Από την ψευδαίσθηση σταθερότητας στη συστημική φθορά – Η πολιτική πόλωση απειλεί να ανατρέψει τον μεταπολεμικό ευρωπαϊκό χάρτη
Στις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρώπη, οι ψηφοφόροι έδωσαν προσωρινή ανάσα στους κεντρώους πολιτικούς, δημιουργώντας την αίσθηση ότι το πολιτικό κατεστημένο άντεξε την πίεση των άκρων. Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ρουμανία και στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι σκληροπυρηνικοί λαϊκιστές και οι ακροδεξιοί εθνικιστές ηττήθηκαν. Η εικόνα αυτή καλλιέργησε την εντύπωση μιας επιστροφής στην πολιτική κανονικότητα.
«Το κέντρο αντέχει» – μια φράση που γερνά γρήγορα
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε δηλώσει: «Υπάρχει ακόμη μια πλειοψηφία στο κέντρο υπέρ μιας ισχυρής Ευρώπης… Με άλλα λόγια, το κέντρο αντέχει». Δεκαέξι μήνες αργότερα, η δήλωση αυτή μοιάζει πολιτικά ξεπερασμένη, καθώς οι εξελίξεις δείχνουν ότι η αντοχή του κέντρου ήταν συγκυριακή και όχι δομική.
Δημοσκοπική κατάρρευση των κεντρώων ηγετών
Οι ακροδεξιοί και σκληρά δεξιοί σχηματισμοί προηγούνται πλέον στις δημοσκοπήσεις σε βασικές ευρωπαϊκές χώρες. Η αποδοχή του Κιρ Στάρμερ στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει υποχωρήσει στο 21%, ενώ του Εμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία βρίσκεται στο 11%, επίπεδα που υπονομεύουν κάθε αφήγημα πολιτικής σταθερότητας. Στη Γαλλία, το πολιτικό κλίμα είναι τόσο αρνητικό ώστε γεγονότα υψηλού συμβολισμού, όπως η κλοπή στο Λούβρο, αντιμετωπίζονται ως μεταφορά θεσμικής παρακμής.
Το θεσμικό αδιέξοδο στις Βρυξέλλες
Ακόμη και στο ευρωπαϊκό επίπεδο, το κέντρο δεν κυβερνά πλέον αυτόνομα. Οι συντηρητικοί της φον ντερ Λάιεν στηρίζονται στις ψήφους ακροδεξιών ευρωβουλευτών για να περάσουν κρίσιμες αποφάσεις. Η μετατόπιση αυτή έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στους κεντρώους κύκλους, με παραλληλισμούς που φτάνουν έως και την ιστορική ανοχή απέναντι στην άνοδο του Χίτλερ.
Η διατλαντική πίεση και ο ρόλος Τραμπ
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ ενισχύει την πόλωση και στην Ευρώπη. Μια νέα Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας των ΗΠΑ προβλέπει ενεργή στήριξη «πατριωτικών» κομμάτων και καλλιέργεια αντίστασης στην πολιτική ορθότητα, κυρίως στο μεταναστευτικό. Ο ίδιος ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι θα στηρίξει πολιτικές δυνάμεις που αλλάζουν την πορεία της Ευρώπης, μετατρέποντας την αμερικανική πολιτική σε παράγοντα εσωτερικής αποσταθεροποίησης.
Η κοινωνική δυσαρέσκεια τροφοδοτεί τα άκρα
Σύμφωνα με έρευνα της Ipsos, το 45% των πολιτών σε εννέα δυτικές δημοκρατίες δηλώνει δυσαρεστημένο με τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας. Η δυσαρέσκεια αυτή είναι εντονότερη στα άκρα, με 57% στην άκρα αριστερά και 54% στην άκρα δεξιά, αποδεικνύοντας ότι το πολιτικό σύστημα δεν πείθει πλέον μεγάλα τμήματα της κοινωνίας.
Το ευρωπαϊκό κέντρο ως μεγάλος χαμένος
Το κοινό συμπέρασμα είναι σαφές: το κεντρώο πολιτικό μοντέλο φθείρεται ταυτόχρονα από πάνω και από κάτω. Από τη μία, αδυνατεί να δώσει απαντήσεις σε οικονομική ανασφάλεια, μετανάστευση και κοινωνικές ανισότητες. Από την άλλη, εγκλωβίζεται σε θεσμικές ισορροπίες που το καθιστούν εξαρτώμενο από τα άκρα. Η Ευρώπη εισέρχεται σε περίοδο όπου το ερώτημα δεν είναι αν θα ενισχυθούν οι λαϊκιστές, αλλά πόσο γρήγορα και με ποιες γεωπολιτικές συνέπειες.
