Η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας για σύσταση Προανακριτικής Επιτροπής εστιάζει αποκλειστικά στον Κώστα Καραμανλή, πρώην Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, τον οποίο βέβαια επιχειρεί να… φυγαδεύσει αφήνοντας ουσιαστικά στο απυρόβλητο τον Χρήστο Σπίρτζη. Παρότι αναγνωρίζονται παραλείψεις και καθυστερήσεις επί των ημερών του Σπίρτζη —όπως η πολύκροτη σύμβαση 717/14— η ΝΔ επικαλείται νομικά τεχνάσματα περί παραγραφής λόγω της συνταγματικής αναθεώρησης, αποφεύγοντας την παραμικρή ουσιαστική αξιολόγηση ευθυνών.
Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση επιχειρεί να εμφανιστεί ως θεματοφύλακας της διαφάνειας, υποστηρίζοντας πως «δεν στέκεται εμπόδιο στη Δικαιοσύνη» με την πρότασή της για τον Καραμανλή. Ωστόσο, η πρόταση δεν αποτελεί ειλικρινή προσπάθεια διερεύνησης, αλλά μάλλον μια θεσμική ομπρέλα προστασίας του πρώην Υπουργού, την ώρα που τα πραγματικά στοιχεία σκιαγραφούν βαρύτατες ευθύνες.
Ο Κώστας Καραμανλής γνώριζε την τραγική κατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου: την πλήρη απουσία του συστήματος τηλεδιοίκησης, την υποστελέχωση του ΟΣΕ, και την ανεπάρκεια των μέτρων ασφαλείας. Παρά τα εκατομμύρια ευρώ που είχαν διατεθεί από ευρωπαϊκά κονδύλια για τη σύμβαση 717 —η οποία θα εξασφάλιζε στοιχειώδη έλεγχο των δρομολογίων και των σημάτων—, ο Υπουργός εμφανιζόταν δημόσια, λίγες μόλις ημέρες πριν από το δυστύχημα στα Τέμπη, να διαβεβαιώνει ότι “δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα ασφάλειας στα τρένα”.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Καραμανλής είχε ενημερωθεί επανειλημμένα από διευθυντικά στελέχη του Υπουργείου, εργαζομένους στον ΟΣΕ και σωματεία για τα συστημικά προβλήματα, τις ελλείψεις και τον κίνδυνο πρόκλησης δυστυχήματος. Παρ’ όλα αυτά, επέλεξε να αδιαφορήσει, επιδεικνύοντας μια στάση που δεν συνάδει με την έννοια της απλής αμέλειας, αλλά προσιδιάζει σε βαθύτερη υπαιτιότητα.
Η πρόταση της ΝΔ, με τη στενή νομική στόχευση στο πλημμέλημα της παράβασης καθήκοντος, καταγγέλλεται ήδη ως κατάχρηση εξουσίας. Βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας κατηγορούνται ότι συμπράττουν συνειδητά στην αποτροπή της ποινικής δίωξης για τα πραγματικά κακουργήματα που βαραίνουν τον πρώην Υπουργό: διατάραξη ασφάλειας συγκοινωνιών, κακουργηματική έκθεση, ακόμα και ανθρωποκτονία από ενδεχόμενο δόλο.
Αντί για ουσιαστική απόδοση ευθυνών, προκρίνεται μια διαδικασία ελεγχόμενης πολιτικής διαχείρισης. Το αποτέλεσμα είναι μια πρωτοφανής διαστρέβλωση του ρόλου της Δικαιοσύνης, μια ανοιχτή παραβίαση της έννοιας της λογοδοσίας, και μια προσπάθεια συμψηφισμού χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα.
Ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση διαχειρίζεται αυτή την υπόθεση θέτει εν αμφιβόλω την ειλικρίνεια των προθέσεών της και επιβεβαιώνει πως όταν πρόκειται για πολιτικά πρόσωπα της δικής της «γραμμής», οι ευθύνες συγκαλύπτονται μεθοδικά.
