Καταπέλτης από το Atlantik Council κατά Μητσοτάκη: Διαφθορά και σαπίλα παντού – Καθοδήγησε τη Δικαιοσύνη στα Τέμπη

Στην Ελλάδα επικρατούν σήψη, σαπίλα, διαφθορά… Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα άρθρου-καταπέλτη του καθηγητή στο London School of Economics, Ηλία Παπαϊωάννου… στο think tank Atlantic Council.
Μάλιστα, συνέταξε έναν δείκτη ευημερίας και ελευθερίας, στον οποίο η κατρακύλα της χώρας είναι κάτι παραπάνω από εμφανής.
Ειδικότερα, όπως επισημαίνει ο κ. καθηγητής, στην αρχή της κρίσης στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, γύρω στο 2008, η Ελλάδα ήταν σημαντικά πιο ευημερούσα απ’ ό,τι υπαγόρευαν η θεσμική της ποιότητα, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, οι νομικές θεσμίσεις, η αποδοτικότητα της κυβέρνησης, η διαφθοράς και η οικονομική ελευθερία, η οποία ήταν πολύ χαμηλότερα απ’ ό,τι σε χώρες με συγκρίσιμα εισοδήματα ανά κάτοικο.
Η διαφορά ΑΕΠ-θεσμών ήταν εμφανής σε όλες τις χώρες που πλήττονταν από την κρίση, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, αλλά ήταν η μεγαλύτερη στην Ελλάδα.
Δεδομένης της δύναμης της σύνδεσης θεσμών-ανάπτυξης, αυτή η παραδοξότητα ήταν απίθανο να διαρκέσει επ’ αόριστον.
Θα λυνόταν είτε με τη βελτίωση των θεσμών και την ενίσχυση της οικονομικής ελευθερίας είτε με τη μείωση των εισοδημάτων και της ευημερίας, σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Δυστυχώς, συνέβη το δεύτερο, και μάλιστα με τρόπο δραματικό – είναι δύσκολο να υποτιμήσει κανείς το βαθύ και παρατεταμένο κόστος της κρίσης 2008–16.

Σύμφωνα με τον κ. Παπαϊωάννου, η Ελλάδα έχασε το 25% του ΑΕΠ της, η ανεργία τριπλασιάστηκε, εκατοντάδες χιλιάδες ταλαντούχοι Έλληνες μετανάστευσαν, το κράτος πρόνοιας κατέρρευσε και η φτώχεια βάθυνε.
Παρά το γεγονός ότι η δημοσιονομική σπατάλη του 2004–09 και η επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας ήταν καθοριστικοί παράγοντες, η ελληνική οικονομική κρίση ήταν κατά βάση θεσμική, υποστηρίζει ο κ. Παπαϊωάννου.
Τα προγράμματα οικονομικής προσαρμογής που συμφωνήθηκαν μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της «τρόικας» (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) επικεντρώθηκαν —ψυχαναγκαστικά— στη λιτότητα και την αναμόρφωση του αναποτελεσματικού ασφαλιστικού συστήματος.
Ωστόσο, πραγματοποιήθηκαν μερικές πολύ αναγκαίες αλλαγές στις αγορές εργασίας, προϊόντων και κεφαλαίων.
Μεταρρυθμίσεις όπως το άνοιγμα των «κλειστών επαγγελμάτων», η ελαστικοποίηση των προσλήψεων και των απολύσεων, η ενίσχυση της Επιτροπής Ανταγωνισμού και η ευκολότερη ίδρυση επιχειρήσεων συνέβαλαν στη βελτίωση του συνολικού Δείκτη Ελευθερίας κατά την περίοδο 2010–15.
Παρά την πρόοδο όμως, εξακολουθεί να υπάρχει ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ της Ελλάδας και των περισσότερων (ανεπτυγμένων) ευρωπαϊκών χωρών σε πολλούς δείκτες θεσμικής ποιότητας και οικονομικής ελευθερίας.
Δεδομένης της σύνδεσης μεταξύ θεσμών, οικονομικής ελευθερίας και ανάπτυξης, η ενίσχυση του θεσμικού μηχανισμού παραμένει αναγκαία.
Θα περίμενε κανείς πως, δεδομένου ότι η χώρα αφήνει πίσω της την κρίση (και τη λιτότητα), η προσοχή θα μετατοπιστεί από τη δημόσια χρηματοδότηση στην ενίσχυση της νομικής προστασίας των πολιτών και των επενδυτών, στην ενίσχυση της προστασίας της ιδιοκτησίας (και της πνευματικής ιδιοκτησίας), στη χρηματοδότηση της δημόσιας διοίκησης και στη δημιουργία πιο ανταγωνιστικών αγορών προϊόντων.
Ωστόσο, ούτε ο συνασπισμός ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ (2015–19) ούτε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (2019–σήμερα) έχουν εφαρμόσει κάποια ουσιαστική θεσμική μεταρρύθμιση, συμπεριλαμβανομένων της δημιουργίας πιο ανταγωνιστικών αγορών, της ενίσχυσης της προστασίας των επενδυτών, της επιτάχυνσης της δικαστικής διαδικασίας και της διασφάλισης της ανεξαρτησίας των δημόσιων υπηρεσιών.
Παρά τη σχετικά αδύναμη ανάπτυξη μετά το 2016, γύρω στο 1,0–1,5% κατά την περίοδο 2016–19 και περίπου 1,8–2,4% πιο πρόσφατα (2023–24), έχει υπάρξει ελάχιστη συζήτηση για την ανάγκη απελευθέρωσης και εκσυγχρονισμού της ελληνικής οικονομίας, μιας ανάγκης που είναι καθοριστική για έναν πραγματικό νέο κύκλο σύγκλισης.

