Του Γιώργου Βενέτη
Ο Νίγηρας είναι το νέο πεδίο μάχης του συνεχιζόμενου ανταγωνισμού μεταξύ του δυτικού και του ανατολικού μπλοκ στη Δυτική Αφρική, με τα Γαλλικά συμφέροντα να πλήττονται όπως και στις προηγούμενες «αναμετρήσεις» σε Μπουρκίνα Φάσο και Μάλι.
Αν και η εποχή της γαλλικής αποικιοκρατίας στην Αφρική τελείωσε τη δεκαετία του 1960 με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας μεγάλου αριθμού αφρικανικών χωρών, η γαλλική επιρροή εξακολουθεί να παραμένει σε ολόκληρη την ήπειρο.
Η Δυτική Αφρική και η περιοχή του Σαχέλ, παρά το γεγονός ότι διαθέτουν τεράστιες και πολύτιμες ορυκτές πηγές, όπως ο χρυσός και το ουράνιο, βιώνουν έναν χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης. Είναι χαρακτηριστικό πως το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αυτής της περιοχής ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, αποτέλεσμα της χρόνιας αποικιοκρατίας της Γαλλίας και γενικότερα της Δύσης.
Επιχείρηση Barkhane
Το 2014, η Γαλλία ξεκίνησε μια επιχείρηση που ονομάστηκε «Επιχείρηση Barkhane» για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στην περιοχή του Σαχέλ, αλλά αυτή η επιχείρηση δεν ήταν επιτυχής. Η Γαλλία έχει αναπτύξει περίπου 5.000 στρατιώτες στην περιοχή Σαχέλ, με τα Ηνωμένα Έθνη να έχουν 15.000 ειρηνευτικές δυνάμεις στο Μάλι. Η δημόσια δυσαρέσκεια προς τη Γαλλία και οι εσωτερικές εντάσεις οδήγησαν τελικά το 2021, στο τρίτο πραξικόπημα του Μάλι μέσα σε μια δεκαετία. Στη συνέχεια, μια σειρά από συγκρούσεις και εντάσεις μεταξύ της νέας κυβέρνησης του Μάλι και της Γαλλίας ανάγκασαν τη Γαλλία να αποσύρει τον στρατό της από τη χώρα. Στην πραγματικότητα, τα γαλλικά στρατεύματα εκδιώχθηκαν υπό την πίεση και τις διαμαρτυρίες του λαού του Μάλι.
Το στρατιωτικό πραξικόπημα στη Μπουρκίνα Φάσο το 2022 οδήγησε επίσης τελικά στην ταπεινωτική απέλαση των γαλλικών στρατευμάτων και από αυτήν την αφρικανική χώρα. Η νέα κυβέρνηση της Μπουρκίνα Φάσο και ο λαός πίστευαν ότι η γαλλική στρατιωτική παρουσία στη Μπουρκίνα Φάσο δεν είχε βελτιώσει την ασφάλεια, κατηγορώντας επί πλέον τη Γαλλία για παρεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας.
Τώρα, οι πραξικοπηματίες στο Νίγηρα ακύρωσαν τη στρατιωτική συνεργασία με τη Γαλλία και απαίτησαν την απέλαση των γαλλικών στρατευμάτων από τη χώρα. Επομένως, εάν το πραξικόπημα στον Νίγηρα είναι επιτυχές, ο Νίγηρας θα γίνει η τρίτη χώρα στην περιοχή του Σαχέλ που θα εκδιώξει τα γαλλικά στρατεύματα. Μετά τις τελευταίες εξελίξεις στο Σαχέλ, ο Νίγηρας είχε γίνει ένας από τους σημαντικότερους στρατιωτικούς και εταίρους ασφαλείας της Γαλλίας στη Δυτική Αφρική και η γαλλική βάση στο Νιαμέι, ήταν μια από τις κύριες στρατιωτικές βάσεις στην περιοχή. Η εκδίωξη της Γαλλίας από τον Νίγηρα θα μειώσει προφανώς τη γαλλική στρατιωτική κυριαρχία σε μεγάλο βαθμό και θα αποδυναμώσει τη γαλλική αποικιακή κυριαρχία. Ωστόσο, αυτή δεν είναι η μόνη πτυχή των πρόσφατων εξελίξεων στον Νίγηρα και την περιοχή του Σαχέλ.
