επί τάπητος η κρίση αξιοπιστίας των media και τρόποι ανάκτησης της εμπιστοσύνης του κοινού. Τέτοιες πρωτοβουλίες –αν και δεν συνιστούν χρηματοδότηση– συμβάλλουν στη διαμόρφωση κουλτούρας αυτοκριτικής και βελτίωσης στα ελληνικά ΜΜΕ. Επίσης, μέσα από το SNF Journalism Forum (διεθνές φόρουμ του iMEdD), Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι συναντώνται ετησίως, μοιράζονται πρακτικές και βραβεύονται οι καλύτερες έρευνες, κάτι που δημιουργεί κίνητρα ποιότητας και συνεργασίας.

Σημαντικό να τονιστεί ότι το ΙΣΝ δεν χρηματοδοτεί άμεσα μεγάλους ελληνικούς δημοσιογραφικούς οργανισμούς (π.χ. τηλεοπτικά κανάλια ή μεγάλες εφημερίδες) – τουλάχιστον δεν υπάρχουν επίσημες πληροφορίες για απευθείας δωρεές σε αυτά. Έμμεσα όμως, μέσω των παραπάνω ενεργειών, το ΙΣΝ ανεβάζει τον πήχη και για τα παραδοσιακά media: οι εκπαιδευμένοι ρεπόρτερ συχνά εργάζονται σε mainstream μέσα (μεταφέροντας υψηλότερα πρότυπα), ενώ η ύπαρξη ανεξάρτητων ψηφιακών μέσων με αξιοσημείωτες αποκαλύψεις εξαναγκάζει και τα κατεστημένα ΜΜΕ να ακολουθήσουν σε έρευνες για να μην χάσουν την αξιοπιστία τους.

Επίσης, το ΙΣΝ στηρίζει συγγενείς κλάδους της ενημέρωσης, όπως το ντοκιμαντέρ και τη φωτοειδησεογραφία. Πέραν του Athens Photo World, έχει υποστηρίξει το Thessaloniki Documentary Festival και προβολές ντοκιμαντέρ του δημοσιογράφου Γιώργου Αυγερόπουλου, καθώς και βραδιές ερευνητικού ρεπορτάζ στο ΚΠΙΣΝ. Αυτές οι ενέργειες δίνουν βήμα σε δημοσιογραφικές ιστορίες εκτός του καθημερινού δελτίου ειδήσεων, καλλιεργώντας ένα πιο απαιτητικό κοινό που αναγνωρίζει την αξία της ανεξάρτητης έρευνας.

Δεν λείπουν ωστόσο και οι επικριτικές φωνές. Κάποιοι σχολιαστές (ιδίως από τον χώρο των παραδοσιακών media) αντιμετωπίζουν τις νέες ομάδες όπως το Inside Story ή το Solomon με δυσπιστία, αποκαλώντας τις «δήθεν ανεξάρτητες» και υπονοώντας ότι στην πραγματικότητα “κρύβονται διεθνή δίκτυα, κρατικές επιχορηγήσεις από ΗΠΑ/ΕΕ και ιδρύματα όπως το Open Society” πίσω από αυτές. Σε ένα χαρακτηριστικό άρθρο, ο δημοσιογράφος Δημήτρης Μπεκιάρης μιλάει για «ομερτά» γύρω από τη χρηματοδότηση αυτών των μέσων και υποστηρίζει ότι όλοι οι συντελεστές τους “βγαίνουν από την ίδια φάμπρικα”, αναφέροντας ότι πολλοί εξ αυτών έχουν στα βιογραφικά τους συνεργασίες με το Columbia (υποτροφίες ΙΣΝ), με το ίδρυμα Νιάρχος, με γερμανικά ΜΜΕ κ.ο.κ. Προφανώς πρόκειται για μια αιχμή ότι η ανεξαρτησία τους επηρεάζεται από δυτικές/φιλελεύθερες επιρροές. Το άρθρο αυτό μάλιστα ειρωνεύεται το Reporters United, σημειώνοντας: «Ευτυχώς που οι “ρεπόρτερς” μας ενημερώνουν στην σελίδα τους ότι δεν χρηματοδοτούνται από ιδρύματα όπως το Σταύρος Νιάρχος» – μια αναφορά στο ότι μέλη των RU είχαν ατομικά επωφεληθεί από υποτροφίες του ΙΣΝ. Αν και οι απόψεις αυτές προέρχονται κυρίως από ανταγωνιστικά μέσα, αναδεικνύουν την πραγματικότητα ότι το Ίδρυμα Νιάρχος έχει γίνει παράγοντας τόσο επιδραστικός, ώστε η παρουσία του στην εξίσωση της ενημέρωσης να συζητείται ανοιχτά.

