Του Alan Beattie
Υπάρχει ένα αφήγημα αναφορικά με τις ΗΠΑ και το παγκόσμιο εμπόριο που δημιουργείται από τις δυσαρεστημένες φωνές μεταξύ των συμμάχων της Αμερικής στην Ευρώπη και την Ιαπωνία, και ενισχύεται από τους αντιπάλους όπως η Κίνα. Το αφήγημα αυτό έχει ως εξής: οι ΗΠΑ είναι μια χώρα που παρανομεί συστηματικά διεθνώς και που είναι πρόθυμη να υπονομεύσει την παγκόσμια οικονομία με στρεβλωτικές επιδοτήσεις, να υποβαθμίσει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και να χρησιμοποιήσει τους ελέγχους των εξαγωγών για να ακολουθήσει επιθετικές εξωτερικές πολιτικές, ενώ παράλληλα ωφελεί τις δικές της εταιρείες.
Πρόκειται για θεμιτές, αν και φορτισμένες, επικρίσεις, ωστόσο εξακολουθεί να υπάρχει μια θεμελιώδης αντίστιξη. Ενώ η ικανότητα των κυβερνήσεων να χρησιμοποιούν το εμπόριο ως στρατηγικό εργαλείο παραμένει μη αποδεδειγμένη, δεν ισχύει το ίδιο και για την ανάγκη για ωμή στρατιωτική δύναμη κατά καιρούς προκειμένου να διασφαλιστεί η ειρήνη που είναι απαραίτητη για το εμπόριο. Από αυτήν την άποψη της παγκοσμιοποίησης, οι ΗΠΑ παραμένουν ο βράχος στον οποίον στηρίζεται ένα εντυπωσιακό ποσοστό της ανωδομής του παγκόσμιου εμπορίου.
Η δεκαετία πριν την εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία έδειξε την ανάγκη η σκληρή δύναμη να δημιουργεί τις συνθήκες για την ήπια δύναμη. Αντιμέτωπη με έναν όλο και πιο επιθετικό δικτάτορα στη Μόσχα, η ΕΕ προσπάθησε να τραβήξει την Ουκρανία στην δική της τροχιά, με τον μόνο τρόπο που γνωρίζει στην πραγματικότητα, μέσω της οικονομικής ενοποίησης, τη «Βαθιά και Ολοκληρωμένη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου» που υπεγράφη μεταξύ των Βρυξελλών και του Κιέβου το 2014.
Ακόμα και μετά την επακόλουθη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας, η πολιτική της ΕΕ για «στρατηγική αυτονομία», που παρουσιάστηκε το 2020, βασίζονταν κυρίως στην άσκηση επιρροής μέσω του εμπορίου, των ρυθμίσεων και των αξιών. Οι προειδοποιήσεις από τα κράτη της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης αναφορικά με τη συνεχιζόμενη απειλή από τη Ρωσία σε μεγάλο βαθμό αγνοήθηκαν.
Οι ΗΠΑ δεν ήταν μόνες στον εξοπλισμό και την εκπαίδευση του ουκρανικού στρατού μετά το 2014, αλλά οπωσδήποτε έπαιξαν ηγετικό ρόλο. Χωρίς αυτή την υποστήριξη, το Κίεβο πιθανότατα θα ήταν τώρα Πούτινγκραντ, η ΕΕ θα βρίσκονταν σε κρίση, με τα φιλορωσικά στοιχεία και τα στοιχεία κατευνασμού να βρίσκονται σε άνοδο, και την επέκταση της λατρεμένης ενιαίας αγοράς θα ήταν μόνιμα μπλοκαρισμένη στα ανατολικά της σύνορα.
Επιπλέον, μια ενθαρρυμένη Κίνα θα είχε μεγαλύτερη σιγουριά για να προσαρτήσει την Ταϊβάν, με όλες τις καταστροφικές συνέπειες για το εμπόριο στην ταχύτερα αναπτυσσόμενη περιοχή του κόσμου και την παγκόσμια αγορά στους ημιαγωγούς.
Η ΕΕ τουλάχιστον έχει παραδεχθεί πόσο απαραίτητη είναι η Αμερική μέσω της ανακοίνωσης ΕΕ-ΝΑΤΟ που εκδόθηκε αυτήν την εβδομάδα, επιβεβαιώνοντας την ακατανίκητη σημασία του διατλαντικού δεσμού. Οπωσδήποτε, οι οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές σχέσεις με την ΕΕ (και το ρευστό της) θα είναι ζωτικής σημασίας για να βγει η Ουκρανία από την τροχιά της Ρωσίας. Αλλά η εγγύηση ενός ασφαλούς μέλλοντος οπωσδήποτε θα εξαρτηθεί εμμέσως ή ξεκάθαρα από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ.
Στο παλιό ρητό για τις παρεμβάσεις που τις ακολουθούν ανοικοδομήσεις -οι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1990, ή η αποτυχημένη εισβολή στο Αφγανιστάν το 2001- οι Αμερικάνοι μαγειρεύουν το δείπνο και οι Ευρωπαίοι βοηθούν να στρωθεί το τραπέζι (προφανώς υπάρχουν περιπτώσεις, όπως το Ιράκ, όπου οι ΗΠΑ τα διαλύουν όλα ενώ ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν να τις σταματήσουν).
Είναι κάπως σουρεαλιστικό ο αντιπρόεδρος της ΕΕ για το Ευρωπαϊκό Green Deal, Φρανς Τίμερμανς, να τουιτάρει για την επιτακτική ανάγκη πράσινης ανοικοδόμησης της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο. Το να περιορίζεις τον εαυτόν σου στο να πλένεις τα πιάτα είναι ένα, αλλά το να έχεις εμμονή για την φιλική προς το περιβάλλον φύση του υγρού πιάτων μάλλον παρατραβάει την ανάδειξη των αξιών έναντι της ασφάλειας.
Ακόμα και σε πιο ήρεμους γεωπολιτικούς καιρούς, η συνεισφορά του αμερικανικού στρατού στο πολιτικό εμπόριο είναι εύκολο να παραβλεφθεί. Το πιο προφανές παράδειγμα είναι ο ρόλος του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού στην περιπολία των θαλάσσιων οδών που χρησιμοποιούνται από την εμπορική ναυτιλία.
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη έχει χρησιμοποιήσει τη βία για να διευκολύνει το εμπόριο στην Ευρώπη. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απέφερε αρκετή ειρήνη (και δρόμους) για να επεκταθεί το εμπόριο σε όλη την ήπειρο· οι Μογγόλοι διασφάλισαν τον Δρόμο του Μεταξιού, συνδέοντας τη μεσαιωνική Ευρώπη με την ανατολική Ασία.
Η Ευρώπη, πόσo μάλλον ο κόσμος, δεν είναι ένα χάος που απαιτεί έναν παγκόσμιο ηγεμόνα που θα παρέχει τάξη. Αλλά σε ορισμένα θέατρα συρράξεων και εμπορίου, χάρη στα επεκτατικά αυταρχικά καθεστώτα όπως η Ρωσία, υπάρχουν περισσότερες απειλές ασφάλειας για το παγκόσμιο εμπόριο από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Οι απόπειρες των ΗΠΑ να καταστήσουν το εμπόριο όπλο δίκαια αποτελούν θέμα επίκρισης. Αλλά οπωσδήποτε δεν ισχύει και για τη χρήση όπλων για τη διασφάλιση των συνθηκών για το εμπόριο στην Ευρώπη.