Οικονομία

Η εμβάθυνση στους επιμέρους τομείς του υποδείκτη της οικονομίας ρίχνει φως στις πολλές προκλήσεις και στις λιγοστές επιτυχίες οι οποίες έχουν σημειωθεί.
Οι τομείς των επενδύσεων και των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας δεν έχουν παρουσιάσει σημαντική βελτίωση τα τελευταία τριάντα χρόνια – αν ληφθούν υπόψη οι μέσοι όροι.
Η καταγραφή ιδιοκτησίας όσο και η ίδρυση επιχείρησης είναι δαπανηρές, χρονοβόρες και αβέβαιες, δεδομένου ότι η γραφειοκρατία είναι απίστευτη.
Και ενώ η κυβέρνηση έχει δικαίως δώσει προτεραιότητα στις μεγάλες, συχνά θεωρούμενες «στρατηγικές» επενδύσεις, η κατάσταση στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ή τις μικρότερης κλίμακας επενδύσεις παραμένει αναχρονιστική, τυπική και δύσκολη, σύμφωνα με τον καθηγητή του LSE.
Εύλογα, πολλοί επιχειρηματίες διαμαρτύρονται για καθυστερήσεις στην εκταμίευση εθνικών ή ευρωπαϊκών επιδοτήσεων.
Ίσως δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του ΑΕΠ, περίπου 1,5-2% ετησίως, αφορά την κατανάλωση και όχι στις τόσο αναγκαίες επενδύσεις.
Οι νομοθετικοί περιορισμοί στην εκτελεστική εξουσία σκιαγραφούν μια λιγότερο αισιόδοξη εικόνα, η οποία προκαλεί ανησυχία, λόγω της ισχυρής σύνδεσης μεταξύ της ποιότητας του νομικού συστήματος, της οικονομικής και χρηματοοικονομικής ανάπτυξης.
Η αξιολόγηση της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1990, του 2000 και του 2010 δεν ήταν τέλεια, καθώς καθρέπτιζε τις τάσεις διάφορων διοικήσεων να παρεμβαίνουν στη δικαιοσύνη, τα μέσα ενημέρωσης και τις ανεξάρτητες αρχές.
Επιπλέον, πριν από την κρίση, τα μέλη του κοινοβουλίου σπάνια αμφισβητούσαν την κυβέρνηση του κόμματός τους.
Η κατά σαράντα μονάδες πτώση στους νομοθετικούς περιορισμούς στην εκτελεστική εξουσία τα τελευταία χρόνια ίσως να είναι υπερβολική.
Ωστόσο, ενώ μπορεί κανείς να αμφισβητήσει το μέγεθος αυτής της πτώσης, θα πρέπει να αποτελεί ένα «ξυπνητήρι» για το πολιτικό σύστημα, τις πολιτικές οργανώσεις και τους εταίρους της Ελλάδας στην ΕΕ.
Η έκπτωση στα πολιτικά δικαιώματα πιθανότατα αντικατοπτρίζει το σκάνδαλο παρακολούθησης: για αρκετά χρόνια, μεταξύ του 2019 και του 2023, δεκάδες άτομα, συμπεριλαμβανομένων μελών του κοινοβουλίου (βουλευτών), ηγετών της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφων, επιχειρηματιών, δικαστών και ακόμη και μελών του υπουργικού συμβουλίου και του αρχηγού του γενικού επιτελείου, βρίσκονταν υπό παρακολούθηση από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών.
Ίσως ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η έρευνα προχωρά αργά, οι βασικοί μάρτυρες δεν έχουν κληθεί να καταθέσουν, και η κυβέρνηση και η δικαιοσύνη δεν έχουν δείξει μεγάλο ενδιαφέρον να ρίξουν φως στην υπόθεση.
Τα μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με την κυβέρνηση και οι βουλευτές που είναι ευθυγραμμισμένοι με την κυβέρνηση επιτέθηκαν στις ανεξάρτητες αρχές, στους γενναίους δημοσιογράφους που αποκάλυψαν το σκάνδαλο και ακόμη και στην ανεξάρτητη επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που προσπάθησε να ρίξει λίγο φως.
Τέλός, η δικαιοσύνη—ίσως καθοδηγούμενη από την κυβέρνηση—ήταν εξαιρετικά αργή στην έρευνα άλλων υποθέσεων με σημαντικό δημόσιο ενδιαφέρον, όπως οι συνθήκες του καταστροφικού σιδηροδρομικού ατυχήματος το 2023 στα Τέμπη.
Ένα ακόμα ανησυχητικό φαινόμενο της τελευταίας δεκαετίας είναι η προφανής προσπάθεια της κυβέρνησης να ελέγξει τα κύρια μέσα ενημέρωσης.
Ιστορικά, τα περισσότερα ελληνικά κόμματα, τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση, προσπάθησαν να επηρεάσουν εφημερίδες και τηλεόραση.
Ωστόσο, σήμερα υπάρχουν σαφή σημάδια ότι πολύ λίγα από τα κύρια μέσα ενημέρωσης θα αντιτάσσονταν στην κυβέρνηση.

