Του Μιχάλη Ψύλου
Χρειάστηκαν μόνο πέντε ώρες «ανατολίτικου παζαριού» για να αποδειχθεί πόσο «θέατρο» έκρυβε η επί 12 μήνες άρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να δώσει την έγκριση της Τουρκίας στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Σε αντάλλαγμα βέβαια, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έσπευσε να δώσει το πράσινο φως στην πώληση των F-16 στην Αγκυρα, ενώ καταπίπτουν οι όποιες ενστάσεις στο Κογκρέσο.
Νωρίτερα, ο Ερντογάν είχε φροντίσει να «εξαπατήσει» τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν παραδίδοντας στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι αρκετούς Ουκρανούς αιχμαλώτους στρατιωτικούς του διαβόητου τάγματος Αζόφ.
Μετά την κατάληψη της Μαριούπολης, οι στρατιωτικοί αυτοί συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Ρώσους, αλλά στη συνέχεια εκδόθηκαν στην Τουρκία, μετά από συμφωνία με τη Μόσχα ότι θα επιστρέψουν στην Ουκρανία μόνο μετά το τέλος του πολέμου.
«Η ανταρσία των μισθοφόρων Βάγκνερ και εσπευσμένη ανακωχή που κήρυξε το Κρεμλίνο με τον Γεβγκένι Πριγκόζιν, έδειξε την αδυναμία του Πούτιν και μπορεί να ώθησε τον Τούρκο πρόεδρο να αλλάξει τη θέση του υπέρ του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ και της Ευρώπης», εξηγούν στη «Ναυτεμπορική», Ευρωπαίοι διπλωμάτες.
Γυρίζει η πυξίδα
«Οι οικονομικές δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζει η Τουρκία, έπαιξαν επίσης ρόλο στη στροφή της τουρκικής πυξίδας. Ιδιαίτερα καθώς οι Αμερικανοί κατέστησαν σαφές στον Ερντογάν ότι θα μπορούσαν με νέες κυρώσεις να πλήξουν την τουρκική οικονομία και να στείλουν τη λίρα ακόμη πιο βαθιά στα τάρταρα», λένε στη «Ν»οι ίδιες πηγές.
Ο Ερντογάν δεν ενσαρκώνει βέβαια μόνο τον τουρκικό ισλαμικό εθνικισμό και την νέο-Οθωμανική εξωτερική πολιτική. Διαθέτει έναν πολιτικό ρεαλισμό για την επιβίωση του καθεστώτος του: όταν πιέστηκε οικονομικά, δεν δίστασε να «αγκαλιάσει» εκείνες οι αραβικές δυνάμεις –Ριάντ, Άμπου Ντάμπι, Κάιρο– που μέχρι πρόσφατα πολεμούσαν τους ιδεολογικούς φίλους του Ερντογάν- τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών χαιρετίστηκαν βέβαια ως προσωπική επιτυχία του Ερντογάν από τον τουρκικό Τύπο.Η εφημερίδα Sabah έκανε λόγο μάλιστα για «σημείο καμπής» στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, κυρίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Φυσικά δεν πρόκειται να μπει τέλος σε 20 χρόνια δύσκολων στρατιωτικών σχέσεων των δύο χωρών, που ξεκίνησαν το 2003 με την άρνηση της Άγκυρας να επιτρέψει στις ΗΠΑ να εισβάλουν στο Ιράκ από το τουρκικό έδαφος.
