Αν κάποιος ρίξει μια ματιά σε οποιαδήποτε δημοσκόπηση τους τελευταίους δύο μήνες, θα διαπιστώσει πως κάποια από τα δεδομένα που δημιούργησαν οι ευρωεκλογές παραμένουν αναλλοίωτα, σαν να σταμάτησε ο χρόνος – εξαιρούνται φυσικά η κατακρήμνιση του ΣΥΡΙΖΑ στην πέμπτη θέση με μονοψήφιο ποσοστό και η συνέχιση της, χωρίς μεγάλα άλματα, ανοδικής πορείας του ΠΑΣΟΚ, το οποίο πλέον έχει κατοχυρώσει τη δεύτερη θέση.
Το σημαντικότερο στοιχείο των ερευνών, σύμφωνα με αποκαλυπτικό ρεπορτάζ, του Σταύρου Χριστακόπουλου στο topontiki.gr, είναι ότι ο περιορισμός της Ν.Δ. σε ποσοστά της τάξεως του 30% ή και κάτω από αυτό δεν είναι συγκυριακό φαινόμενο, αλλά τείνει να παγιωθεί. Αυτός είναι, προφανώς, ο σοβαρότερος λόγος για τον οποίο έχει ενταθεί η συζήτηση γύρω από το ενδεχόμενο να παρέμβει η κυβέρνηση στο εκλογικό σύστημα θεσπίζοντας «κατώφλι» 5% για την είσοδο στη Βουλή.
Η αλλαγή μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά πιθανότατα θα είναι καθοριστική για τη μορφή της Βουλής και του πολιτικού συστήματος. Δεν είναι, φυσικά, βέβαιο ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα εισακούσει εν τέλει τις σχετικές εισηγήσεις, αλλά έχει μια ιδιαίτερη αξία να δούμε με ποιους τρόπους θα μπορούσε να λειτουργήσει μια τόσο σημαντική ρύθμιση.
Εκτός Βουλής το… 25%;
Κατ’ αρχάς ας δούμε ένα παράδειγμα εφαρμογής του 5% στο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, το οποίο είναι πολύ πιο κοντά στην εικόνα των δημοσκοπήσεων του τελευταίου διμήνου:
● Με αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα θα έμπαιναν στην εθνική Βουλή μόλις πέντε κόμματα (Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, Ελληνική Λύση) με συνολικό ποσοστό 74,57%.
● Αυτό θα σήμαινε ότι εκτός Βουλής θα έμεναν τρία κόμματα που στις ευρωεκλογές είχαν πάνω από 3% και κάτω από 5% (Νίκη 4,37%, Πλεύση Ελευθερίας 3,40%, Φωνή Λογικής 3,04%).
● Το συνολικό ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων θα ανερχόταν στο εξωφρενικό 25,43% – άρα το ένα τέταρτο των ψήφων θα έμενε χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση –, στοιχείο το οποίο θα γκρέμιζε το όριο της αυτοδυναμίας, καθώς αυτό χαμηλώνει όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων.
Πίεση στα δεξιά
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος των μεταβολών που μπορεί να βρούμε μπροστά μας, απλώς σημειώνουμε ότι:
● Στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου 2023 το ποσοστό των εκτός Βουλής ήταν μόλις 6,09%.
● Στη Βουλή μπήκαν τέσσερα κόμματα με ποσοστά πάνω από 3% και κάτω από 5% (Σπαρτιάτες 4,68%, Ελληνική Λύση 4,44%, Νίκη 3,70%, Πλεύση Ελευθερίας 3,17%) με συνολικό άθροισμα 15,99%, τα οποία θα έμεναν εκτός, εάν ίσχυε το 5%.
Δεδομένου ότι και στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις αρκετά κόμματα κινούνται σε αυτό το εύρος, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι το υπό συζήτηση «κατώφλι» είναι μια εξαιρετικά επιδραστική παρέμβαση στο εκλογικό σύστημα.