Σε ότι αφορά στον πρώην υπουργό του ΣΥΡΙΖΑ, ίσως έτσι να εξηγείται και η πρόσφατη στάση του Χρήστου Σπίρτζη, ο οποίος μπήκε ασπίδα στις εσωτερικές διαδικασίες του ΣΥΡΙΖΑ στον Μητσοτάκη. Διαβάστε σχετικά: ΣΟΚ στον δημοκρατικό κόσμο: Συμφωνία Σπίρτζη με Μητσοτάκη – Υπόγεια και βρόμικα παιχνίδια για τα Τέμπη
Η ΝΔ προτείνει τη σύσταση Ειδικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής κατά το άρθρο 86 παρ. 3 του Συντάγματος για τη διερεύνηση τυχόν τέλεσης από τον πρώην Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Κ. Καραμανλή της πράξης παράβασης καθήκοντος (κατά το διάστημα Σεπτέμβριο 2021 έως και Φεβρουάριο 2023) αναφορικά με την ενδεχόμενη παράλειψη του:
να καθορίσει ένα επαρκές πλαίσιο χρηματοδότησης για τον τομέα των σιδηροδρόμων, χάριν και της στελέχωσης της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ με επαρκές προσωπικό.
Β. Για τον πρώην Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών κ. Χ. Σπίρτζη:
Η ΝΔ αναφέρει στην πρότασή της ότι:
προκύπτουν οι ευθύνες του για την καθυστέρηση της ολοκλήρωσης της σύμβασης 717/14 .
το όποιο υπουργικό του αδίκημα δεν μπορεί να ερευνηθεί λόγω παρέλευσης της αποσβεστικής προθεσμίας του άρθρου 86 παρ. 3 Σ, όπως αυτό ίσχυε πριν την τροποποίηση του αρ. 86 Σ κατά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2019.
Οι όποιες παραλείψεις θα μπορούσαν να του αποδοθούν έχουν χρόνο τέλεσης που προηγείται της συνταγματικής αναθεώρησης και συνεπώς δεν μπορούν να τύχουν αναδρομικά εφαρμογής οι αυστηρότερες διατάξεις του νυν ισχύοντος άρθρου 86 Σ. Ήδη κατά τη θέση σε ισχύ του τελευταίου είχε επέλθει εξάλειψη του αξιοποίνου.
Γ. Πως αξιολογεί η ΝΔ τα έγγραφα από τη Δικαιοσύνη:
Η ΝΔ σημειώνει ότι τα στοιχεία που ο Εφέτης Ανακριτής διαβίβασε αμελλητί στη Βουλή είναι τα έγγραφα των απολογιών και των απολογητικών υπομνημάτων των δύο διευθυντικών στελεχών της της Διεύθυνσης Μεταφορών και Υποδομών. Η διαβίβαση χωρίς αξιολόγηση για τα πολιτικά πρόσωπα αφορά τις απολογίες και τα απολογητικά υπομνήματα των Διευθυντών του Υπουργείου και όχι το σύνολο της σχηματισθείσης δικογραφίας για την υπόθεση.
Από τη μελέτη των στοιχείων που διαβίβασε ο Εφέτης Ανακριτής στη Βουλή προκύπτουν τα ακόλουθα :
Η εποπτεία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών επί των εταιρειών ΟΣΕ ΑΕ και ΕΡΓΟΣΕ ΑΕ είναι διοικητική και δεν αφορά σε θέματα ασφαλείας, για τα οποία εκ του νόμου είναι υπεύθυνη η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ), η οποία είναι Ανεξάρτητη Αρχή. Σημειωτέoν ότι πριν την τραγωδία των Τεμπών τόσο η ΡΑΣ, όσο και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων είχαν εκδώσει πιστοποιητικά ασφάλειας που κάλυπταν τόσο τον ΟΣΕ ως διαχειριστή της σιδηροδρομικής υποδομής όσο και την Hellenic Train ως σιδηροδρομική επιχείρηση υπεύθυνη για τη μεταφορά επιβατών και φορτίου.