Προώθηση “Woke” Ατζέντας: Κοινωνική Ένταξη & Πολυφωνία

Ο όρος “woke” συχνά χρησιμοποιείται (ενίοτε υποτιμητικά) για να περιγράψει μια ατζέντα προοδευτικών κοινωνικών αξιών – όπως η ένταξη μειονοτήτων, η πολυπολιτισμικότητα, η ισότητα φύλων και δικαιωμάτων LGBTQ+, κ.ά. Το ΙΣΝ, ως διεθνές φιλανθρωπικό ίδρυμα, δεν αυτοχαρακτηρίζεται πολιτικά, όμως πολλές από τις δράσεις του συμβαδίζουν με τις αρχές της κοινωνικής ευαισθησίας και πολυφωνίας:

• Θεματολογία υποστηριζόμενων μέσων: Όπως αναφέρθηκε, το Solomon επικεντρώνεται σε ιστορίες μεταναστών, προσφύγων και ευάλωτων ομάδων, δίνοντας φωνή σε ανθρώπους που συχνά λείπουν από το mainstream διάλογο. Με την υποστήριξη του OSF και τη συνεργασία του ΙΣΝ σε εκδηλώσεις, το Solomon προωθεί την κοινωνική ένταξη και ποικιλομορφία στην ειδησεογραφία. Επίσης, το Reporters United και το Inside Story έχουν καλύψει θέματα όπως η κατάχρηση εξουσίας απέναντι σε κοινωνικά κινήματα ή οι διακρίσεις (π.χ. ρεπορτάζ Inside Story για ρατσιστικές ομάδες στο διαδίκτυο, κ.λπ.), ευθυγραμμισμένα με αξίες λογοδοσίας προς όφελος των πολιτών.
• Εκδηλώσεις για την ισότητα και τη διαφορετικότητα: Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) – που ανεγέρθηκε με δωρεά ~€630 εκατ. του ΙΣΝ και δωρήθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο– έχει εξελιχθεί σε κόμβο πολιτισμού και κοινωνικού διαλόγου. Το ΚΠΙΣΝ υπό την καθοδήγηση του ΙΣΝ φιλοξενεί δράσεις που προάγουν την πολυφωνία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το φεστιβάλ “WOW – Women of the World” που διοργανώνεται εκεί. To WOW Athens (2023 και 2024) ήταν μια τετραήμερη γιορτή αφιερωμένη στις γυναίκες και στα μη-δυαδικά άτομα, με στόχο την ανάδειξη της ισότητας των φύλων και την αντιμετώπιση προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη σημερινή κοινωνία. Το φεστιβάλ, σε συνεργασία με τον βρετανικό οργανισμό WOW Foundation και το British Council, περιλάμβανε ομιλίες, μουσική, θέατρο και workshops, αγγίζοντας θέματα όπως η έμφυλη βία, τα δικαιώματα στην εργασία, η μητρότητα vs. συνειδητή επιλογή μη τεκνοποίησης, οι διακρίσεις στην επαρχία, ο φεμινισμός και η κλιματική αλλαγή (οικοφεμινισμός). Η έμφαση στην ένταξη μη-δυαδικών ατόμων και η ρητορική περί intersectionality δείχνει σαφώς μια “woke” οπτική γωνία, την οποία το ΙΣΝ όχι μόνο αποδέχεται αλλά και προβάλει μέσω του κορυφαίου πολιτιστικού του έργου. Όπως δήλωσε στέλεχος του ΚΠΙΣΝ, στόχος τέτοιων εκδηλώσεων είναι να βρει κάθε επισκέπτης κάτι που τον αφορά, τον προβληματίζει ή του αλλάζει την οπτική – ουσιαστικά να διευρυνθεί ο δημόσιος διάλογος γύρω από δικαιωματικά ζητήματα.
• Προγράμματα κοινωνικής ενσωμάτωσης και ευκαιριών για όλους: Σε επίπεδο κοινωνικής προσφοράς, το ΙΣΝ έχει επανειλημμένα υποστηρίξει εγχειρήματα που προωθούν την ένταξη ευάλωτων ομάδων. Για παράδειγμα, το ΙΣΝ είναι Μεγάλος Δωρητής του εκπαιδευτικού προγράμματος “Play Unified. Learn Unified.” των Special Olympics Hellas, που φέρνει κοντά μαθητές με και χωρίς νοητική αναπηρία σε ενιαίες σχολικές δραστηριότητες. Μάλιστα, τον Ιανουάριο 2025 υπογράφηκε συμφωνία συνεργασίας του Υπουργείου Παιδείας με τα Special Olympics για την επέκταση των «Ενοποιημένων Σχολείων» σε όλη την Ελλάδα, παρουσία εκπροσώπων του ΙΣΝ. Το πρόγραμμα αυτό εντάσσεται στην Παγκόσμια Συμμαχία για την Ένταξη των Special Olympics, μια πρωτοβουλία που κατέστη εφικτή χάρη σε δωρεά του ΙΣΝ και στοχεύει στην προώθηση της συμπερίληψης στην εκπαίδευση μέσω του αθλητισμού. Αυτή η σύμπραξη –με τη συμμετοχή μάλιστα κυβερνητικών στελεχών (υπουργός, υφυπουργοί) και του πρέσβη του ΙΣΝ Βασίλη Κασκαρέλη στην τελετή υπογραφής– καταδεικνύει πώς το ΙΣΝ λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ διεθνών κινημάτων ένταξης και της ελληνικής πολιτείας. Αντίστοιχα, το ΙΣΝ έχει υποστηρίξει προγράμματα για την ισότιμη πρόσβαση ΑμεΑ σε αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, συνεργαζόμενο με οργανισμούς όπως οι Special Olympics, οι Μαραθώνιοι SNF Run με κατηγορίες για αθλητές με αναπηρία, κλπ.