Επιρροή Ρωσίας
Η αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στην Αφρική και την περιοχή του Σαχέλ είναι ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που έχει προκαλέσει θεμελιώδεις αλλαγές στις γεωπολιτικές εξελίξεις αυτής της περιοχής. Η Ρωσία μέσω της Wagner έχει αυξήσει την επιρροή της στη Λιβύη και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, ενώ διαθέτει στρατιωτική παρουσία στο Μάλι. Το έδαφος είναι ευνοϊκό για την περαιτέρω αύξηση της επιρροής της καθώς υπάρχει λαϊκή υποστήριξη προς τη Ρωσία στις αναφερόμενες χώρες. Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων πραξικοπημάτων τα τελευταία τρία χρόνια, οι δημόσιες διαμαρτυρίες συνοδεύτηκαν από δήλωση υποστήριξης στη Ρωσία. Σηκώνοντας τη ρωσική σημαία, οι ταραχοποιοί πατούσαν τη γαλλική σημαία.
Αυτό έχει προκαλέσει φήμες για τη συμμετοχή της Ρωσίας σε πραξικοπήματα και πολιτικές αλλαγές στην περιοχή του Σαχέλ.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε αβάσιμους τους ισχυρισμούς για εμπλοκή της Ρωσίας στο πραξικόπημα του Νίγηρα. Η τρέχουσα θέση της Ρωσίας ισχυρίζεται, ότι τα γεγονότα στον Νίγηρα είναι εσωτερικό ζήτημα της χώρας και καμία ξένη χώρα δεν πρέπει να παρέμβει εκεί. Εν τούτοις ο Πούτιν ελκύεται από το Σαχέλ επειδή η περιοχή μπορεί να αποσταθεροποιήσει τη Δύση με πολλούς τρόπους ταυτόχρονα.
Σύνθετος περιφερειακός πόλεμος
Το πραξικόπημα στον Νίγηρα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όχι μόνο για τη Γαλλία αλλά και για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Για χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες αυξάνουν τη στρατιωτική τους παρουσία και χτίζουν στρατιωτικές βάσεις σε ολόκληρη την Αφρική υπό την USAFRICOM προκειμένου να επιτύχουν τους πολιτικούς, στρατιωτικούς και οικονομικούς τους στόχους και να αποκτήσουν κυριαρχία στην “Μαύρη Ήπειρο”. Επιπλέον, η μυστική βάση drone της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Νίγηρα. Αυτή η βάση θεωρείται η πηγή επιχειρήσεων της κυβέρνησης των ΗΠΑ στην αφρικανική ήπειρο και η απώλεια του Νίγηρα θα μειώσει σημαντικά την επιχειρησιακή ισχύ της CIA στο κέντρο της Αφρικής.
Στην περιοχή του Σαχέλ, οι ΗΠΑ έχουν στρατιωτικές βάσεις στη Μπουρκίνα Φάσο, το Νίγηρα και το Τσαντ, όμως η αύξηση της ρωσικής επιρροής στην περιοχή αυτή, απειλεί σοβαρά την ισχύ της Αμερικής στη Δυτική Αφρική. Η Ρωσία έδειξε νωρίτερα στη Λιβύη πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι και πόσο μπορεί να αμφισβητήσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Λόγω της αυξημένης γεωπολιτικής βαρύτητας του Νίγηρα, υπάρχει κινητοποίηση της Δύσης. Η Ουάσιγκτον απέστειλε τη Βικτώρια ΝούλαντστηΝιαμέι (χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα), ενώ εκπρόσωπος της ΕΕ ανέφερε πως υπάρχει ακόμη κάποιο περιθώριο μεσολάβησης και διαπραγμάτευσης όσον αφορά τον Νίγηρα. Στην περίπτωση, που δεν ευοδωθούν οι διαπραγματευτικές προσπάθειες και υλοποιηθούν οι απειλές εξωτερικής στρατιωτικής επέμβασης, μπορεί να ξεκινήσει ένας μεγάλος σύνθετος περιφερειακός πόλεμος, αλλά αυτή τη φορά το δυτικό μπλοκ πιθανότατα θα αντιμετωπίσει μια ομάδα αφρικανικών χωρών που θα έχουν την υποστήριξη της Ρωσίας. Με τους Ρώσους από τη μια πλευρά και τους Αμερικανούς από την άλλη, θα είχαμε άλλον έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, ένα ακόμη βήμα πιο κοντά στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μια στρατιωτική επέμβαση της ECOWAS στο Νίγηρα θα ήταν καταστροφή προειδοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών του Μάλι, Αμπντουλάγι Ντιοπ , έχοντας στο πλευρό του και την ομόλογό του από τη Μπουρκίνα Φάσο, Ολίβια Ρουάμπα. «Στρατιωτική ισχύς χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες χώρες, γειτονικές και, είδαμε τα αποτελέσματα. Είναι καταστροφή. Στο Ιράκ, έγινε εισβολή για να έρθει δημοκρατία. Είκοσι χρόνια μετά, η χώρα αυτή, την ψάχνει. Στη Λιβύη… το ίδιο. Mπορούμε να αναφέρουμε κι άλλες χώρες. Η Μπουρκίνα Φάσο και το Μαλί εναντιωνόμαστε σε κάθε ιδέα εξωτερικής ανάμιξης ή στρατιωτικής επέμβασης για να επιλυθούν εσωτερικά πολιτικά προβλήματα» υποστήριξε ο Ντιοπ.
