Του Gideon Rachman
Θα ξεσπάσει πόλεμος στην Ουκρανία; Ο μοναδικός άνθρωπος που μπορεί να το γνωρίζει με βεβαιότητα είναι ο Βλάντιμιρ Πούτιν. Ο Ρώσος πρόεδρος έχει διατάξει την ανάπτυξη στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία. Η τελική απόφαση για το αν θα εισβάλουν, είναι αποκλειστικά δική του.
Aλλά πώς θα αποφασίσει ο Πούτιν; Aυτό εξαρτάται από το σε ποια εκδοχή του Ρώσου ηγέτη πιστεύει κανείς: του Πούτιν του Ορθολογιστή ή του Βλαντ του Παλαβού;
Οι περισσότεροι δυτικοί πολιτικοί πιστεύουν στον Πούτιν τον Ορθολογιστή. Υποστηρίζουν ότι, μετά από είκοσι χρόνια στην εξουσία, ο Ρώσος ηγέτης είναι προβλέψιμος. Είναι αδίστακτος και αμοραλιστής. Αλλά είναι επίσης οξυδερκής και μεθοδικός. Παίρνει ρίσκα, αλλά δεν είναι τρελός.
Αλλά υπάρχουν άλλοι αναλυτές οι οποίοι φοβούνται ότι ο Ρώσος ηγέτης μετατρέπεται στον Βλαντ τον Παλαβό. Πιστεύουν ότι ο Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία για πολύ καιρό και ότι χάνει ολοένα και περισσότερο την επαφή με την πραγματικότητα και γίνεται παρανοϊκός. Η απομόνωσή του κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει κάνει τα πράγματα χειρότερα. Ο Βλαντ ακούει έναν επικίνδυνα μικρό κύκλο εθνικιστών συμβούλων.
Κάποιοι παρουσιάζουν ως στοιχείο για τη μεταμόρφωση του Πούτιν του Ορθολογιστή στον Βλαντ τον Παλαβό το γεγονός ότι ο Ρώσος ηγέτης αρέσκεται τελευταία να δημοσιεύει μακροσκελή, εθνικιστικά άρθρα για την ιστορία και τον πολιτισμό. Toν Ιούλιο δημοσίευσε έναν ποταμό 5.000 λέξεων για την «Ιστορική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών», που παρουσίαζε την ανεξαρτησία της Ουκρανίας ως μια ιστορική ανωμαλία.
Την προηγούμενη χρονιά, ο Πούτιν είχε δημοσιεύσει ένα μακροσκελές δοκίμιο για τις απαρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υποστηρίζοντας ότι η Βρετανία και η Γαλλία ενθάρρυναν σκοπίμως τη ναζιστική Γερμανία να επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση. Αυτά τα παθιασμένα κείμενα μπορεί να υποδηλώνουν ότι ο Ρώσος ηγέτης μπορεί να παρακινείται από το συναίσθημα και από εκκεντρικές θεωρίες.
Η δυτική διπλωματία στην Ουκρανία είναι σε μεγάλο βαθμό σχεδιασμένη για να αντιμετωπίσει τον Πούτιν τον Ορθολογιστή. Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο ηγέτης της Γαλλίας, ταξίδεψε στη Μόσχα αυτή την εβδομάδα, σε μια προσπάθεια να λογικεύσει τον Πούτιν και να καταλήξει σε μια συμφωνία.
Oι ΗΠΑ όσο και οι Ευρωπαίοι ακολουθούν μια πολιτική που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «αποτροπή με δυνατότητες εξόδου». Ο στόχος είναι να καταλάβει ο Πούτιν ότι το τίμημα μιας επίθεσης στην Ουκρανία θα είναι πολύ υψηλό. Ο ρωσικός στρατός θα υποστεί βαριές απώλειες, η ρωσική οικονομία θα χτυπηθεί με πολύ βαριές κυρώσεις και το ρωσικό κράτος θα απομονωθεί. Η Δύση προσπαθεί παράλληλα να δώσει στον Πούτιν «δυνατότητες εξόδου» από αυτή την απευκταία προοπτική, διπλωματικές λύσεις που του δίνουν τη ευκαιρία να διασώσει το κύρος της μεγάλης δύναμης και την ευκαιρία να ξεκινήσει ευρείας κλίμακας συζητήσεις για την ασφάλεια στην Ευρώπη.
