Του Tony Barber
Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν όχι μόνο επέμεινε στον επιθετικό του πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και χαρτογράφησε μια πορεία για την εσωτερική πολιτική, την οικονομία και τον πολιτισμό που επιβεβαιώνει τον στόχο του να επιτύχει μια αποφασιστική ρήξη μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
Η ομιλία Πούτιν «για την κατάσταση του έθνους» την Τρίτη δεν έδωσε καμία ελπίδα ότι θα τερματίσει τον πόλεμο, που τώρα μπαίνει στον δεύτερο χρόνο του, ή ότι θα αποσυρθεί από τη φιλοδοξία του να καταστρέψει το ουκρανικό κράτος.
Αλλά επίσης η ομιλία του υπογράμμισε τον τρόπο με τον οποίο ο πόλεμός του συνδέεται στενά με μια παράλληλη προσπάθεια να καταπνιγούν οι εσωτερικές διαφωνίες και να στεγανοποιηθεί η Ρωσία από ό,τι καταδικάζει ως εχθρικές ή εκφυλισμένες δυτικές επιρροές.
Με άλλα λόγια, οι στόχοι του Πούτιν δεν αφορούν μόνο τις μόνιμες εδαφικές κατακτήσεις στην Ουκρανία, αλλά την ανοικοδόμηση της ρωσικής κοινωνίας σε μόνιμη, μη δυτική βάση, αντιστρέφοντας μια τάση που έχει προχωρήσει με μπρος και πίσω από τον θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν το 1953.
Ο πρώτος στόχος του Πούτιν είναι επαρκής λόγος ώστε ο ουκρανικός λαός να συνεχίσει τον πόλεμο υπεράσπισης της πατρίδας του. Αλλά ο δεύτερος στόχος του υπογραμμίζει πόσο μεγάλο χάσμα έχει προκύψει ανάμεσα στο όραμά του για τη Ρωσία και σε μια ουκρανική κοινωνία που έχει ταυτιστεί όλο και πιο στενά με τη Δύση, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από το Κρεμλίνο και την υποκίνηση της απόσχισης της νοτιοανατολικής Ουκρανίας το 2014.
Ο Πούτιν μίλησε λίγες ώρες πριν από την αντίστοιχη ομιλία του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στη Βαρσοβία, ο οποίος, όπως αναμενόταν, περιέγραψε την υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία ως συλλογική προσπάθεια για την υπεράσπιση της δημοκρατίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας.
Η επιβεβαίωση πως η επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας εκτείνεται πέρα από τον πόλεμο της Ουκρανίας δόθηκε στη δήλωση Πούτιν ότι η Μόσχα πρόκειται να αναστείλει τη συμμετοχή της στη συνθήκη New Start για τα διηπειρωτικά πυρηνικά όπλα, την τελευταία σημαντική συμφωνία ελέγχου πυρηνικών όπλων μεταξύ των δύο χωρών.
Ωστόσο, κεντρική ιδέα της ομιλίας Πούτιν ήταν οι ισχυρισμοί του ότι η Ρωσία βρίσκεται υπό στρατιωτική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική επίθεση από τη Δύση και ότι η φιλοδυτική ηγεσία της Ουκρανίας είναι ένα πιόνι σ’ αυτή τη στρατηγική.
Σε μια προφανή αναφορά στα επιχειρήματα ορισμένων σχολιαστών -κυρίως στις ΗΠΑ και σε μέρη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης- ότι το ίδιο το ρωσικό κράτος θα μπορούσε να διαλυθεί υπό την πίεση του ουκρανικού πολέμου, ο Πούτιν επιτέθηκε στη Δύση που «στοιχημάτισε σε εθνικούς προδότες» για να «διαλύσει τη Ρωσία από μέσα».
Υποστήριξε ότι η ρωσική οικονομία γινόταν πιο αυτοδύναμη χάρη στις κυρώσεις της Δύσης και ενίσχυσε τη δέσμευσή του να εμφυσήσει μη δυτικές, πατριωτικές αξίες στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας του.
Αξιοσημείωτο υπήρξε ότι, σε διαφορετικά σημεία της ομιλίας του, ο Πούτιν περιφρόνησε τους Ρώσους επιχειρηματίες ολιγάρχες που προσπαθούν να διατηρήσουν μια ζωή προνομίων στη Δύση και εγκωμίασε την ξεχωριστή ιστορική παράδοση της ρωσικής ταυτότητας που έχει τις ρίζες της στην ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία.
Στην πραγματικότητα, ο Πούτιν προειδοποίησε τις επιχειρηματικές ελίτ ότι το αναδιαμορφωμένο κράτος και η κοινωνία της φαντασίας του δεν θα χωρά τις δυτικές τάσεις που άρχισαν να διαμορφώνουν μεγάλο μέρος της ρωσικής οικονομίας κατά τη δεκαετία του 1990, επί Μπόρις Γέλτσιν, του πρώτου μετα-κομμουνιστή προέδρου της χώρας.
Ο Πούτιν ανέφερε μάλιστα επιδοκιμαστικά τον Πιοτρ Στολίπιν, πρωθυπουργό του Νικολάου Β’ μετά την επανάσταση του 1905: «Για την υπεράσπιση της Ρωσίας, πρέπει όλοι να ενώσουμε και να συντονίσουμε τις προσπάθειες, τα δικαιώματα και τις ευθύνες μας, υποστηρίζοντας το ένα ιστορικό, ανώτερο δικαίωμα της Ρωσίας – το δικαίωμα να είσαι δυνατός».
Με αυτό τον τρόπο, ο πρόεδρος προσπάθησε να περιβάλει το καθεστώς του με τη νομιμότητα αυτού που θεωρεί ως προκομμουνιστική παράδοση ενός ισχυρού, συγκεντρωτικού κράτους που οργανώνει τη ρωσική κοινωνία πίσω από έναν κοινό σκοπό.
Για τον Πούτιν, ένα στοιχείο αυτού του κοινού σκοπού είναι μια αδυσώπητη και ακόμη ημιτελής στρατιωτική εκστρατεία στην Ουκρανία. Δεν φαίνεται πιθανό να τελειώσει ο πόλεμος στο εγγύς μέλλον.
