Οκτώ μήνες μετά τους σαρωτικούς δασμούς των ΗΠΑ, η Ευρωζώνη κρατά ρυθμό ανάπτυξης – Η πραγματική απειλή μετατοπίζεται από την Ουάσιγκτον στο Πεκίνο
Όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εξήγγειλε στις 2 Απριλίου σαρωτικούς «ανταποδοτικούς» δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα στις ΗΠΑ, το αποτέλεσμα ήταν σοκ και δέος για τις περισσότερες οικονομίες του πλανήτη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία μόλις επιχειρούσε να ανακάμψει από την ενεργειακή κρίση και τον υψηλό πληθωρισμό, βρέθηκε αντιμέτωπη με τον κίνδυνο ενός νέου εξωτερικού κραδασμού που απειλούσε να ανατρέψει την εύθραυστη ισορροπία της.
Οκτώ μήνες μετά: η εικόνα αλλάζει
Οκτώ μήνες αργότερα, και αφού μεσολάβησε η εμπορική συμφωνία ΕΕ–ΗΠΑ στα τέλη Ιουλίου, οι αρχικές ανησυχίες στην Ευρώπη έχουν υποχωρήσει αισθητά. Το επίκεντρο της ανησυχίας δεν βρίσκεται πλέον στην Ουάσιγκτον, αλλά στη ραγδαία αύξηση των εισαγωγών από την Κίνα και στη διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος με τον ασιατικό γίγαντα, που εξελίσσεται σε δομικό πρόβλημα για την ευρωπαϊκή οικονομία.
Ανθεκτική ανάκαμψη και καλύτερα του αναμενομένου στοιχεία
Η οικονομική ανάκαμψη της Ευρωζώνης συνεχίζεται, μάλιστα με ταχύτερο ρυθμό από εκείνον που προβλεπόταν πριν από το δασμολογικό σοκ. Οι εξαγωγές επανήλθαν σε ανοδική τροχιά στο τρίτο τρίμηνο, μετά από μια αναμενόμενη κάμψη στο δεύτερο τρίμηνο, η οποία οφειλόταν κυρίως στην εκρηκτική αύξηση των εξαγωγών τον Μάρτιο, όταν οι αμερικανικές επιχειρήσεις έσπευσαν να αποθεματοποιήσουν ευρωπαϊκά προϊόντα για να προλάβουν την εφαρμογή των αυξημένων δασμών.
Στοιχεία Eurostat: ανάπτυξη και εξαγωγική δυναμική
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, το ΑΕΠ της Ευρωζώνης αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 1,4% στο τρίτο τρίμηνο του 2025, έναντι 1,3% στο τελευταίο τρίμηνο του 2024. Η αξία των εξαγωγών της ΕΕ προς τις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 15,4% τον Σεπτέμβριο, παρά το γεγονός ότι το ευρώ ήταν σημαντικά ανατιμημένο έναντι του δολαρίου, καθιστώντας τα ευρωπαϊκά προϊόντα ακριβότερα στην αμερικανική αγορά σε σχέση με το 2024. Παράλληλα, το πλεόνασμα της ΕΕ στο εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ αυξήθηκε, επιβεβαιώνοντας την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής εξαγωγικής βάσης.
Η εικόνα στο 9μηνο και η ελληνική περίπτωση
Στο εννεάμηνο Ιανουαρίου–Σεπτεμβρίου, η αξία των ευρωπαϊκών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 9,4%, ενώ το πλεόνασμα στο διμερές εμπορικό ισοζύγιο διευρύνθηκε περαιτέρω. Πιο συγκρατημένη, αλλά θετική, ήταν η εικόνα για την Ελλάδα, καθώς οι ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 1,7%, σύμφωνα με στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων. Συνολικά, η αξία των ελληνικών εξαγωγών χωρίς τα καύσιμα αυξήθηκε κατά 2,7% έως τον Οκτώβριο, ενώ το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας μειώθηκε κατά 6%, προσφέροντας μια ανάσα στην εξωτερική θέση της οικονομίας.
