Του Μιχάλη Ψύλου
Ο Μπιουνγκ –Τσουλ Χαν είναι ένας 64χρονος Γερμανός καθηγητής Φιλοσοφίας στο Universitat der Kunste (Πανεπιστήμιο των Τεχνών), στο Βερολίνο. Κορεατικής καταγωγής, ζει στη Γερμανία από τα 22 του, ο καθηγητής Μπιουνγκ ζει μάλιστα…ανάποδα από τους περισσότερους ανθρώπους: Είναι ξύπνιος όταν οι άνθρωποι κοιμούνται και πηγαίνει για ύπνο όταν οι άλλοι εργάζονται. «Ένας τεμπέλης στοχαστής που γράφει μόλις τρεις προτάσεις την ημέρα και περνάει τις ώρες του φροντίζοντας τα φυτά του και παίζοντας κομμάτια του Μπαχ και του Σούμαν, στο πιάνο του», όπως λέει στην ισπανική El Pais.
Συγγραφέας πάνω από 20 βιβλίων, ο καθηγητής Μπιουνγκ κυκλοφόρησε πρόσφατα το Infocracy, Πληροφοριο-κρατία, σε ελεύθερη μετάφραση. Γράφει ο Γερμανός καθηγητής: «Το τσουνάμι των πληροφοριών που εξαπέλυσε η ψηφιοποίηση, απειλεί να μας πνίξει σε μια θάλασσα ξέφρενης επικοινωνίας που διαταράσσει πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής. Οι προεκλογικές εκστρατείες διεξάγονται τώρα ως πόλεμοι πληροφόρησης και η δημοκρατία εκφυλίζεται σε πληροφοριο-κρατία», γράφει ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν. Και το φαινόμενο αυτό είναι ο κανόνας στον σύγχρονο καπιταλισμό της πληροφορίας.
Φυσικά, υπήρχαν πληροφορίες και στο παρελθόν. Όμως δεν καθόριζαν την κοινωνία σε τέτοιο βαθμό, όπως σήμερα. Στην αρχαιότητα, οι μυθικές αφηγήσεις καθόριζαν τη ζωή και τη συμπεριφορά των ανθρώπων.
Ο Μεσαίωνας καθορίστηκε, για πολλούς, από τη χριστιανική αφήγηση. Αλλά οι πληροφορίες ήταν ενσωματωμένες στην αφήγηση: Η επιδημία της πανώλης δεν ήταν μια καθαρή, απλή πληροφορία. Ενσωματώθηκε στη χριστιανική αφήγηση της αμαρτίας.
Σήμερα, αντίθετα, δεν έχουμε πλέον αφηγήσεις που να δίνουν νόημα και προσανατολισμό στη ζωή μας
«Ενώ ο βιομηχανικός καπιταλισμός λειτουργούσε με περιορισμούς και καταστολή, αυτό το νέο καθεστώς πληροφοριών εκμεταλλεύεται την ελευθερία αντί να την καταπιέζει. Η επιτήρηση και η τιμωρία δίνουν τη θέση τους στα κίνητρα και τη βελτιστοποίηση: φανταζόμαστε ότι είμαστε ελεύθεροι, αλλά ολόκληρη η ζωή μας καταγράφεται έτσι ώστε η συμπεριφορά μας να μπορεί να ελεγχθεί ψυχοπολιτικά. Κάτω από το νεοφιλελεύθερο καθεστώς πληροφόρησης, οι μηχανισμοί εξουσίας λειτουργούν όχι επειδή οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν συνεχή επιτήρηση και έλεγχο, αλλά επειδή νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι. Η νεοφιλελεύθερη ψυχοπολιτική είναι μια έξυπνη πολιτική που επιδιώκει να ευχαριστήσει, να εκπληρώσει, αντί να καταπιέσει. Τουϊτάρεις άρα υπάρχεις· κάνε like και θα σου κάνουν κι εσένα. Εκμυστηρεύσου και την παραμικρή βαρετή λεπτομέρεια και θα σωθείς κι εσύ».
«Like»: Το ψηφιακό «αμήν»
Στο Infocracy, o Μπιουνγκ λέει ότι «η εξουσία αυξάνει την αποτελεσματικότητά της αναθέτοντας την επιτήρηση στον καθένα μας, ξεχωριστά. Το “like” είναι το ψηφιακό αμήν. Κάθε φορά που πατάμε “like”, δείχνουμε υποταγή στην εξουσία. Το smartphone δεν είναι απλώς ένας αποτελεσματικός μηχανισμός επιτήρησης, αλλά και ένα φορητό …εξομολογητήριο. Το Facebook είναι η εκκλησία, η παγκόσμια συναγωγή της ψηφιακής εποχής».
Σε ένα παλιότερο βιβλίο του, στην «Κοινωνία της κόπωσης», ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν τεκμηριώνει το πώς «ο σύγχρονος σκλάβος έχει σε μεγάλο βαθμό επιλέξει ο ίδιος την υποδούλωσή του», προκειμένου να εξασφαλίσει την ελάχιστα ενδιαφέρουσα και απολύτως κενή επιβίωσή του. «Τα κομμάτια πληροφοριών δεν παρέχουν ούτε νόημα ούτε προσανατολισμό. Δεν συμπυκνώνονται σε μια αφήγηση. Είναι καθαρά προσθετικά. Από ένα ορισμένο σημείο και μετά, δεν ενημερώνουν ,αλλά δρουν παραμορφωτικά. Μπορούν ακόμη και να σκοτεινιάσουν τον κόσμο. Αυτό είναι σε αντίθεση με την αλήθεια. Η αλήθεια φωτίζει τον κόσμο, ενώ οι πληροφορίες ζουν από την έλξη της έκπληξης, τραβώντας μας σε μια μόνιμη φρενίτιδα φευγαλέων στιγμών», λέει ο Γερμανός καθηγητής. «Οι ψευδείς ειδήσεις είναι απλώς μια ακόμη πληροφορία και πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε διαδικασία επαλήθευσης, έχει ήδη κάνει τη δουλειά της. Οι ψευδείς ειδήσεις τείνουν δυστυχώς να φαίνονται αληθινές» .
Ο Φρίντριχ Νίτσε είπε κάποτε ότι η ευτυχία μας συνίσταται στην κατοχή μιας αδιαπραγμάτευτης αλήθειας. Σήμερα, δεν έχουμε πια τέτοιες αδιαπραγμάτευτες αλήθειες. Αντίθετα, έχουμε υπερβολική αφθονία πληροφοριών. Η κοινωνία της πληροφορίας δεν είναι δυστυχώς, συνέχεια του Διαφωτισμού. Ίσως μάλιστα να χρειαζόμαστε ένα νέο είδος Διαφωτισμού.
Όπως γράφει ο Νίτσε «Δεν αρκεί να συνειδητοποιήσεις την άγνοια στην οποία ζουν οι άνθρωποι και τα ζώα, πρέπει επίσης να έχεις τη θέληση να είσαι αδαής και να μάθεις περισσότερα. Πρέπει να καταλάβεις ότι χωρίς αυτό το είδος άγνοιας, η ζωή θα γινόταν αδύνατη, ότι μόνο υπό την προϋπόθεση αυτής της άγνοιας μπορούν οι ζωές να διατηρηθούν και να ανθίσουν».