Μέσα από όλα τα παραπάνω, διαφαίνεται ότι το ΙΣΝ υιοθετεί και προωθεί αξίες πολυσυλλεκτικότητας και συμπερίληψης, χωρίς βέβαια να εμπλέκεται σε κομματικές αντιπαραθέσεις. Η “woke” θεματολογία εντάσσεται στο πλαίσιο των φιλοανθρωπικών του δράσεων: δηλαδή, όχι ως πολιτικό σύνθημα αλλά ως φυσική απόρροια της αποστολής του να βελτιώνει τις ζωές ανθρώπων και να ενισχύει τις ίσες ευκαιρίες. Για ένα μεγάλο ελληνικό ίδρυμα με παγκόσμια παρουσία, αυτή η στάση ευθυγραμμίζεται και με τις διεθνείς τάσεις της φιλανθρωπίας, όπου ζητήματα όπως η έμφυλη ισότητα, η φυλετική δικαιοσύνη, τα δικαιώματα μεταναστών κλπ. θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της προώθησης μιας πιο δίκαιης κοινωνίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιες δράσεις του ΙΣΝ συχνά υποστηρίζονται και από την ελληνική πολιτεία. Για παράδειγμα, το Υπουργείο Πολιτισμού ήταν συνδιοργανωτής στις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο ΚΠΙΣΝ με επίκεντρο τη διαφορετικότητα, ενώ το Υπουργείο Παιδείας –όπως είδαμε– συνεργάστηκε με το ΙΣΝ για τα ενωτικά σχολεία. Αυτό δείχνει ότι το ΙΣΝ καταφέρνει να εντάξει την “προοδευτική” ατζέντα του σε ένα θεσμικό πλαίσιο, καθιστώντας την αποδεκτή ευρύτερα.

