Μπορεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης να εξελέγη ως φιλελεύθερος, θιασώτης της ελεύθερης οικονομίας, στην πράξη όμως η κυβέρνηση του γκρέμισε κυριολεκτικά την Ελλάδα, όπως αποκαλύπτει το Index of Economic Freedom, που θεωρείται το πλέον έγκυρο κριτήριο για την αποτύπωση της πραγματικής οικονομικής πραγματικότητας μιας χώρας.
O Δείκτης Οικονομικής Ελευθερίας είναι ένας ετήσιος δείκτης που δημοσιεύεται από το “The Heritage Foundation” και την “The Wall Street Journal” και μετρά το βαθμό στον οποίο οι πολιτικές και οι θεσμοί μιας χώρας υποστηρίζουν την οικονομική ελευθερία.
Το 2023 η Ελλάδα συγκέντρωσε 56.9 βαθμούς (από τους 100 συνολικά) στο Index of Economic Freedom και κατατάσσεται στην 107η θέση παγκοσμίως (-30 θέσεις σε σχέση με το 2022).
Βρίσκεται στην 42η θέση μεταξύ των 45 χωρών της Ευρώπης, ενώ η συνολική βαθμολογία της είναι κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Γεγονός αδιανόητο για ένα κράτος – μέλος της ΕΕ και μάλιστα του σκληρού πυρήνα αυτής, της ευρωζώνης!
Το 2022 η συνολική βαθμολογία της Eλλάδος ηταν 61.5 βαθμοί, με την οικονομία της να χαρακτηρίζεται ως “Μετρίως Ελεύθερη” (moderately free) . Σε σχέση με το 2022 η συνολική βαθμολογία μειώθηκε κατά κατά 4.6 μονάδες και πλεον η Ελλάδα ανήκει στη κατηγορία των χωρών που οι οικονομίες τους θεωρούνται ως “Κυρίως μη ελεύθερες” (mostly unfree) . Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και χώρες όπως η Μολδαβια, η Τουρκία, η Ρωσία και η Λευκορωσία.
Οι μεγαλύτερες μειώσεις σύμφωνα με το Index of Economic Freedom παρατηρούνται στη κατηγορία των Κρατικών Δαπανών και της Δημοσιονομικής Υγείας.
Έχει όμως τεράστιο ενδιαφέρον να μελετήσουμε τα κριτήρια με τα οποία βαθμολογείται η κάθε χώρα:
Βασική παράμετρος, είναι το Κράτος δικαίου, που αναλύεται ως εξής:
1. δικαιώματα ιδιοκτησίας: αξιολογεί κατά πόσο το νομικό πλαίσιο μιας χώρας επιτρέπει στα άτομα να κατέχουν και να χρησιμοποιούν την ιδιωτική ιδιοκτησία. Όσο πιο αποτελεσματική είναι η νομική προστασία (σαφήνεια στους νόμους και αποτελεσματική εφαρμογή τους) τόσο υψηλότερη η βαθμολογία της χώρας.
2. κυβερνητική ακεραιότητα: αξιολογεί το βαθμό στον οποίο η διαφθορά των κυβερνητικών θεσμών επηρεάζει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Τέτοιες πρακτικές μπορεί να είναι οι δωροδοκίες, οι εκβιασμοί, ο νεποτισμός κ.α.
3. δικαστική αποτελεσματικότητα: αξιολογεί κατά πόσο το νομικό σύστημα προστατεύει αποτελεσματικά τα δικαιώματα όλων των πολιτών.
Λογικό είναι η δεύτερη παράμετρος να αναφέρεται στο Μέγεθος του κράτους, ήτοι:
4. κρατικές δαπάνες: αφορά τα χρήματα που δαπανώνται από το κράτος (π.χ συντάξεις). Το ιδανικό μέγεθος των δαπανών διαφέρει από χώρα σε χώρα και εξαρτάται από πληθώρα παραγόντων όπως η γεωγραφία της χώρας το επίπεδο ανάπτυξης και άλλα.
5. φορολογία: αφορά τους άμεσους και έμμεσους φόρους σε ιδιώτες και επιχειρήσεις. Όσο μεγαλύτερη είναι η φορολογία τόσο μικρότερη η βαθμολογία της χώρας.
6. δημοσιονομική υγεία: αξιολογεί το βαθμό στον οποίο τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το χρέος συμβάλουν στην αστάθεια και στην οικονομική αβεβαιότητα.
Ρυθμιστικό περιβάλλον
7. επιχειρηματική ελευθερία: μετρά τον βαθμό στον οποίο οι υποδομές και οι νόμοι κάθε χώρας (πχ πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα, οικονομική ένταξη των γυναικών) περιορίζουν την αποτελεσματική λειτουργία των επιχειρήσεων.
8. εργασιακή ελευθερία: αποτυπώνει τις διάφορες πτυχές του νομικού και ρυθμιστικού πλαισίου της αγοράς εργασίας. Αυτές είναι ο κατώτατος μισθός, η αυστηρότητα του ωραρίου, οι περιορισμοί στις απολύσεις, οι αποζημιώσεις κ.α
9. νομισματική ελευθερία: είναι ένα μέτρο που επηρεάζεται από τον πληθωρισμό και τις κρατικές παρεμβάσεις στις τιμές της αγοράς. Η σταθερότητα των τιμών είναι ιδανική για την ελεύθερη αγορά. Αν για παράδειγμα το κράτος κατέχει τράπεζες ή άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς αυτό ενδέχεται να μειώσει τον ανταγωνισμό
Διαφάνεια της αγοράς
10. εμπορική ελευθερία: κατα πόσο υφίστανται δασμοί στις εισαγωγές και εξαγωγές μια χώρας.
11. ελευθερία επένδυσης: η δυνατότητα που έχουν τα άτομα να μεταφέρουν κεφάλαια σε οποιαδήποτε δραστηριότητα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Υπάρχουν χώρες οι οποίες περιορίζουν τις επενδύσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Αυτό μπορεί να συμβεί μέσω capital controls, περιορισμό στο συνάλλαγμα, περιορισμούς στην ιδιοκτησία γης κ.α
12. χρηματοοικονομική ελευθερία: μετρά πόσο αποτελεσματικά λειτουργεί το τραπεζικό σύστημα και το βαθμό επέμβασης του κράτους στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Αν για παράδειγμα το κράτος κατέχει τράπεζες ή άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς αυτό ενδέχεται να μειώσει τον ανταγωνισμό.
Βλέποντας λοιπόν τις παραμέτρους, είναι λογικό η Ελλάδα να έχει καταρρεύσει στον συγκεκριμένο δείκτη, ο οποίος προάγει την διαφάνεια, την ακεραιότητα της κυβέρνησης:
Στην 105 θέση έπεσε η Ελλάδα, 30 θέσεις κάτω σε σχέση με το 2022.
42η μεταξύ των 45 χωρών της Ευρώπης.
Η οικονομία χαρακτηρίζεται πλέον ως “Κυρίως μη ελεύθερη”
Ίσως το πιο εξωφρενικό κατόρθωμα της «φιλελεύθερης» κυβέρνησης Μητσοτάκη.
