Δημοσκοπικά ρήγματα, παρασκηνιακές μετατοπίσεις και ένα εκρηκτικό μείγμα οργής, φόβου και παραίτησης
Η ΠΥΘΙΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ
Ηθική ψήφος, θεσμική φθορά και παρασκηνιακές ανακατατάξεις ενόψει εκλογών
Η «ηθική ψήφος» ως ρήγμα στη συντηρητική παράταξη
Τα δεδομένα της εξαμηνιαίας έρευνας «Τάσεις» της MRB αποτυπώνουν κάτι που δεν εξηγείται με τους κλασικούς όρους της κομματικής ανάλυσης. Περισσότερο από το 15% των ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας δηλώνει ότι θα μπορούσε να στηρίξει ένα κόμμα με το αποτύπωμα της Μαρίας Καρυστιανού. Δεν πρόκειται για μετακίνηση ιδεολογική, αλλά για αποδέσμευση συναισθηματική και αξιακή. Στους κύκλους που γνωρίζουν τη φυσιογνωμία της παραδοσιακής βάσης της ΝΔ, η εκτίμηση είναι ότι αυτό το ποσοστό δεν έχει κορυφωθεί.
Η δυναμική εντοπίζεται κυρίως στους «νοικοκυραίους» της Κεντροδεξιάς, πολίτες με έντονη έμφαση στην τάξη, την οικογένεια και την ηθική ευθύνη, οι οποίοι είτε αιωρούνται πολιτικά είτε έχουν ήδη κάνει το πρώτο βήμα απομάκρυνσης. Για αυτούς, η στήριξη σε μια μητέρα που έχασε το παιδί της στα Τέμπη δεν είναι πολιτική επιλογή, αλλά ηθική τοποθέτηση. Αυτό το στοιχείο παραμένει αόρατο για όσους ερμηνεύουν την πολιτική αποκλειστικά με όρους επικοινωνίας και διαχείρισης εικόνας.
Μεταπολιτευτικές συγκλίσεις και η διάβρωση των ορίων
Η περίοδος των Μνημονίων λειτούργησε ως επιταχυντής αποσύνθεσης των παλιών διαχωριστικών γραμμών. Σήμερα, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ εμφανίζουν περισσότερες συγγένειες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στο παρελθόν, τόσο σε επίπεδο στελεχών όσο και σε πολιτικές πρακτικές. Οι μετακινήσεις προσώπων, οι αναδιπλώσεις λόγου και οι ηθικές εκπτώσεις έπαψαν να προκαλούν σοκ.
Σε αυτό το πλαίσιο, η εικόνα της διαδοχής και της επιτήρησης επανέρχεται με νέο περιεχόμενο. Η ανάδειξη του Κυριάκου Πιερρακάκη σε ρόλο ευρύτερης ευθύνης διαβάζεται από πολλούς ως προετοιμασία επόμενης φάσης στη ΝΔ. Το ιστορικό προηγούμενο της μεταβίβασης εξουσίας το 2004 λειτουργεί ως σημείο αναφοράς, όχι ως απλή αναλογία, αλλά ως υπενθύμιση του πώς οι «μεταβάσεις» ξεκινούν πολύ πριν γίνουν ορατές.
Αυτονόμηση κινήσεων και άνοιγμα σε κοινωνικά μέτωπα
Οι πληροφορίες για εισηγήσεις προς τον Πιερρακάκη να επισκεφθεί τα μπλόκα των αγροτών δεν είναι τυχαίες. Εντάσσονται σε μια προσπάθεια διαφοροποίησης από το κυβερνητικό κέντρο και δημιουργίας αυτόνομου πολιτικού αποτυπώματος. Η θέση του ως υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, σε συνδυασμό με την εκλογή του στην προεδρία του Eurogroup, του προσφέρει θεσμικό βάρος και επικοινωνιακό κεφάλαιο που μπορούν να αξιοποιηθούν χωρίς τη σκιά του Μαξίμου.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι ένα τμήμα των αγροτών προέρχεται ιστορικά από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ, εκεί όπου και ο ίδιος έκανε τα πρώτα του πολιτικά βήματα δίπλα στον Ευάγγελο Βενιζέλο. Η επαφή αυτή δεν αφορά μόνο το παρόν των κινητοποιήσεων, αλλά τη συγκρότηση συμμαχιών για την επόμενη μέρα.