Σχέσεις με Έλληνες Πολιτικούς & Θεσμούς

Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έχει επιδιώξει διαχρονικά μια συμπληρωματική σχέση με το ελληνικό κράτος, λειτουργώντας ως εταίρος του σε μεγάλα έργα κοινωφελούς χαρακτήρα. Η τελευταία δεκαετία δεν αποτελεί εξαίρεση – αντίθετα, υπήρξαν μερικές από τις πιο εμβληματικές συνέργειες ΙΣΝ και πολιτείας:

• Κέντρο Πολιτισμού ΙΣΝ (ΚΠΙΣΝ): Αν και το έργο ξεκίνησε πριν το 2015, ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στο Δημόσιο το 2017. Το ΙΣΝ χρηματοδότησε εξ ολοκλήρου την κατασκευή της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Δέλτα Φαλήρου, καθώς και του περιβάλλοντος πάρκου 210 στρεμμάτων, με συνολικό κόστος €630 εκατομμύρια. Το ΚΠΙΣΝ πλέον ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο (διοίκηση από Εθνική Βιβλιοθήκη και Λυρική), αλλά το ΙΣΝ συνεχίζει να στηρίζει τη λειτουργία του: πρόσφατα το ΙΣΝ ανακοίνωσε νέα δωρεά €30 εκατ. για την τριετία 2023–2026 προς το ΚΠΙΣΝ, για την κάλυψη λειτουργικών δαπανών και την υλοποίηση δωρεάν εκδηλώσεων για το κοινό. Αυτό το μοντέλο –το Ίδρυμα να αναλαμβάνει την ανάπτυξη μιας δημόσιας υποδομής και εν μέρει τη χρηματοδότηση της λειτουργίας της– είναι πρωτόγνωρο στην ελληνική πραγματικότητα και δημιουργεί ένα πρότυπο συνεργασίας δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στον πολιτισμό. Πολιτικοί ηγέτες επαίνεσαν το εγχείρημα: ο τότε Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, παραλαμβάνοντας το ΚΠΙΣΝ το 2017, το χαρακτήρισε “δωρεά-τομή” και δεσμεύτηκε το κράτος να τη διαχειριστεί προς όφελος όλων των πολιτών. Επίσης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ως αρχηγός αξιωματικής αντιπολίτευσης και μετέπειτα Πρωθυπουργός, επίσης στήριξε έμπρακτα τη συνεργασία (π.χ. το 2023 παρευρέθηκε σε εκδήλωση υπογραφής νέας δωρεάς ΙΣΝ στην ΕΛΣ για εκπαιδευτικά προγράμματα). Το ΚΠΙΣΝ πλέον θεωρείται διεθνές τοπόσημο για την Αθήνα, πιστώνοντας πολιτικό κεφάλαιο και στις κυβερνήσεις που συνεργάστηκαν με το ΙΣΝ.
• Υγεία – Διεθνής Πρωτοβουλία για την Υγεία του ΙΣΝ: Μετά την πολυετή οικονομική κρίση, το ΙΣΝ ανακοίνωσε το 2018 μια κολοσσιαία δωρεά ύψους άνω των $400 εκατ. (περί €370 εκατ.) για την ενίσχυση του ελληνικού συστήματος Υγείας. Σε αυτή περιλαμβάνεται η ανέγερση τριών νέων νοσοκομείων: του Γενικού Νοσοκομείου Κομοτηνής, του Πανεπιστημιακού Παιδιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης και του Γενικού Νοσοκομείου Σπάρτης, όλα με πρότυπο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό από τον Renzo Piano. Το ΙΣΝ συνεργάστηκε στενά με το Υπουργείο Υγείας για τον σχεδιασμό, ενώ ο ίδιος ο Πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης παρακολουθεί την πρόοδο των έργων (χαρακτηριστικά, σε ομιλία του το 2022 δήλωσε: “Στην Ελλάδα κατασκευάζονται τρία υπερσύγχρονα νοσοκομεία με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος”). Παρά τα κάποια γραφειοκρατικά εμπόδια (το ΙΣΝ δημοσίως εξέφρασε το 2023 προβληματισμό για καθυστερήσεις και προχώρησε σε αλλαγή αναδόχου κατασκευής), η σύμπραξη συνεχίζεται, με ορίζοντα ολοκλήρωσης των νοσοκομείων το 2025-26. Αυτή η πρωτοβουλία αναγνωρίζεται ως ζωτικής σημασίας συμβολή στην ελληνική δημόσια υγεία – ουσιαστικά ένα μνημείο ιδιωτικής δωρεάς σε σύμπραξη με το κράτος, για την ενίσχυση υποδομών που παραδοσιακά είναι κρατική ευθύνη. Στο πλαίσιο της ίδιας δωρεάς, το ΙΣΝ χρηματοδότησε και την προμήθεια νέου εξοπλισμού (ασθενοφόρα ΕΚΑΒ, εναέρια μέσα για επείγουσες αεροδιακομιδές, εκπαιδευτικά προγράμματα νοσηλευτών κ.ά.), πάντα σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργείαr.
• Εκπαίδευση και άλλα πεδία: Το ΙΣΝ έχει συνεργαστεί με ελληνικά πανεπιστήμια και φορείς παιδείας σε διάφορα προγράμματα. Ενδεικτικά, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, ανέλαβε την ανακαίνιση και τον εκσυγχρονισμό κτιριακών εγκαταστάσεων σχολείων (όπως τα εργαστήρια επαγγελματικής εκπαίδευσης στη Δυτική Αθήνα). Επίσης, το ΙΣΝ χρηματοδότησε υποτροφίες για Έλληνες φοιτητές σε ξένα πανεπιστήμια (εκτός δημοσιογραφίας, π.χ. στον τομέα των τεχνών μέσω της Artworks), πάντα σε συνεννόηση με κρατικούς φορείς. Σε επίπεδο πολιτισμού, πέραν του ΚΠΙΣΝ, έχει συνεργαστεί με δήμους (π.χ. δωρεά €10 εκατ. στον Δήμο Θεσσαλονίκης για ανακούφιση ευπαθών ομάδων) και με δημόσιους οργανισμούς (π.χ. κάλυψη μισθοδοσίας 200 προσωπικού ασφαλείας για αρχαιολογικούς χώρους το καλοκαίρι του 2020 σε συνεννόηση με το Υπουργείο Πολιτισμού).