Ο ΟΣΕ είναι Ανώνυμη Εταιρεία, δηλαδή νομικό πρόσωπο με διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, διαχειριστής της σιδηροδρομικής υποδομής και υπεύθυνος για την τήρηση των κανόνων ασφαλείας. Προς απόδειξη μάλιστα αυτού οι Διευθυντές του Υπουργείου επικαλέστηκαν ότι και μετά το δυστύχημα των Τεμπών όσες αλλαγές πραγματοποιήθηκαν έγιναν με απόφαση του ΟΣΕ και όχι του Υπουργείου. Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών σύμφωνα με την απολογία Διευθύντριας του Υπουργείου προέβη σε ενέργειες αναφορικά με την ενίσχυση της χρηματοδότησης και της στελέχωσης του ΟΣΕ προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα χρονίζοντα προβλήματα της ανεπαρκούς χρηματοδότησης και της μείωσης των εργαζομένων του ΟΣΕ
Γ1. Η σχέση ανάμεσα στις κατηγορίες κατά στελεχών και του Υπουργού:
Το κατηγορητήριο κατά των δύο Διευθυντών του Υπουργείου τους αποδίδει μεταξύ άλλων παραλείψεων ότι δεν προέβησαν στην απαιτούμενες ενέργειες (π.χ. εισηγήσεις) προς τον Υπουργό για τυχόν λήψη επιπλέον μέτρων. Αντιστοίχως και στο Κατηγορητήριο κατά της Προέδρου της ΡΑΣ επισημαίνεται ότι δεν υπέβαλε προς τον Υπουργό προτάσεις για θέσπιση επιπλέον εθνικών κανόνων και λήψη πρόσθετων μέτρων.
Χωρίς να λαμβάνουμε θέση επί αυτών των κατηγοριών, διαπιστώνουμε ότι ο Εφέτης Ανακριτής προβαίνει σε διαφορετική ποινική αξιολόγηση των παραλείψεων των δύο Διευθυντών και της Προέδρου της ΡΑΣ από αυτές που πρέπει να διερευνηθούν σε σχέση με τους αρμόδιους Υπουργούς. Από τη στιγμή που δεν έγιναν οι απαιτούμενες κατά τον Εφέτη Ανακριτή εισηγήσεις προς τον Υπουργό, είναι σαφές ότι αυτός δε μπορεί να έχει αντίστοιχη ποινική ευθύνη. Άλλωστε, ο προσωπικός χαρακτήρας της ποινικής ευθύνης και το μη μεταβιβάσιμο αυτής από προϊσταμένους σε υφισταμένους και αντιστρόφως αποτελεί στοιχειώδη αρχή του ποινικού δικαίου. Η ύπαρξη τέτοιας ευθύνης, ιδίως για παραλείψεις, κρίνεται με βάση τα καθήκοντα και την υπαιτιότητα εκάστου. Η γενική οργανωτική ή θεσμική ευθύνη διακρίνεται από την ευθύνη όσων διαχειρίζονται άμεσα έναν τομέα κοινωνικής δραστηριότητας.
Γ2. Διαχωρισμός πολιτικής-ποινικής ευθύνης:
Επιβάλλεται η γνήσια διαφοροποίηση της πολιτικής από την ποινική ευθύνη.
Το μόνο αδίκημα που θα μπορούσε να συνδεθεί με την άσκηση των υπουργικών καθηκόντων, όταν δεν υπάρχει οικονομική κακοδιαχείριση ή διαφθορά και διάπραξη αδικημάτων απιστίας και δωροδοκίας, είναι αυτό της παράβασης καθήκοντος του αρ. 259 ΠΚ. Με βάση τη διάταξη αυτή μπορεί να ελεγχθεί η τυχόν ευθύνη υπουργού στην πραγματική της ποινική διάσταση, που είναι η παράβαση ή μη των αποκλειστικά δικών του καθηκόντων.
Εάν η μη υλοποίηση των συστημάτων επιπρόσθετης ασφάλειας γεννούσε για τους υπουργούς ποινικές ευθύνες, θα έπρεπε οι Υπουργοί Υποδομών να είναι σε καθημερινή βάση ποινικά υπόλογοι για τα δυστυχήματα που γίνονται στις εθνικές οδούς που δεν έχουν ολοκληρωθεί (Πύργος – Πάτρα, ΒΟΑΚ). Αντίστοιχα θα έπρεπε να διώκονται ποινικά οι υπουργοί υγείας για τις διαχρονικές ελλείψεις σε γιατρούς ή διασώστες ΕΚΑΒ ή για τη μη επαρκή υλικοτεχνική υποδομή του Συστήματος Υγείας κλπ.
