Πίσω από το προσωπείο της «αντιδιαφθοράς», το καθεστώς Ερντογάν ελέγχει πάνω από 1.000 ιδιωτικές εταιρείες. Οι φόβοι για πολιτική απαλλοτρίωση και η ανασύνταξη της επιχειρηματικής ελίτ
Το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Τουρκίας (TMSF), με πρόσχημα την πάταξη της διαφθοράς, έχει θέσει υπό τον έλεγχό του περισσότερες από 1.000 ιδιωτικές εταιρείες, μετατρέποντας το ίδιο το κράτος σε κολοσσιαίο επιχειρηματικό μηχανισμό. Πίσω από το επίσημο αφήγημα της «θεσμικής διαφάνειας», πολλοί διαβλέπουν ένα συγκροτημένο πολιτικό σχέδιο δήμευσης περιουσιών αντιπάλων του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).
Το TMSF εξελίσσεται, επί της ουσίας, σε έναν από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους της χώρας, ελέγχοντας οικονομικούς τομείς από τα χρηματοοικονομικά και την ενέργεια έως τα μέσα ενημέρωσης και το ποδόσφαιρο. Οι περισσότερες κατασχέσεις αφορούν αντιπολιτευόμενους επιχειρηματίες, ενταγμένους στο πλέγμα ερευνών για «διαφθορά» ή «ξέπλυμα χρήματος» — κατηγορίες που, όπως καταγγέλλεται, χρησιμοποιούνται εργαλειακά.
Η εκτόξευση των κατασχέσεων και ο φόβος της “οικονομικής εκκαθάρισης”
Μέσα σε μόλις δώδεκα μήνες, ο αριθμός των εταιρειών υπό κρατικό έλεγχο εκτοξεύτηκε από 675 σε 1.056. Το TMSF λειτουργεί πλέον ως διαχειριστής κατασχεμένων επιχειρήσεων, ασκώντας πλήρη οικονομική εξουσία χωρίς ουσιαστικό θεσμικό αντίβαρο.
Οι επιχειρηματικοί κύκλοι της Τουρκίας κάνουν λόγο για φόβο και ανασφάλεια. «Το AKP χρησιμοποιεί εδώ και καιρό το TMSF ως μηχανισμό οικονομικού ελέγχου και εργαλείο ενίσχυσης των “πιστών” επιχειρηματιών», δήλωσε στους Financial Times ο Μπερκ Εσέν, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Sabancı. Η κυβέρνηση, σημειώνει, επιχειρεί να αναμορφώσει τον επιχειρηματικό χάρτη της χώρας, αντικαθιστώντας τους «ανεξάρτητους» με πρόθυμους συμμάχους.
Πολιτική δήμευση υπό το πρόσχημα της διαφάνειας
Η πλειονότητα του μεγάλου κεφαλαίου στην Τουρκία παραμένει παραδοσιακά συνδεδεμένη με το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP). Από τον Μάρτιο, όταν συνελήφθη ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης και ηγέτης του CHP, Εκρέμ Ιμάμογλου, με κατηγορίες διαφθοράς, η κυβέρνηση ενέτεινε την καταστολή κατά στελεχών, μελών και συνδεδεμένων επιχειρηματιών.
Η τακτική αυτή δεν είναι καινούργια. Το AKP έχει χρησιμοποιήσει επανειλημμένα το TMSF ως όχημα πολιτικής “ανακατανομής πλούτου”, διαλύοντας οικονομικές βάσεις της αντιπολίτευσης και διοχετεύοντας περιουσιακά στοιχεία σε “φιλικές” επιχειρήσεις.
Το μήνυμα είναι σαφές: “Τα παίρνεις από αντιπάλους, τα δίνεις σε πιστά χέρια”.
Η σόουμπιζ ως προπέτασμα καπνού
Σε μια επικοινωνιακή αντιστροφή, το καθεστώς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιχείρησε να δείξει πως οι διώξεις δεν στοχεύουν μόνο πολιτικούς. Προχώρησε έτσι στην προφυλάκιση 19 διάσημων της τουρκικής σόουμπιζ με κατηγορίες για χρήση ναρκωτικών. Όπως σημειώνουν αναλυτές, πρόκειται για “θέατρο καταστολής”, καθώς οι περισσότεροι αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς κατηγορίες.
Η κίνηση ερμηνεύεται ως απόπειρα επίδειξης ισονομίας, αλλά στην πραγματικότητα αποσκοπεί στη νομιμοποίηση της πολιτικής εκκαθάρισης. Παράλληλα, ενισχύει τα πελατειακά δίκτυα του κυβερνώντος κόμματος, ενόψει των εκλογών του 2028.
Το “καθεστώς TMSF” και η πλήρης μεταμόρφωση του κράτους
Το TMSF, αρχικά δημιουργημένο το 1983 για την προστασία των τραπεζικών καταθέσεων, έχει εξελιχθεί μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 σε όργανο οικονομικής εξουδετέρωσης. Τότε κατασχέθηκαν πάνω από 1.300 εταιρείες που θεωρήθηκαν συνδεδεμένες με το δίκτυο του Φετουλάχ Γκιουλέν. Από αυτές, μόνο 600 επεστράφησαν στους ιδιοκτήτες τους — οι υπόλοιπες πωλήθηκαν σε συμμάχους του καθεστώτος σε εξευτελιστικές τιμές.
Οι νέοι κανονισμοί του Φεβρουαρίου 2025 επεκτείνουν ακόμη περισσότερο τις εξουσίες του ταμείου: πλέον αρκεί μια “ισχυρή υποψία” για ξέπλυμα χρήματος για να τεθεί μια εταιρεία υπό κρατική διαχείριση.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Papara, κορυφαίας fintech εταιρείας, που κατασχέθηκε με την κατηγορία του «παράνομου τζόγου». Ο ιδρυτής της, Ahmed Faruk Karslı, αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως 28 έτη.
Ο οικονομικός έλεγχος και το μήνυμα χωρίς παραλήπτες
Το TMSF ελέγχει σήμερα περιουσιακά στοιχεία που αποτιμώνται σε 328 δισ. τουρκικές λίρες (περίπου 10 δισ. δολάρια). Οι διαχειριστές του, πλήρως εξαρτημένοι από την κυβέρνηση, αποτελούν πλέον το κέντρο μιας νέας κρατικο-επιχειρηματικής τάξης.
«Ο ανείπωτος φόβος της επιχειρηματικής κοινότητας είναι ότι αυτές οι έρευνες δεν είναι επιχείρηση “καθαρών χεριών”, αλλά μια πλήρης επίθεση στον ιδιωτικό τομέα», δήλωσε στους Financial Times ο Ατίλα Γεσιλάδα της GlobalSource Partners. Ο Ερντογάν, πρόσθεσε, “ίσως επιχειρεί είτε να διοχετεύσει κεφάλαια απευθείας στο Δημόσιο μέσω του TMSF, είτε να μεταφέρει τον έλεγχο του κεφαλαίου σε πιστά χέρια”.