Συνολικά, η σχέση του ΙΣΝ με την πολιτεία χαρακτηρίζεται από συνέργεια και συμπληρωματικότητα. Το ίδρυμα αναλαμβάνει πρωτοβουλίες όπου υπάρχει κοινωνική ανάγκη, διαθέτοντας πόρους και τεχνογνωσία, και καλεί το κράτος να τις αγκαλιάσει. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις, τόσο του ΣΥΡΙΖΑ (2015-2019) όσο και της ΝΔ (2019-σήμερα), έχουν ανταποκριθεί θετικά – άλλωστε η δημόσια προβολή μιας μεγάλης δωρεάς ωφελεί και πολιτικά, ενώ παράλληλα επιλύει προβλήματα που μόνες οι κρατικές δομές αδυνατούν λόγω δημοσιονομικών περιορισμών.

Βεβαίως, υπάρχει και η οπτική της θεσμικής κριτικής: ορισμένοι φοβούνται ότι η υπερβολική εμπλοκή ιδιωτικών ιδρυμάτων σε δημόσιους τομείς (ΜΜΕ, υγεία, πολιτισμός) μπορεί να διαβρώσει τον δημόσιο έλεγχο ή να δημιουργήσει εξαρτήσεις. Στην περίπτωση του ΙΣΝ, μέχρι στιγμής οι περισσότερες φωνές στην Ελλάδα αναγνωρίζουν το έργο του ως θετικό. Ακόμη και πολιτικοί που ιδεολογικά θα ήταν επιφυλακτικοί στην ιδιωτική χορηγία (π.χ. Αριστερά) έχουν υποδεχθεί τις δωρεές του ΙΣΝ, φροντίζοντας όμως για ρυθμίσεις διαφάνειας και λογοδοσίας (π.χ. μνημόνια συνεργασίας που υπογράφηκαν για τα νοσοκομεία, με σαφή καθορισμό αρμοδιοτήτων και διαδικασιών).

Το ίδιο το ΙΣΝ δείχνει να διατηρεί πολιτική ουδετερότητα και να συνεργάζεται με όλους θεσμικούς φορείς. Δεν έχει συνδεθεί με κάποιο κόμμα ή πολιτικό πρόσωπο ειδικά – το διοικητικό του συμβούλιο αποτελείται από μέλη της οικογένειας Νιάρχου και έμπειρα στελέχη, χωρίς κομματικές τοποθετήσεις. Ο Ανδρέας Δρακόπουλος συναντάται δημοσίως με τον εκάστοτε Πρωθυπουργό ή υπουργούς μόνο στο πλαίσιο ανακοινώσεων δωρεών. Κατά καιρούς, πρωτοβουλίες του ΙΣΝ έχουν τύχει οικουμενικής αποδοχής στη Βουλή: για παράδειγμα, η αποδοχή της δωρεάς για την Υγεία ψηφίστηκε ομόφωνα. Αυτό δείχνει ότι το ΙΣΝ έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη του πολιτικού κόσμου ως εταίρος που δεν επιδιώκει ίδιον όφελος ή επιρροή, αλλά υπηρετεί κοινωφελείς στόχους.

