Του Σάββα Καλεντερίδη
Σε έναν μήνα συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Επειδή το θέμα είναι επίκαιρο και εξαιρετικής σημασίας, παραθέτουμε κείμενο του Baskın Oran, ο οποίος συμμετείχε σε συμπόσιο που έλαβε χώρα στη Λωζάννη και διοργανώθηκε με πρωτοβουλία των Κούρδων. Ακολουθεί το κείμενο του Τούρκου καθηγητή πανεπιστημίου:
Στο συμπόσιο που παρακολούθησα με την ευκαιρία της 100ής επετείου της Συνθήκης της Λωζάννης, με την οποία τερματίστηκε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όπου οι Τούρκοι ηττήθηκαν αλλά μετά ήταν νικητές στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, στην εισήγησή μου ανέφερα ότι Λωζάννη δεν ήταν ούτε νίκη ούτε ήττα, αλλά συμβιβασμός. Το συμπόσιο πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου στο δημαρχείο της Λωζάννης με την ευκαιρία της 100ής επετείου της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης.
Οπως αναφέρθηκε, οι εργασίες θα δημοσιευτούν στον ιστότοπο του Κουρδικού Ινστιτούτου του Παρισιού, το οποίο ήταν ένας από τους διοργανωτές. Παρουσίασα τη δική μου εισήγηση που έγινε στα γαλλικά, σε τρεις ενότητες, στο δεύτερο πάνελ που είχε γενικό τίτλο «Οι Μειονότητες στη Συνθήκη». Συνοπτικά η εισήγησή μου έχει ως εξής:
1) Γενική εξέταση της Συνθήκης: Εχω πει εδώ ότι η Συνθήκη είναι το μόνο κείμενο που εξακολουθεί να ισχύει μεταξύ εκείνων που τερμάτισαν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το απέδωσα στο γεγονός ότι η Συνθήκη ήταν το κείμενο που τερμάτισε τόσο τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο ηττήθηκαν οι Τούρκοι, όσο και τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, στον οποίο νίκησαν οι Τούρκοι, και ότι η Λωζάννη δεν ήταν ούτε νίκη ούτε ήττα, αλλά ένας συμβιβασμός. Εξήγησα επίσης γιατί επιλέχθηκε η πόλη της Λωζάννης.
Σε αντίθεση με τη Συνθήκη των Σεβρών, η «Μεγάλη Αρμενία» δεν αναφέρεται εδώ, γιατί η Αγκυρα, διοργανώνοντας το Οικονομικό Συνέδριο της Σμύρνης κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, έδωσε το εξής μήνυμα στους Δυτικούς: «Δεν θα γίνουμε Μπολσεβίκοι». Υστερα από αυτήν τη διαβεβαίωση οι Δυτικοί εγκατέλειψαν την ιδέα της Μεγάλης Αρμενίας, που είχε σχεδιαστεί να αποτελεί ένα «κράτος ασφαλείας» ως ενδιάμεσος χώρος ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία.
Και πάλι πρόσθεσα ότι σε αντίθεση με τη Συνθήκη των Σεβρών, στο κείμενο της Συνθήκης της Λωζάννης δεν αναφέρεται το Κουρδιστάν και ότι αυτή η ιστορική περιοχή διαμοιράζεται σε τρία κράτη…
2) «Προστασία των Μειονοτήτων» στη Συνθήκη: Εδώ, εξήγησα ότι οι μη μουσουλμάνοι έχουν αποκτήσει μειονοτικά δικαιώματα, αλλά αυτά τα δικαιώματα έχουν παραβιαστεί μέχρι στιγμής. Εκτός από αυτήν την κατηγορία, πρόσθεσα ότι η Συνθήκη προέβλεπε δικαιώματα σε τρεις ακόμη κατηγορίες:
* Το δικαίωμα των πολιτών των οποίων «η γλώσσα δεν είναι η τουρκική» να χρησιμοποιούν τη δική τους γλώσσα προφορικά στα δικαστήρια (άρθρο 39/5).
* Το δικαίωμα όλων των πολιτών να χρησιμοποιούν μια γλώσσα της επιλογής τους παντού (Αρθρο 39/4).
* Ισότητα ενώπιον του νόμου «για όλους τους πολίτες που κατοικούν στην Τουρκία».
3) Το Αρθρο 39 και τα δικαιώματα στη μητρική γλώσσα: Για το Αρθρο 39 της Συνθήκης, το οποίο είναι κοινό κείμενο της Αγκυρας και Δυτικών, είπα ότι η συνεχής παραβίαση των διατάξεων 39/4 και 39/5 της Συνθήκης, η οποία αφορά στην ουσία την ίδρυση του Τουρκικού Κράτους, είναι το σημαντικότερο εμπόδιο για τη σύναψη σχέσεων με την Ε.Ε.
Αδικίες
Το τελευταίο πάνελ του συμποσίου είχε τίτλο «Μπορεί να αναθεωρηθεί η Συνθήκη της Λωζάννης;» Οσοι παρουσιάστηκαν εδώ μίλησαν για το πώς η Συνθήκη αποκλείει άδικα τους Κούρδους και τους Αρμενίους και πώς μπορούν να διορθωθούν αυτές οι αδικίες.