Σε περίπτωση που τελικά η κυβέρνηση αποφασίσει να θεσπίσει το 5%, οι συνέπειες δεν θα είναι μόνο εκλογικές, αλλά και πολιτικές, καθώς ο κίνδυνος να μείνουν εκτός Βουλής δεν αποκλείεται να επηρεάσει τη στρατηγική αρκετών κομμάτων, αλλά και τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Γιατί π.χ. να προτιμήσουν ένα κόμμα με αμφίβολη είσοδο στο Κοινοβούλιο και όχι ένα «συγγενές» με εξασφαλισμένη την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση;
Με βάση και πάλι το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, τα κόμματα δεξιά της Ν.Δ. έχουν τα εξής ποσοστά: Ελληνική Λύση 9,30%, Νίκη 4,37%, Φωνή Λογικής 3,04%. Σύνολο 16,71%, το οποίο στις πρόσφατες έρευνες έχει ελαφρώς αυξητική τάση.
Είναι γνωστό και δεδομένο ότι οι επικεφαλής αυτών των κομμάτων έχουν τις χείριστες σχέσεις, άρα δεν είναι ρεαλιστικό να μιλάμε για σενάρια συνεργασίας και, πολύ περισσότερο, ενοποίησής τους. Τι γίνεται όμως εάν ένα ή δύο απ’ αυτά κινδυνεύσει να μείνει εκτός Βουλής;
● Υπάρχει η πιθανότητα κάποιοι να βάλουν νερό στο κρασί τους και να διερευνήσουν το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός πολύ πιο ισχυρού δεξιού πόλου;
● Πόσο πιθανό είναι ένα κόμμα με αμφίβολη είσοδο στη Βουλή να χάσει ψηφοφόρους από ένα όμορο με σίγουρη κοινοβουλευτική εκπροσώπηση;
Προκλήσεις στα αριστερά
Ανάλογα ζητήματα ενδέχεται να προκύψουν και στα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε και ένα σοβαρό ενδεχόμενο, μια και οι πάντες προεξοφλούν – με τους πρωταγωνιστές του δράματος πρώτους και καλύτερους – ότι οι δύο ισχυρότερες πλευρές του ΣΥΡΙΖΑ, ο Στέφανος Κασσελάκης και οι «87», θα τραβήξουν χωριστούς δρόμους και το κόμμα θα διασπαστεί.
Με δεδομένη τη δημοσκοπική κατακρήμνιση του κόμματος σε ποσοστά μεταξύ 6% έως 9%, όσο ακραίο κι αν ακούγεται, δεν μπορεί να αποκλειστεί από τη διάσπαση να προκύψει τουλάχιστον ένα κόμμα το οποίο δεν θα μπορεί να μπει στη Βουλή με ένα «κατώφλι» 5%.
Ύστερα και απ’ αυτή τη διάσπαση θα έχουμε στο πολιτικό σύστημα πέντε κόμματα (!) που θα προέρχονται από τον ενιαίο ΣΥΡΙΖΑ του 2012-15: τον εναπομείναντα ΣΥΡΙΖΑ, ένα ακόμη παράγωγο της επερχόμενης διάσπασης, τη Νέα Αριστερά, την Πλεύση Ελευθερίας και το ΜέΡΑ25.
Χωρίς να υπολογίσουμε τυχόν πρόθεση του ΠΑΣΟΚ να επωφεληθεί από το χάος του ΣΥΡΙΖΑ αντλώντας κάποια στελέχη που θα σηματοδοτούν μια διεύρυνση προς τα αριστερά του, τίθεται εκ των πραγμάτων ζήτημα για το αν και ποια απ’ αυτά τα κόμματα θα μπορούσαν να αναζητήσουν λύσεις εκλογικής βιωσιμότητας μέσω συνεργασιών.
Απλό το συμπέρασμα: Το όφελος της Ν.Δ. από ένα «κατώφλι» 5% για είσοδο στη Βουλή είναι αδιαμφισβήτητο. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι υπόλοιποι θα καθίσουν με σταυρωμένα τα χέρια και θα της χαρίσουν έναν υγιεινό εκλογικό περίπατο. Εν αναμονή των εξελίξεων λοιπόν…