Συμπεράσματα

Την περίοδο 2015–2025, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στην αναδιαμόρφωση του τοπίου της ελληνικής δημοσιογραφίας και της κοινωνίας των πολιτών. Μέσα από στοχευμένες χρηματοδοτήσεις, συνέβαλε στη δημιουργία και ενδυνάμωση ανεξάρτητων δημοσιογραφικών εγχειρημάτων που προάγουν τη διαφάνεια, την ανάδειξη κοινωνικών ζητημάτων και την καινοτομία στην ενημέρωση. Παράλληλα, οι συνεργασίες του με αμερικανικά και διεθνή ιδρύματα ενέταξαν την Ελλάδα σε μια παγκόσμια συζήτηση για την ελευθερία του Τύπου, φέρνοντας διεθνείς πόρους και πρακτικές στη χώρα.

Το ΙΣΝ λειτούργησε ως αντίβαρο σε ένα μιντιακό σύστημα που παραδοσιακά ελεγχόταν από ολιγάρχες και πολιτικά διαπλεκόμενα συμφέροντα: προσέφερε μια εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης που δεν υπαγορεύει (τουλάχιστον φανερά) κομματική γραμμή, αλλά θέτει όρους ποιότητας και ανεξαρτησίας. Αυτό δεν σημαίνει πως οι πρωτοβουλίες αυτές στερούνται κάθε επιρροή – όπως αναλύθηκε, ενσωματώνουν αξίες της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας και δικτύωσης που αντικατοπτρίζουν τους κύκλους στους οποίους κινείται το ΙΣΝ. Ωστόσο, για τα ελληνικά δεδομένα, η συμβολή του υπήρξε καταλυτική στην προαγωγή της ερευνητικής δημοσιογραφίας και στην ανάδειξη θεμάτων που αλλιώς μπορεί να έμεναν στο σκοτάδι (σκάνδαλα διαφθοράς, παραβιάσεις δικαιωμάτων μειονοτήτων, κλπ.).

Επιπρόσθετα, το ΙΣΝ αξιοποίησε την ισχύ και το κύρος του ώστε να υλοποιήσει μείζονα κοινωφελή έργα συνεργαζόμενο με το κράτος – αποδεικνύοντας ότι ο ιδιωτικός πλούτος μπορεί να επιστρατευτεί για δημόσιο όφελος, χωρίς να υποκαταστήσει την πολιτεία αλλά συμπληρώνοντάς την. Η τελευταία δεκαετία αφήνει ως παρακαταθήκη το ΚΠΙΣΝ, τα υπό κατασκευή νοσοκομεία, τους εκατοντάδες εκπαιδευμένους λειτουργούς (δημοσιογράφους, νοσηλευτές κ.ά.) και μια νέα γενιά ενεργών πολιτών/δημοσιογράφων που κινούνται σε ένα οικοσύστημα πιο ανοιχτό, πιο διαφανές και πιο συμπεριληπτικό.

Το παράδειγμα του ΙΣΝ πιθανόν θα αποτελέσει μοτίβο για το μέλλον: ήδη κι άλλα ελληνικά κοινωφελή ιδρύματα (π.χ. Ίδρυμα Ωνάση, Ίδρυμα Λάτση) εμπλέκονται περισσότερο σε ανάλογες δράσεις. Η πρόκληση θα είναι να διατηρηθεί η ανεξαρτησία και ο πλουραλισμός, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι αυτή η “ένεση” ιδιωτικών πόρων δεν θα καταστήσει τον Τύπο υπόλογο σε νέα κέντρα ισχύος. Μέχρι στιγμής, πάντως, η ζυγαριά γέρνει υπέρ των οφελών: το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος κατάφερε να συνδυάσει την ελληνική παράδοση ευεργεσίας με τις σύγχρονες ανάγκες μιας δημοκρατικής κοινωνίας, αφήνοντας απτό θετικό αντίκτυπο στα μέσα ενημέρωσης, στους θεσμούς και στην κοινωνία ευρύτερα.