Τι σηματοδοτούν τα νέα δεδομένα
Από οικονομικής άποψης, υπάρχουν ορυχεία ουρανίου υψηλής ποιότητας στον Νίγηρα. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, αυτή η χώρα είναι ο έβδομος παραγωγός ουρανίου παγκοσμίως, με μερίδιο 5% της παγκόσμιας παραγωγής. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής ουρανίου του Νίγηρα εξάγεται στη Γαλλία και την Ευρώπη σε χαμηλή τιμή, κατέχει δε σημαντικό μερίδιο στην προμήθεια καυσίμων για τους αντιδραστήρες πυρηνικής ενέργειας στη Γαλλία και την Ευρώπη. Ένα μέρος του έργου μεταφοράς νιγηριανού φυσικού αερίου στην Ευρώπη με την ονομασία TSGP (Trans-Saharan Gas Pipeline) διέρχεται από τον Νίγηρα. Επομένως, η αλλαγή της διακυβέρνησης στον Νίγηρα, μαζί με τον σχηματισμό ενός νέου αφρικανικού συνασπισμού ενάντια στο δυτικό μπλοκ, θα αλλάξει επίσης τις γεωπολιτικές εξισώσεις της ενέργειας στην περιοχή της Δυτικής Αφρικής, την ώρα που η Ευρώπη, εξαρτάται περισσότερο από ποτέ από τους αφρικανικούς ενεργειακούς πόρους λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στην αφρικανική ήπειρο θα οδηγήσουν σε τρεις μεγάλες αλλαγές στον πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό τομέα στην περιοχή. Στον πολιτικό τομέα, στην Αφρική θα εμφανιστεί ένας νέος συνασπισμός χωρών με έντονα αντιδυτική στάση, που θα ανοίξει το δρόμο για ήδη υπάρχοντα ή νέα αντιδυτικά κινήματα στο μέλλον. Στον στρατιωτικό τομέα, που συμπληρώνει τον πολιτικό, η απελευθέρωση του Νίγηρα θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός νέου στρατιωτικού συνασπισμού κατά της Δύσης και ενδεχομένως στην πτώση ντόμινο Δυτικών βάσεων στην περιοχή του Σαχέλ και φυσικά στην απώλεια της ηγεμονίας για το δυτικό μπλοκ. Αυτό θα αποκόψει τη Δύση από τους πολύτιμους πόρους του Σαχέλ. Οι συνέπειες του πολέμου θα είναι σημαντικές για την οικονομία της Δύσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση να υποφέρει περισσότερο.
Κλείνοντας να αναφερθεί ότι οι πραξικοπηματίες φέρονται να έχουν ζητήσει και τη συνδρομή της ρωσικής ιδιωτικής εταιρείας Wagner σε περίπτωση που δεχθούν κάποιου είδους επίθεση, τη στιγμή που το Μάλι και η Μπουρκίνα Φάσο έχουν καταστήσει σαφές πως οποιαδήποτε επίθεση στο Νίγηρα θα είναι κήρυξη πολέμου και για τις ίδιες. Πρόκειται για ιδιαίτερα λεπτές ισορροπίες που έχουν καθοριστικό αντίκτυπο στο διεθνές γεωπολιτικό σκηνικό, καθώς ο Νίγηρας αν και αποτελεί μια από τις πιο φτωχές χώρες του πλανήτη, έχει τεράστια πολιτική και οικονομική σημασία τόσο για τις ΗΠΑ και την ΕΕ όσο και για τη Ρωσία και την Κίνα, εξαιτίας των πλούσιων κοιτασμάτων του σε ουράνιο, χρυσό και πετρέλαιο αλλά και του ρόλου του στην αντιμετώπιση των Ισλαμιστών τζιχαντιστών στην περιοχή του Σαχέλ.