Γιατί άντεξαν οι ευρωπαϊκές εξαγωγές
Παρότι το χρονικό διάστημα παραμένει σχετικά μικρό για οριστικά συμπεράσματα, η ανθεκτικότητα των εξαγωγών αποδίδεται σε τρεις βασικούς παράγοντες. Πρώτον, στη συμφωνία με τις ΗΠΑ, η οποία περιόρισε τους δασμούς στο 15% για τα περισσότερα ευρωπαϊκά προϊόντα, από 20% αρχικά και 25% που απειλούσε ο Τραμπ, δίνοντας στην ΕΕ σχετικό πλεονέκτημα έναντι ανταγωνιστών. Δεύτερον, στις εμπορικές συμφωνίες που επιδίωξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με άλλες χώρες. Και τρίτον, στη δυσκολία της αμερικανικής οικονομίας να υποκαταστήσει άμεσα τις ευρωπαϊκές εισαγωγές, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Η σιωπηλή απειλή: πλημμυρίδα κινεζικών εισαγωγών
Ο πραγματικός αντίκτυπος των αμερικανικών δασμών στην Ευρώπη εμφανίζεται πλέον από την πλευρά των εισαγωγών, και κυρίως από την Κίνα. Σύμφωνα με στοιχεία της κινεζικής τελωνειακής υπηρεσίας, οι εξαγωγές της Κίνας προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 14,8% τον Νοέμβριο, υπερβαίνοντας κατά πολύ την αύξηση των συνολικών κινεζικών εξαγωγών. Η εξέλιξη αυτή ενισχύεται και από τη σημαντική ανατίμηση του ευρώ έναντι του γουάν, καθιστώντας τα κινεζικά προϊόντα ακόμη πιο ανταγωνιστικά στην ευρωπαϊκή αγορά.
Έλλειμμα-μαμούθ και φόβοι αποβιομηχάνισης
Οι κινεζικές εισαγωγές αφορούν πλέον προϊόντα υψηλής αξίας, όπως ηλεκτρονικές συσκευές, αυτοκίνητα, ρομπότ και ημιαγωγούς, κρίσιμα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Σε συνδυασμό με την εξασθένιση των εξαγωγών της ΕΕ προς την Κίνα, το έλλειμμα στο διμερές εμπορικό ισοζύγιο αναμένεται να ξεπεράσει φέτος σημαντικά τα περίπου 300 δισ. ευρώ του 2024, επιβεβαιώνοντας τους αρχικούς φόβους του δασμολογικού πολέμου ΗΠΑ–Κίνας.
Η Κίνα ως «κερδισμένη» του εμπορικού πολέμου
Είναι ενδεικτικό ότι η Κίνα κατέγραψε στο 11μηνο Ιανουαρίου–Νοεμβρίου πλεόνασμα-ρεκόρ άνω του 1 τρισ. δολαρίων στο συνολικό εμπορικό ισοζύγιό της, οδηγώντας αναλυτές να τη χαρακτηρίζουν τη μεγάλη κερδισμένη του εμπορικού πολέμου. Το Πεκίνο, ωστόσο, γνωρίζει ότι η πορεία αυτή δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς αντίδραση και καλεί τις χώρες να αντισταθούν στην αύξηση δασμών και εμπορικών φραγμών.
Αντίμετρα, απειλές και γεωοικονομική ένταση
Ήδη το Μεξικό επέβαλε δασμούς έως 50% σε κινεζικά προϊόντα, ενώ ο Εμανουέλ Μακρόν απείλησε ότι η ΕΕ θα επιβάλει δασμούς στην Κίνα αν δεν περιοριστεί το εμπορικό της πλεόνασμα. Παράλληλα, η Κίνα διαθέτει έναν ισχυρό γεωοικονομικό μοχλό, καθώς ελέγχει τη μεγαλύτερη παραγωγή σπάνιων γαιών στον κόσμο, περιορίζοντας τις δυνατότητες αντίδρασης τόσο της Ευρώπης όσο και των ΗΠΑ.
Η προειδοποίηση του ΔΝΤ
Την ίδια στιγμή, η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, προειδοποίησε την Κίνα να στραφεί στην τόνωση της εγχώριας ζήτησης, υπογραμμίζοντας ότι μια οικονομία 19 τρισ. δολαρίων δεν μπορεί να βασίζεται διαρκώς σε εμπορικά πλεονάσματα. Το μήνυμα είναι σαφές: η Ευρώπη άντεξε το σοκ Τραμπ, αλλά ο πραγματικός εμπορικός πόλεμος μόλις ξεκινά.
