Της Νατάσας Στασινού
Ο πόλεμος ήταν μια καταστροφή για την Ουκρανία και μια κρίση για ολόκληρο τον κόσμο. Έναν χρόνο μετά την εισβολή της Ρωσίας στη γειτονική της χώρα, ο πλανήτης είναι ένα πιο ασταθές μέρος. Οι διεθνείς σχέσεις, συμμαχίες και ισορροπίες δυνάμεων αλλάζουν, η ευρωπαϊκή ασφάλεια αναθεωρείται, η παγκόσμια οικονομία βιώνει τις επιπτώσεις. Το Associated Press αναλύει τους 5 τρόπους με τους οποίους ο πόλεμος άλλαξε τον κόσμο:
Η επιστροφή του Ευρωπαϊκού Πολέμου
Τρεις μήνες πριν από την εισβολή, ο τότε Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον χλεύαζε προτάσεις για περισσότερα βαρέα όπλα στον βρετανικό στρατό. «Οι παλιές έννοιες της μάχης μεγάλων τανκς στην ευρωπαϊκή ξηρά», είπε, «έχουν τελειώσει». Ο Τζόνσον προτρέπει τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο να στείλει περισσότερα άρματα μάχης για να βοηθήσει την Ουκρανία να απωθήσει τις ρωσικές δυνάμεις.
Παρά τον ρόλο που διαδραματίζει η νέα τεχνολογία, όπως οι δορυφόροι και τα drones, αυτή η σύγκρουση του 21ου αιώνα μοιάζει από πολλές απόψεις με μια σύγκρουση του 20ού. Οι μάχες στην περιοχή του Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας είναι βάναυσες, με λάσπη, χαρακώματα και αιματηρές επιθέσεις πεζικού που θυμίζουν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η σύγκρουση πυροδότησε μια νέα κούρσα εξοπλισμών που θυμίζει σε ορισμένους αναλυτές τη δημιουργία της δεκαετίας του 1930 μέχρι τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ρωσία έχει κινητοποιήσει εκατοντάδες χιλιάδες στρατεύσιμους και στοχεύει να επεκτείνει τον στρατό της από 1 εκατομμύριο σε 1,5 εκατομμύριο στρατιώτες. Οι ΗΠΑ αύξησαν την παραγωγή όπλων για να αντικαταστήσουν τα αποθέματα που αποστέλλονται στην Ουκρανία. Η Γαλλία σχεδιάζει να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες κατά ένα τρίτο έως το 2030, ενώ η Γερμανία έχει εγκαταλείψει τη μακροχρόνια απαγόρευση αποστολής όπλων σε ζώνες συγκρούσεων και έχει στείλει πυραύλους και τανκς στην Ουκρανία.
Πριν από τον πόλεμο, πολλοί παρατηρητές υπέθεταν ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις θα κινούνταν προς την πιο προηγμένη τεχνολογία και τον κυβερνοπόλεμο και θα εξαρτώνται λιγότερο από τανκς ή πυροβολικό, σχολιάζει ο Πάτρικ Μπέρι, ανώτερος λέκτορας ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Μπαθ. Αλλά στην Ουκρανία, τα όπλα και τα πυρομαχικά είναι ό,τι πιο σημαντικό. «Τουλάχιστον προς το παρόν αποδεικνύεται ότι στην Ουκρανία, ο συμβατικός πόλεμος – κράτος σε κράτος – έχει επιστρέψει», είπε ο Bury.
Το ΝΑΤΟ ενισχύεται και διευρύνεται – Το κέντρο της Ευρώπης μετατοπίζεται ανατολικά
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ήλπιζε ότι η εισβολή θα διχάσει τη Δύση και θα αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ. Αντίθετα, η στρατιωτική συμμαχία έχει αναζωογονηθεί. Μια ομάδα που δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει τη Σοβιετική Ένωση έχει μια ανανεωμένη αίσθηση σκοπού και δύο νέα επίδοξα μέλη, τη Φινλανδία και τη Σουηδία, τα οποία εγκατέλειψαν δεκαετίες ουδετερότητας και ζήτησαν να ενταχθούν στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 εθνών έχει χτυπήσει τη Ρωσία με σκληρές κυρώσεις και έστειλε στην Ουκρανία υποστήριξη δισεκατομμυρίων ευρώ.
«Η ΕΕ επιβάλλει κυρώσεις, πολύ σοβαρές κυρώσεις, με τον τρόπο που θα έπρεπε. Οι ΗΠΑ επέστρεψαν στην Ευρώπη με μια εκδίκηση με τρόπο που δεν πιστεύαμε ότι δεν θα βλέπαμε ξανά» σημειώνει ο αμυντικός αναλυτής Μάικλ Κλαρκ, πρώην επικεφαλής της δεξαμενής σκέψης του Royal United Services Institute.
Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ έχουν διοχετεύσει όπλα και εξοπλισμό αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία. Η συμμαχία έχει στηρίξει την ανατολική της πλευρά και οι χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στην Ουκρανία και τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής, έχουν πείσει τους πιο διστακτικούς συμμάχους του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετατοπίζοντας ενδεχομένως το κέντρο ισχύος της Ευρώπης προς τα ανατολικά.
Ένα νέο σιδηρούν παραπέτασμα
Ο πόλεμος έχει κάνει τη Ρωσία παρία στη Δύση. Οι ολιγάρχες της και οι επιχειρήσεις της έχουν μπει στη μαύρη λίστα, ενώ διεθνή brands, McDonald’s και Ikea, έχουν εξαφανιστεί από τους δρόμους της χώρας.