Νομικό σύστημα

Ο νομικός υποδείκτης αντανακλά τη χαμηλή ποιότητα της γραφειοκρατίας, τη προβληματική δικαιοσύνη και τον αδύναμο έλεγχο της διαφθοράς.
Όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες της περιφέρειας της ηπείρου, η ποιότητα των νομικών θεσμών επιδεινώθηκε τη δεκαετία του 2000.
Οι μεταρρυθμίσεις των αρχών της δεκαετίας του 2010 βελτίωσαν τη δικαιοσύνη, η οποία ήταν εξαιρετικά αργή, και να μειώσουν τη γραφειοκρατία.
Παρ’ όλα αυτά, η επίδρασή τους ήταν περιορισμένη, καθώς ήταν κυρίως ad hoc, και συνδυάστηκαν με έξοδο δημοσίων υπαλλήλων, σημαντικές περικοπές μισθών, καθώς και υποεπένδυση στην τεχνολογία και τις υποδομές.
Η εμπιστοσύνη των πολιτών στις δικαστικές αρχές έπεσε κατακόρυφα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης (2007–15).
Η ποιότητα της νομοθεσίας, που ήδη απέχει πολύ από την ιδανική, επιδεινώθηκε μετά το 2012, καθώς οι ελληνικές κυβερνήσεις ψήφισαν πολλούς νόμους με στενές προθεσμίες, ανεπαρκή προετοιμασία και χωρίς να σκεφτούν το γενικότερο πλαίσιο.
Τέλος, η απότομη πτώση του υποδείκτη ασφάλειας κατά την περίοδο 2008–15 αποτυπώνει τις κοινωνικοπολιτικές αναταραχές της εποχής, με πολλές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες που κατέληξαν σε μικρές συγκρούσεις με την αστυνομία.
Η εγκληματικότητα στην Ελλάδα αυξήθηκε… σημειώνει το Atlantic Council.