Κάποιες από τις τελευταίες δηλώσεις του Πούτιν έχουν δημιουργήσει ελπίδες ότι μπορεί να κάνει έναν ορθολογικό υπολογισμό και να αποφύγει τη σύγκρουση. Ο ισχυρισμός του ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν σκοπίμως να σύρουν τη Ρωσία σε έναν πόλεμο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί σαν μια απόπειρα αποκλιμάκωσης. Άλλωστε, γιατί να πάει κανείς σε πόλεμο -αν αυτό θέλει ο εχθρός σου από εσένα;
Αλλά η κύρια υπόθεση των Αμερικανών είναι πιο πιθανό να ξεσπάσει πόλεμος, παρά το αντίθετο. Η άποψη αυτή δεν στηρίζεται σε αυτά που λέει ο Πούτιν αλλά σε αυτά που κάνει. Το τελευταίο δεκαπενθήμερο, οι Αμερικανοί έχουν δει μια κλιμάκωση στη συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων. Ανησυχούν ιδιαίτερα από τη συγκέντρωση δυνάμεων στη Λευκορωσία, μόλις δύο ώρες μακριά με το αυτοκίνητο από το Κίεβο, την ουκρανική πρωτεύουσα. Ο προσφάτως πιο ευέλικτος Λευκορώσος ηγέτης Αλεξάντερ Λουκασένκο επιτρέπει στη Μόσχα να χρησιμοποιήσει τη χώρα του ως βάση σε μια πιθανή εισβολή. Οι Ρώσοι προχωρούν επίσης σε όλες τις τεχνικές προετοιμασίες που είναι αναγκαίες για τη διεξαγωγή πολέμου.
Στρατιωτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι οι ρωσικές δυνάμεις θα μπορούσαν πιθανώς να περικυκλώσουν ή ακόμα και να καταλάβουν το Κίεβο πολύ γρήγορα, εάν τους δοθεί εντολή. Αλλά οι πιστοί στον Πούτιν τον Oρθολογιστή υποστηρίζουν ότι ο Ρώσος ηγέτης γνωρίζει ότι μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία θα ήταν ανοησία. Πιστεύουν ότι ο Πούτιν είναι πιο πιθανό να αναλάβει περιορισμένη στρατιωτική δράση -ίσως στην ανατολική Ουκρανία, όπου υπάρχει ήδη μια σύγκρουση χαμηλού επιπέδου μεταξύ του ουκρανικού στρατού και των φιλορωσικών δυνάμεων.
Μια περιορισμένη επίθεση, σχεδιασμένη για να αφήσει στους Ουκρανούς μια «ματωμένη μύτη», θα μπορούσε να διχάσει αντί να ενώσει τη Δύση, καθώς οι σύμμαχοι διαφωνούν για το ποια πρέπει να είναι η απάντηση. Η ουκρανική κυβέρνηση θα μπορούσε να αποσταθεροποιηθεί και να πέσει. Και η Ρωσία θα διατηρήσει την επιλογή να αναγνωρίσει τμήματα της ανατολικής Ουκρανίας ως χωριστές δημοκρατίες. Όλες αυτές οι κινήσεις θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν επικίνδυνες, αλλά ορθολογικές.
Αλλά αν ο Βλαντ ο Παλαβός είναι αυτός που κάνει τώρα κουμάντο, είναι πιθανό η Ρωσία να λάβει πολύ πιο ριζοσπαστικές ενέργειες. Αν ο Πούτιν πιστεύει στη δική του προπαγάνδα; Μια βαθιά πίστη στην «ενότητα Ρώσων και Ουκρανών» -σε συνδυασμό με μια παρανοϊκή πεποίθηση ότι η Αμερική χειραγωγεί τα γεγονότα στην Ουκρανία- μπορεί να οδηγήσει τον Ρώσο ηγέτη να υποτιμήσει επικίνδυνα την πραγματικότητα του ουκρανικού εθνικισμού. Ως αποτέλεσμα, ο Πούτιν μπορεί να μην κατανοήσει πλήρως την έκταση της αντίστασης που θα συναντήσουν οι ρωσικές δυνάμεις, αν επιχειρήσουν να εισβάλουν και να καταλάβουν την Ουκρανία.
Μια τελευταία ανατροπή μπορεί να είναι ότι ο Πούτιν ο Ορθολογιστής μπορεί να προσποιείται τον Βλαντ τον Παλαβό. Ήταν ο Ρίτσαρντ Νίξον που σκιαγράφησε τη «θεωρία του τρελού», όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ είπε στους βοηθούς ότι θα μπορούσε να είναι χρήσιμο αν οι εχθροί της Αμερικής θεωρούσαν ότι ήταν αρκετά τρελός για να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Ο Πούτιν λέγεται ότι σχεδιάζει ασκήσεις πυρηνικών όπλων τις επόμενες εβδομάδες -κάτι που θα ήταν μια κίνηση κατευθείαν από τη θεωρία του «τρελού».
Αλλά η γραμμή ανάμεσα στο να συμπεριφέρεσαι σαν τρελός και το να είσαι τρελός είναι ανησυχητικά λεπτή.