Βρυξέλλες, θεσμοί και το σήμα αξιοπιστίας
Η ευρωπαϊκή διάσταση ενισχύει το αφήγημα. Η στήριξη των ευρωπαϊκών ελίτ στην ανάδειξη Πιερρακάκη στο Eurogroup προκάλεσε εύλογες αναγνώσεις. Η πρόσφατη παρουσία της Λάουρα Κοβέσι στην Ελλάδα και η συνάντησή της με τον υπουργό επανέφεραν στο προσκήνιο τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, η οποία εξετάζει πτυχές της θητείας του στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Το κρίσιμο στοιχείο εδώ δεν είναι ο έλεγχος αυτός καθαυτός, αλλά το γεγονός ότι η πλήρης συνεργασία εκλαμβάνεται ως ένδειξη θεσμικής αξιοπιστίας. Σε ένα περιβάλλον όπου η έννοια της διαφάνειας αποκτά αυξημένο βάρος, τέτοιες στάσεις λειτουργούν ως πολιτικό κεφάλαιο.
Δύο υπουργοί, δύο τακτικές, ένα Μαξίμου
Η διαφορετική διαχείριση κρίσιμων κοινωνικών στιγμών από Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και Γιώργο Φλωρίδη αναδεικνύει το εσωτερικό ρήγμα στη κυβερνητική πρακτική. Ο πρώτος κινείται με συγκράτηση και χαμηλούς τόνους, αποφεύγοντας να πυροδοτήσει εντάσεις. Ο δεύτερος επιλέγει οξύ λόγο, τόσο απέναντι στο Κίνημα των Τεμπών όσο και στους αγρότες, προκαλώντας πολιτικό κόστος.
Η διάκριση αυτή δεν περνά απαρατήρητη. Σε περιόδους κοινωνικής ευαισθησίας, η προσοχή ανταμείβεται και η υπερβολή τιμωρείται, ακόμη και εντός του ίδιου κυβερνητικού σχήματος.
Διαφθορά ως κεντρικό πολιτικό πεδίο
Η μετατόπιση της δημόσιας συζήτησης προς τη διαφθορά και τη λειτουργία των θεσμών δεν είναι συγκυριακή. Ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει αυτό το πεδίο, γνωρίζοντας όμως ότι το κυβερνητικό παρελθόν περιορίζει την απήχηση μιας τέτοιας ρητορικής. Αντίθετα, πρόσωπα εκτός εξουσίας, χωρίς διαχειριστικό παρελθόν, εμφανίζονται πολύ πιο πειστικά στα μάτια μιας κοινωνίας που αναζητά κάθαρση.
Εάν οι επόμενες εκλογές δομηθούν γύρω από το αίτημα θεσμικής επανεκκίνησης, η κυβέρνηση δεν θα αντιμετωπίσει απλώς φθορά, αλλά υπαρξιακό πολιτικό πρόβλημα.
Το κοινωνικό υπόβαθρο της ανατροπής
Τα ποιοτικά στοιχεία της MRB είναι αμείλικτα. Οργή, φόβος και παραίτηση συγκροτούν το κυρίαρχο συναισθηματικό τρίπτυχο της κοινωνίας. Πρόκειται για ένα μείγμα ασύμβατο με στασιμότητα. Όσοι θεωρούν ότι αυτή η ψυχολογία οδηγεί σε «ηρεμία» και όχι σε αιφνίδιες μεταβολές, υποτιμούν τη δυναμική της συσσώρευσης.
Η πολιτική ιστορία δείχνει ότι όταν αυτά τα συναισθήματα συναντούν πρόσωπα-σύμβολα και αφηγήματα εκτός του συστήματος, οι ισορροπίες αλλάζουν γρήγορα. Και αυτή ακριβώς η πιθανότητα είναι που σήμερα προκαλεί ανησυχία στα επιτελεία εξουσίας.