Ευημερία

Ο Δείκτης Ευημερίας, ο οποίος αποτελείται από έξι συνιστώσες, κάποιες από τις οποίες κινούνται αργά (όπως η εκπαίδευση και η υγεία), αντικατοπτρίζει μόνο ελαφρώς τις δραματικές επιπτώσεις της κρίσης χρέους του 2010–15.
Το διάγραμμα εισοδημάτων δίνει ακριβή εικόνα του μεγέθους της απώλειας του ΑΕΠ ανά κάτοικο που υπέστη η χώρα κατά τη διάρκεια της κρίσης, με την πτώση της ελληνικής βαθμολογίας να είναι περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ενώ έχει γραφτεί πολύ για τα αίτια της ελληνικής κρίσης με την απώλεια του 25% του ΑΕΠ, ελάχιστη συζήτηση έχει γίνει για την μετριοπαθή ανάκαμψη μετά το 2015—τη χρονική στιγμή που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ έκανε στροφή 180 μοιρών και η χώρα παρέμεινε στη ζώνη του ευρώ.
Η οικονομική λογική και η εμπειρία από άλλες χώρες που επλήγησαν από κρίση υποδεικνύουν ταχεία, αν και προσωρινή, ανάπτυξη που καθοδηγείται από τις επενδύσεις μετά από τέτοια τεράστια απώλεια παραγωγής, «εσωτερική υποτίμηση» και εξάλειψη του κινδύνου συναλλαγματικής ισοτιμίας.
Δυστυχώς, η ανάπτυξη ήταν αργή, περίπου 1–1,5% την περίοδο 2016–19, και κάπως υψηλότερη, γύρω στο 2%, μετά την πανδημία το 2023–24.
Επιπλέον, η μεγαλύτερη ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων προέρχεται από τη φιλοξενία, τον τουρισμό, την κατασκευή και τα ακίνητα, ενώ η ανάπτυξη στη μεταποίηση είναι σχεδόν μηδενική.
Η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται ικανοποιημένη με τον ρυθμό ανάπτυξης, συγκρίνοντάς τον με την ανάπτυξη κοντά στο μηδέν που παρουσίασε η Γερμανία και οι άλλες αναπτυγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ.
Ωστόσο, δεδομένου ότι η ανάπτυξη στις «χώρας σύνορα» (π.χ. Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία) ήταν ιστορικά περίπου 1,7–2,0% ανά έτος, η Ελλάδα χρειάζεται πολύ πιο γρήγορη ανάπτυξη, καθοδηγούμενη από επενδύσεις σε ΤΠΕ, υποδομές, μηχανήματα και εξοπλισμό, για τουλάχιστον μια δεκαετία για να επανέλθει και να ξανασυναντήσει τον πυρήνα της Ευρώπης.
Ενώ πολλοί πολίτες, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι και πολιτικοί φαίνεται να είναι ικανοποιημένοι που η χώρα έχει αφήσει πίσω της το χειρότερο μέρος της κρίσης, η Ελλάδα είναι σήμερα η δεύτερη φτωχότερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πίσω από τη Βουλγαρία, και η λιγότερο αναπτυγμένη χώρα της ζώνης του ευρώ.
Η μέση ανάπτυξη του ΑΕΠ, περίπου 2%, που είναι χαρακτηριστική των πλουσιότερων χωρών, δεν είναι κάτι για να το γιορτάσουμε, και δεδομένης της καταστροφής από την κρίση, για μένα είναι ένας θλιβερός στόχος.
Η συνιστώσα της οικονομικής ανισότητας δείχνει μια μη αμελητέα πτώση.
Ωστόσο, τα δεδομένα είναι μακριά από πλήρως αξιόπιστα λόγω της φοροδιαφυγής (αδήλωτο εισόδημα), των υψηλών επιπέδων ατυπίας και της μεγάλης συμμετοχής των μικρών επιχειρήσεων.
Η κρίση έπληξε περισσότερο τη μεσαία τάξη. Οι επαγγελματίες, οι υπάλληλοι του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα υπέστησαν σημαντικές αυξήσεις φόρων την περίοδο 2010–18.
Η μεσαία τάξη και οι φτωχοί υπέφεραν επίσης περισσότερο από τις μεγάλες περικοπές δαπανών που έπληξαν το κράτος πρόνοιας.
Περαιτέρω, «τραγική» χαρακτηρίζει το Atlantic Council την κατάσταση σε Υγεία (δυστυχώς, ο εκσυγχρονισμός και η ενίσχυση του συστήματος υγείας δεν είναι προτεραιότητες της κυβέρνησης, σημειώνεται), Παιδεία, Μετανάστευση…