Γ3. «Δεν προκύπτουν ενδείξεις διατάραξης ασφάλειας συγκοινωνίας» – Πιστοποιήσεις από ΡΑΣ και ERA
Στην πρόταση της ΝΔ σημειώνεται ότι:
Από τη μελέτη του συνόλου της δικογραφίας και ειδικότερα των στοιχείων που διαβιβάστηκαν αμελλητί δεν προκύπτουν ενδείξεις ότι η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών της ελεγχόμενης περιόδου προέβη σε πράξεις καταστροφής, βλάβης ή μετακίνησης εγκαταστάσεων ή συγκοινωνιακών μέσων, τοποθέτησης ή διατήρησης εμποδίων, αλλοίωσης σημείων ή σημάτων ή τοποθέτησης ή διατήρησης εσφαλμένων σημείων ή σημάτων, παραβίασης των κανόνων τεχνικού ελέγχου ή ασφαλούς φόρτωσης των συγκοινωνιακών μέσων ή σε άλλες, εξίσου επικίνδυνες, για την ασφάλεια της συγκοινωνίας πράξεις, ως απαιτεί το άρθρο 291 ΠΚ, ούτε είχε πρόθεση ή αμέλεια ως προς την φερόμενη διατάραξη της ασφάλειας της συγκοινωνίας μέσων σταθερής τροχιάς ή ως προς την πρόκληση των θανάτων ή των σωματικών βλαβών των επιβαινόντων στην επιβατική και την εμπορική αμαξοστοιχία.
Επιπλέον, την ημέρα κατά την οποία συνέβη το δυστύχημα οι εταιρείες ΟΣΕ ΑΕ και Hellenic Train, πληρούσαν σύμφωνα με τις αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές το σύνολο των προϋποθέσεων ασφαλούς εκτέλεσης του δρομολογίου, κατά το οποίο επήλθε η σύγκρουση.
Ειδικότερα, δε:
Η Ρ.Α.Σ. ως Εθνική Αρχή Ασφαλείας των Σιδηροδρόμων, εξέδωσε και χορήγησε στην ΟΣΕ Α.Ε.:
(α) στις 20/10/2021 Πιστοποιητικό Ασφαλείας με ισχύ μέχρι 03/10/2026, με το οποίο βεβαιώνεται ότι η Ρ. Α.Σ. αποδέχεται το σύστημα διαχείρισης της ασφαλείας εντός της ΕΕ, σύμφωνα με το εθνικό κι ευρωπαϊκό δίκαιο χωρίς οποιοδήποτε περιορισμό ή παρατήρηση και
(β) στις 31/01/2023 Πιστοποιητικό ΥΣΦ (Υπεύθυνου για τη Συντήρηση Φορέα) στο Διαχειριστή Υποδομής ΟΣΕ σύμφωνα επίσης με το εθνικό κι ευρωπαϊκό δίκαιο.
Στις 06/02/2023 η Ευρωπαϊκή Αρχή Σιδηροδρόμων (European Union Agency for Railways – ERA) εξέδωσε και χορήγησε στην HELLENIC TRAIN Ενιαίο Πιστοποιητικό Ασφαλείας με αριθμό EU1020230029 και με 5ετή ισχύ, με το οποίο πιστοποιείται το σύστημα διαχείρισης ασφαλείας της σιδηροδρομικής επιχείρησης, καθώς και τα μέτρα που έλαβε η σιδηροδρομική επιχείρηση, προκειμένου να πληροί τις ειδικές απαιτήσεις που επιβάλλει η ασφαλής λειτουργία του σχετικού δικτύου, σύμφωνα με το εθνικό κι ευρωπαϊκό δίκαιο. Το Πιστοποιητικό αυτό, που εξέδωσε ο ERA, ίσχυε για την μεταφορά επιβατών και φορτίων.