Ωστόσο, η Μόσχα έχει τους δικούς της ισχυρούς φίλους. Η Ρωσία έχει ενισχύσει τους οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα, αν και το Πεκίνο κρατά επισήμως αποστάσεις από τις μάχες και μέχρι στιγμής δεν έχει στείλει όπλα. Οι ΗΠΑ εκφράζουν τώρα ανησυχία ότι αυτό μπορεί να αλλάξει.
Η Κίνα παρακολουθεί στενά μια σύγκρουση που μπορεί να χρησιμεύσει είτε ως ενθάρρυνση είτε ως προειδοποίηση προς το Πεκίνο σχετικά με οποιαδήποτε προσπάθεια να ανακτήσει την αυτοδιοικούμενη Ταϊβάν με τη βία.
Ο Πούτιν έχει ενισχύσει τους στρατιωτικούς δεσμούς με διεθνείς παρίες τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν, το οποίο προμηθεύει οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που η Ρωσία εξαπολύει στις ουκρανικές υποδομές. Η Μόσχα συνεχίζει να χτίζει επιρροή στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή με την οικονομική και στρατιωτική της επιρροή. Η ρωσική ομάδα μισθοφόρων Βάγκνερ έχει γίνει πιο ισχυρή σε συγκρούσεις από το Ντονμπάς μέχρι το Σαχέλ.
Σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο ο κόσμος χωρίζεται σε στρατόπεδα, με πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, να μπαίνουν και αυτές στην εξίσωση.
Η Tracey German, καθηγήτρια σύγκρουσης και ασφάλειας στο King’s College του Λονδίνου, σχολιάζει ότι η σύγκρουση έχει διευρύνει το ρήγμα μεταξύ της «υπό την ηγεσία των ΗΠΑ φιλελεύθερης διεθνούς τάξης» από τη μια πλευρά και της οργισμένης Ρωσίας και της ανερχόμενης υπερδύναμης της Κίνας από την άλλη.
Ο οικονομικός πόνος
Ο οικονομικός αντίκτυπος του πολέμου έγινε αισθητός από τους λογαριασμούς ρεύματος στην Ευρώπη έως τις ελλείψεις τροφίμων στην Αφρική.
Πριν από τον πόλεμο, τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εισήγαγαν σχεδόν το μισό φυσικό αέριο και το ένα τρίτο του πετρελαίου τους από τη Ρωσία. Η εισβολή και οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ως απάντηση, προκάλεσαν ένα σοκ στην τιμή της ενέργειας σε κλίμακα που δεν είχε παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1970.
Ο πόλεμος διέκοψε το παγκόσμιο εμπόριο που εξακολουθούσε να ανακάμπτει από την πανδημία. Οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, καθώς η Ρωσία και η Ουκρανία είναι οι κύριοι προμηθευτές σιταριού και ηλιέλαιου και η Ρωσία είναι ο κορυφαίος παραγωγός λιπασμάτων στον κόσμο.
Τα πλοία που μεταφέρουν σιτηρά συνέχισαν να αποπλέουν από την Ουκρανία στο πλαίσιο μιας εύθραυστης συμφωνίας με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ και οι τιμές έχουν υποχωρήσει από τα επίπεδα ρεκόρ. Αλλά η επισιτιστική κρίση επιμένει. Η Ρωσία προσπάθησε να κατηγορήσει τη Δύση για υψηλές τιμές, ενώ η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της κατηγορούν τη Ρωσία ότι χρησιμοποιεί κυνικά την πείνα ως όπλο.
Ο πόλεμος έχει αναδείξει πραγματικά την ευθραυστότητα ενός διασυνδεδεμένου κόσμου, όπως έκανε η πανδημία και ο πλήρης οικονομικός αντίκτυπος δεν έχει γίνει ακόμη αισθητός.
Ο πόλεμος ανέκοψε επίσης τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, οδηγώντας σε μια έξαρση στη χρήση βαριά ρυπογόνου άνθρακα στην Ευρώπη. Ωστόσο, η απόφαση της Ευρώπης να απομακρυνθεί από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα μπορούσε να επιταχύνει τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να αποδειχθεί τελικά πιο αποτελεσματική από τις αμέτρητες προειδοποιήσεις για τους κινδύνους της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας λέει ότι ο κόσμος θα προσθέσει τόση ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τα επόμενα πέντε χρόνια όση τα τελευταία 20.
Μία νέα εποχή αβεβαιότητας
Η σύγκρουση είναι μια έντονη υπενθύμιση ότι τα άτομα έχουν ελάχιστο έλεγχο στην πορεία της ιστορίας. Κανείς δεν το ξέρει αυτό καλύτερα από τα 8 εκατομμύρια Ουκρανούς που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τη χώρα τους. Για εκατομμύρια ανθρώπους που επηρεάζονται λιγότερο άμεσα, η ξαφνική κατάρρευση της ειρήνης στην Ευρώπη έχει φέρει αβεβαιότητα και ανησυχία.
Οι απειλές του Πούτιν για χρήση ατομικών όπλων σε περίπτωση κλιμάκωσης της σύγκρουσης αναζωπύρωσαν τους φόβους για πυρηνικό πόλεμο που παρέμεναν αδρανείς από τον Ψυχρό Πόλεμο.
Η Patricia Lewis, διευθύντρια του διεθνούς προγράμματος ασφάλειας στο think-tank Chatham House, σημειώνει ότι οι πυρηνικές προειδοποιήσεις έχουν προκαλέσει «περισσότερο θυμό παρά φόβο» στη Δύση. Όμως, οι ανησυχίες για την πυρηνική κλιμάκωση εντάθηκαν με την ανακοίνωση του Πούτιν στις 21 Φεβρουαρίου ότι ανέστειλε τη συμμετοχή της Ρωσίας στη μοναδική εναπομένουσα συνθήκη της για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων με τις Η.Π.Α.