Το δίλημμα με τον Πούτιν
Το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400 που αγόρασε επίσης η Τουρκία από τη Μόσχα παρά την αντίθεση του ΝΑΤΟ, δεν πρόκειται να διαλυθεί. Αλλά τουλάχιστον η τουρκική μετατόπιση προς τη Μόσχα θα μπορούσε να σταματήσει προς το παρόν. Ο Μπάιντεν πρέπει επίσης να καταπιεί έναν γιγάντιο «βάτραχο» για να μπορέσει να τραβήξει τον Ερντογάν λίγα μέτρα πίσω από την Ουάσιγκτον. Οι σύμμαχοι των Αμερικανών, Κούρδοι της Συρίας θα πληρώσουν για άλλη μια φορά το τίμημα της τουρκο-δυτικής εξομάλυνσης. Αλλά ο Ερντογάν εξαρτάται επίσης από τη Ρωσία για την εφαρμογή της επεκτατικής πολιτικής του στη Συρία. Και αυτό αναμένεται να προκαλέσει επιπλοκές στις σχέσεις με την Ουάσιγκτον.
Οσον αφορά επίσης τις ευρω-τουρκικές σχέσεις, η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ δεν πρόκειται να γίνει στο ορατό μέλλον. Ωστόσο, η νέα εκλογική νίκη του Ερντογάν που ενισχύει το απολυταρχικό καθεστώς της Τουρκίας , δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι παρατηρητές εκτιμούν ότι θέματα της τελωνειακής ένωσης και της διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες, θα επιστρέψουν στο τραπέζι, τουλάχιστον ονομαστικά.
Οι αβεβαιότητες είναι πολλές. Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι η Σουηδία θα τηρήσει την υπόσχεσή της να εργαστεί για την επανέναρξη των ενταξιακών συνομιλιών στην ΕΕ.Αλλά για να γίνει αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δηλαδή οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ, θα πρέπει να δώσουν στην Κομισιόν την εντολή να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις για πολλά επιμέρους ζητήματα. Υπάρχουν συνολικά 33 κεφάλαια, εκ των οποίων μόνο ένα έχει ολοκληρωθεί.
Πολιτική «τραμπάλα»
Η πιρουέτα του Ερντογάν μπορεί βέβαια να ανακούφισε το ΝΑΤΟ, αλλά η ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να ολοκληρωθεί γρήγορα, δηλαδή μέχρι το φθινόπωρο. Πρώτα απ ‘όλα, εξαρτάται από το πότε θα ξεκινήσει ο Ερντογάν την κοινοβουλευτική διαδικασία για την έγκριση της σουηδικής ένταξης στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση . Το πρωτόκολλο πρέπει να περάσει από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής, οπότε είναι ασαφές εάν οι βουλευτές θα ψηφίσουν πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές.
Ο πρώην πρεσβευτής της Γερμανίας στην Τουρκία, Μάρτιν Έρντμαν λέει ότι ο Ερντογάν ακολουθεί μια ασταθή εξωτερική πολιτική. «Αυτό που βλέπουμε, ειδικά τον τελευταίο καιρό, είναι ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική προκαλεί σύγχυση. Είμαστε μάρτυρες μια της πολιτικής τραμπάλας σε σχέση με τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ και την Ουκρανία. Είναι μια ad hoc πολιτική, που συχνά αλλάζει μέρα με τη μέρα.
Ο Ερντογάν μάλλον έχει συνειδητοποιήσει ότι στρατηγικά ,η Ρωσία είναι ο χαμένος του πολέμου. Ακόμη και σε χώρες όπως η Κίνα, η Νότια Αφρική και η Βραζιλία, η υποστηρικτική ρητορική προς τη Μόσχα, σιγά σιγά σβήνει.
Ο Ερντογάν μπορεί να θέλει να πάρει τη σωστή πλευρά της ιστορίας και να παρουσιαστεί στη διεθνή σκηνή ως ένας σημαντικός παίκτης που τραβάει πολλά βλέμματα με τις κινήσεις του. Ελπίζει να καταφέρει να κερδίσει βαθμούς μπροστά σε ένα … γηπεδικό κοινό». Όπως λέει ο Γερμανός βετεράνος διπλωμάτης, «ο Ερντογάν πρέπει να συνειδητοποιήσει πώς αργά ή γρήγορα θα κατέβει από το κλαδί που έχει ανέβει».