Δ. Γιατί η ΝΔ προτείνει τη σύσταση Επιτροπής Προκαταρκτικής Εξέτασης για τον Κ. Καραμανλή:
Στην πρόταση σημειώνεται:
Η ΝΔ μένοντας συνεπής στη θέση της να μην στέκεται εμπόδιο στη δικαιοσύνη καίτοι θεωρεί ότι τα στοιχεία για τυχόν ποινική ευθύνη εις βάρους του Κ. Καραμανλή δεν είναι ισχυρά, κρίνει ότι ενδέχεται να συνιστούν τις ενδείξεις που απαιτεί ο νόμος για τη σύσταση ειδικής προκαταρκτικής επιτροπής.
Ειδικότερα:
Από τα απολογητικά υπομνήματα και την εν συνεχεία εξέταση από τον Εφέτη Ανακριτή Λάρισας των ίδιων ως άνω υπαλλήλων του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών εγείρονται ορισμένα ζητήματα που χρήζουν περαιτέρω έρευνας και αξιολόγησης από ποινικής απόψεως.
Συγκεκριμένα, προκύπτει ότι τον Σεπτέμβριο του 2021 η Διεύθυνση Σιδηροδρομικών Μεταφορών (Τμήμα Σιδηροδρομικών και Συνδυασμένων Μεταφορών) είχε συντάξει και υποβάλει δυο ενημερωτικά σημειώματα προς την Πολιτική Ηγεσία του Υπουργείου (στις 10 και 21/9/2021), στα οποία έθιγε ζητήματα υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης της εταιρείας Ο.Σ.Ε. ΑΕ.
Με τα σημειώματα αυτά η προαναφερόμενη Διεύθυνση, αφού εξέθετε τα χρόνια ζητήματα υποχρηματοδότησης και ελλιπούς στελέχωσης της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ, ζητούσε ειδικότερα την εξεύρεση επιπλέον ποσού για την χρηματοδότηση του ΟΣΕ, καθώς και τον συντονισμό των απαραίτητων ενεργειών για την άμεση πρόσληψη 290 ατόμων διαφόρων ειδικοτήτων.
Από τα στοιχεία της ποινικής δικογραφίας για το δυστύχημα των Τεμπών, που επισυνάφθηκε στο διαβιβαστικό έγγραφο του Εφέτη Ανακριτή Λάρισας προς τη Βουλή, δεν καθίσταται σαφές σε ποιες ενέργειες προέβη ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών κος Καραμανλής, που συμπεριλαμβανόταν στους παραλήπτες των δυο υπηρεσιακών σημειωμάτων, για την αντιμετώπιση των δυο ζητημάτων που είχαν εγερθεί σε αυτά, δηλαδή της πρόσθετης χρηματοδότησης της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ χάριν και της άμεσης στελέχωσής της και
Παρά το γεγονός ότι γίνονται αναφορές από τους δυο υπαλλήλους περί ενεργειών του Υπουργείου για εξασφάλιση πρόσθετης χρηματοδότησης και για την στελέχωση της ΟΣΕ ΑΕ, δεν υπάρχουν στη δικογραφία περαιτέρω στοιχεία, ώστε να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα ως προς τις ενέργειες αυτές.
Κατ’ αποτέλεσμα δεν μπορεί να διαπιστωθεί αν ο Κ. Καραμανλής άσκησε ορθώς ή όχι τα καθήκοντά του ως Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών ούτε αν η ενδεχόμενη παράβαση αυτών ήταν υπαίτια.
Επιβάλλεται, συνεπώς, χάριν της πλήρους διαλεύκανσης της υπόθεσης να εξετασθεί αν υπάρχουν τυχόν ενδείξεις περί πλημμελούς άσκησης των καθηκόντων του Κ. Καραμανλή βάσει των ως άνω σημειωμάτων των Διευθυντών. Σε περίπτωση δε που οι ενδείξεις αυτές είναι επαρκείς κατά το νόμο, να κινηθεί εις βάρος του ποινική δίωξη για το πλημμέλημα της παράβασης καθήκοντος εις βάρος της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ.