Ο δρόμος προς τα εμπρός

Σύμφωνα με το Atlantic Council, καθώς η Ελλάδα γιορτάζει τα πενήντα χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, υπάρχουν πολλά να σκεφτούμε για τις επόμενες δεκαετίες.
αδα_6.JPG
Πρώτον, ενώ η χώρα απολαμβάνει ελεύθερες και δίκαιες εκλογές σε ένα ανταγωνιστικό πολιτικό τοπίο, η ελευθερία και τα πολιτικά δικαιώματα πρέπει να διατηρηθούν.
Ενώ η έκρηξη του λαϊκισμού που πλήγωσε τη χώρα μαζί με τη βαθιά κρίση έχει υποχωρήσει, η εμπιστοσύνη στους βασικούς δημοκρατικούς θεσμούς είναι σε πτώση.
Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης είναι επιβεβλημένη. Η ενίσχυση της δικαιοσύνης, των μηχανισμών ελέγχου στην εκτελεστική εξουσία και η σοβαρή επένδυση στη Δικαιοσύνη είναι απαραίτητες όχι μόνο για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στη δημοκρατία, αλλά και για να προωθηθεί η τόσο αναγκαία οικονομική ανάπτυξη.
Οι προτεραιότητες πρέπει να είναι η ενίσχυση των θεσμών, η καταπολέμηση της διαφθοράς, η προώθηση της οικονομικής ελευθερίας (καταργώντας τα καρτέλ και απελευθερώνοντας τις αγορές προϊόντων) και η σοβαρή επένδυση στη δημόσια διοίκηση και στους ανεξάρτητους οργανισμούς (π.χ. αρχή ανταγωνισμού).
«Ωστόσο, ενώ αυτές οι μεταρρυθμίσεις είναι αυτονόητες, στην πράξη, δεν βρίσκονται στην ατζέντα προτεραιοτήτων της κυβέρνησης» αναφέρει το Atlantic Council.

Δεύτερον, η Ελλάδα χρειάζεται απεγνωσμένα έναν νέο κύκλο σύγκλισης και ανάπτυξης που να βασίζεται στις επενδύσεις για να αυξήσει τους μισθούς και να δημιουργήσει ευκαιρίες.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο, μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται στο εξωτερικό, σε συνδυασμό με το κεφάλαιο από τις αγορές και την ΕΕ, μπορεί να φέρει πίσω την τόσο αναγκαία ανάπτυξη και ελπίδα.

Τρίτον, η Ελλάδα πρέπει να διαχειριστεί προσεκτικά την εξίσωση μεταξύ περιβάλλοντος και ανάπτυξης.
Αντί να καταστρέφει το τοπίο, τις παρθένες παραλίες, τους όμορφους ιστορικούς οικισμούς και τα δάση, η κυβέρνηση, τα κόμματα και οι τοπικές κοινότητες πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτή την ομορφιά και την ιστορία για ανάπτυξη και να αντισταθούν στον πειρασμό του “εύκολου” χρήματος.

Τέταρτον, η χώρα συνήθιζε να -και σε κάποιο βαθμό εξακολουθεί να- υπερηφανεύεται για το υψηλό προσδόκιμο ζωής που προκύπτει από τη μεσογειακή διατροφή, τους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς που επιτρέπουν την αμοιβαία κατανομή κινδύνου, ένα αξιοπρεπές εθνικό σύστημα υγείας και την υψηλή εκπαίδευση πολλών Ελλήνων.
Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση και την υγεία ήταν στο επίκεντρο της ανοδικής κινητικότητας, της ελπίδας και της υψηλής ανάπτυξης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την αποκατάσταση της πολιτικής ελευθερίας στα μέσα της δεκαετίας του 1970.
Η γη του Αριστοτέλη, του Σωκράτη και του Περικλή χρειάζεται να ξαναγίνει μια γη ευκαιριών, κεντραρισμένη γύρω από το ανθρώπινο κεφάλαιο, για τον λαό της, καταλήγει o συντάκτης.

Διαβάστε οπωσδήποτε

google news svg icon

Ακουλούθησε το Periodista.gr στο Google News για να μαθαίνεις όσα δεν τολμούν ή δεν θέλουν να γράψουν οι άλλοι.

Περισσότερα

Άρθρα
ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Θα βγάλει ο Βαξεβάνης όλα τα άπλυτα του Τσίπρα στη φόρα;

Η Πυθία αποκαλύπτει Αναγνώστριες και αναγνώστες μου. Συντρόφισσες και σύντροφοι.Χθες,...

Τσιρίδες και ουρλιαχτά από Έλληνες δημοσιογράφους για τα χρήματα που κόβει ο Ντόναλντ Τραμπ

Η Πυθία αποκαλύπτειΑναγνώστριες και αναγνώστες μου.Είναι κοινό μυστικό ότι...

Δουλεύουν άσχημα τον κόσμο – Ο Ανδρουλάκης θα συνεργαστεί μόνο με τον Μητσοτάκη

Η Πυθία αποκαλύπτειΑναγνώστριες και αναγνώστες μου. Συντρόφισσες και σύντροφοι.Σε...