Στο Διεθνές Δίκαιο η τροποποίηση πολυμερών συνθηκών είναι δυνατή μόνο με την αρχή του rebus sic stantibus (εκτός αν αλλάξουν οι προϋποθέσεις). Αλλωστε η Συνθήκη της Λωζάννης ήδη έχει τροποποιηθεί μια φορά, το 1936, στα άρθρα που αφορούν το Καθεστώς των Στενών. Με τη συμμετοχή και τη σύμφωνη γνώμη των μερών που είχαν υπογράψει τη Συνθήκη της Λωζάννης υπογράφηκε η Συνθήκη του Μοντρέ, με την οποία η περιοχή των Στενών αφέθηκε πλήρως υπό την κυριαρχία της Τουρκίας.
Ωστόσο, στη Διάσκεψη της Λωζάννης το 1923 υπογράφηκαν ακριβώς 18 Συμφωνίες. Η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης, την οποία ονομάζουμε «Συνθήκη της Λωζάννης», που οριοθετούσε τα σύνορα της Τουρκίας και υπογράφηκε από οκτώ χώρες, ήταν μία και η πιο σημαντική. Ενα τέτοιο πολυμερές κείμενο μπορεί να αλλάξει μόνο με τη σύγκληση νέας διάσκεψης όλων των μερών που υπέγραψαν τη Συνθήκη της Λωζάννης και φυσικά με τη σύμφωνη γνώμη τους. Νομίζω ότι αυτό θα το γνωρίζουν όσοι δεν έχουν σπουδάσει Διεθνές Δίκαιο.
Ωστόσο, υπάρχουν τρία δυσάρεστα πράγματα που με ενοχλούν πολύ. Το πρώτο είναι οι αναφορές που έγιναν για τη δυνατότητα ανανέωσης της Συνθήκης. Φυσικά, καταλαβαίνω και ξέρω πώς νιώθουν οι Κούρδοι και οι Αρμένιοι. Ακριβώς όπως η Συνθήκη των Σεβρών ήταν ένα έγγραφο αδικίας για τους Τούρκους, ορισμένες διατάξεις και πρακτικές της Συνθήκης της Λωζάννης είναι το ίδιο γι’ αυτούς. Οποιος έχει συνείδηση πρέπει να το δεχτεί αυτό. Αλλά το πώς μπορεί να αλλάξει η Συνθήκη της Λωζάννης δεν είναι ένα θέμα συνείδησης και αισθήματος αδικίας, είναι θέμα Διεθνούς Δικαίου και αυτό πρέπει να γίνει γνωστό.
Το πιο σημαντικό, φαίνεται ότι αυτό που είπε ο δολοφονηθείς Αρμένιος δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ τουλάχιστον πριν από 20 χρόνια δεν έγινε ποτέ κατανοητό. Ο Χραντ δήλωσε χίλιες φορές και ανοιχτά: «Τα [αρμενικά] μας προβλήματα δεν μπορούν να διορθωθούν με εξωτερική παρέμβαση, μόνο οι λαοί της Τουρκίας μπορούν να τα διορθώσουν».
Αυτός είναι ο λόγος που ο Χραντ άρχισε να κυκλοφορεί την εφημερίδα «Agos» στα τουρκικά από το 1996. Ηταν απολύτως σωστό αυτό που είπε. Το δεύτερο είναι ο τρόπος με τον οποίον αντιμετωπίζουν οι οπαδοί του Ερντογάν και οι εθνικιστές τη Συνθήκη της Λωζάννης. Η μαύρη προπαγάνδα που διεξάγεται για τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης, η οποία είναι σημάδι της μεγάλης ήττας που η Δύση δεν ξέχασε ποτέ, συνεχίζεται. Η Συνθήκη της Λωζάννης, ένα από τα μεγαλύτερα κείμενα νίκης που επιτεύχθηκε κατά των δυτικών ιμπεριαλιστών πριν από σχεδόν έναν αιώνα, μπαίνει στα 100 χρόνια της.
Το τρίτο είναι το γεγονός ότι η Τουρκία κάνει συνεχώς ένοπλες επεμβάσεις στη Συρία και στο Ιράκ. Επιπλέον, δεκάδες στρατιωτικές βάσεις δημιουργούνται στα βορειοδυτικά (Ιντλίμπ) της Συρίας και τα κατεχόμενα τμήματα της βόρειας Συρίας διοικούνται από τη Νομαρχία του Γκαζιαντέπ, όπου χτίζονται κτίρια, συμπεριλαμβανομένου του πανεπιστημίου.
Γίνονται αυτά εντός των ορίων που θέτει η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης; Δεν αλλάζει έτσι η Λωζάννη από τη Δημοκρατία της Τουρκίας και ορισμένους θεσμούς της; Για να μην αναφέρω τη “Γαλάζια Πατρίδα”, που κήρυξαν οι απόστρατοι ναύαρχοί μας, διαγράφοντας το Αιγαίο και δηλώνοντας ότι η περιοχή αυτή είναι τουρκική.
Και, φυσικά, δεν αναφέρομαι ούτε στον χάρτη του «Εθνικού Ορκου» που δόθηκε στον Ντεβλέτ Μπαχτσελί κατά την επίσκεψή του στο Κέντρο των “Γκρίζων Λύκων” (Ülkü Ocakları), ο οποίος δείχνει ακόμη και την Κρήτη στη Μεσόγειο να ανήκει στην Τουρκία.
