Του Philip Stephens
O Vladimir Putin και ο Alexander Lukashenko δεν είναι από φυσικού τους αδελφές ψυχές. Ο Ρώσος πρόεδρος θεωρεί τον έτερο αυταρχικό ηγέτη της Λευκορωσίας έναν σκόπιμο σύμμαχο. Αυτό που ενώνει τους δυο ηγέτες είναι η αποφασιστικότητά τους να παραμείνουν στην εξουσία όποιο και αν είναι το κόστος, μέσω της αδίστακτης καταστολής της πολιτικής αντιπολίτευσης.
Μοιράζονται επίσης την ίδια αντίληψη για τη Δύση γενικά και για την Ευρώπη ειδικότερα. Όσο και αν φυσάνε και ξεφυσάνε οι δημοκρατίες της Δύσης για την τήρηση των διεθνών νόμων και κανόνων, ουσιαστικά είναι πλαδαρές και αδύναμες.
Οι κατάφορες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου μπορεί κάποιες φορές να παρακινούν την ΕΕ να αναλάβει δράση. Αλλά οι κυρώσεις ποτέ δεν είναι τόσο επώδυνες για την πραγματική οικονομία, ώστε να αλλάξουν την ανάλυση κόστους-οφέλους για το Κρεμλίνο. Και τα αντίποινα μπορούν να αποκτήσουν σκοπό. Ο εθνικισμός του Putin παρουσιάζει τη Ρωσία ως μονίμως υπό την απειλή της δυτικής επιθετικότητας. Οι κυρώσεις τροφοδοτούν το αφήγημα αυτό.
Αυτός είναι ο υπολογισμός πίσω από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την κατοχή εδάφους στην ανατολική Ουκρανία. Ενθαρρύνει τη Μόσχα στη στήριξη που παρέχει στον Bashar al-Assad στη Συρία, στη δολοφονία αντιπάλων του καθεστώτος που ζουν στο εξωτερικό και στη σύλληψη του Alexei Navalny στο εσωτερικό. Ενθαρρύνει επίσης την εμπλοκή της Ρωσίας στις δυτικές εκλογές και σε κυβερνοεπιθέσεις που διευθύνονται από το Κρεμλίνο.
Είναι ένα άνετο στοίχημα πως ο Lukashenko μοιραζόταν την υπόθεση της ατιμωρησίας, όταν διέταξε την αεροπειρατεία στο επιβατηγό αεροσκάφος της Ryanair, προκειμένου να απαγάγει τον αντιφρονούντα δημοσιογράφο Roman Protasevich. Με βάση τη μέχρι στιγμής αντίδραση της Ευρώπης, μάλλον είχε δίκιο.
Η απάντηση της ΕΕ σε αυτή την κατάφωρη αεροπειρατεία ήταν να συμβουλεύσει τις αεροπορικές εταιρείες να αποφύγουν τις πτήσεις πάνω από τη Λευκορωσία και να απαγορεύσουν τον κρατικό αερομεταφορέα Belavia από τα ευρωπαϊκά αεροδρόμια. Βασικά πρόσωπα του καθεστώτος ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίσουν απαγορεύσεις ταξιδίων και «πάγωμα» περιουσιακών στοιχείων. Άβολο; Ναι. Απειλή για την εξουσία του Lukashenko; Σχεδόν καθόλου.
Είναι ασαφές αν ο Putin παρείχε ξεκάθαρα τη στήριξή του. Ευρωπαίοι διπλωμάτες λένε πως είναι σχεδόν βέβαιο πως ήταν ενήμερος. Όπως και να έχει, οι κυρώσεις της ΕΕ θα σταθεροποιήσουν τον Lukashenko στο ρωσικό στρατόπεδο.
Ποτέ δεν θα είναι εύκολο για την ΕΕ να καταλήξει σε συμφωνία για κυρώσεις. Τα 27 κράτη-μέλη της έχουν διαφορετικά συμφέροντα και διαφορετική ιστορία. Η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις οικονομικές ευκαιρίες στη Ρωσία. Για την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής, η ασφάλεια είναι το πρώτο και κύριο. Η Γερμανίδα Angela Merkel, ωστόσο, έχει δώσει επίσης στους αυταρχικούς ηγέτες και ένα ατού.
Λίγοι φτάνουν τη Merkel στη ρητορική αφοσίωσή της στο διεθνές σύστημα που βασίζεται στους κανόνες. Οι φιλοδοξίες του Putin είναι απολύτως αντίθετες. Θέλει μια επιστροφή στις σφαίρες επιρροής της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων. Αναμφίβολα η Γερμανίδα καγκελάριος είναι ειλικρινής στις πεποιθήσεις της. H Γερμανία έχει ευημερήσει από την πολυμέρεια. Αλλά… η Merkel είναι σχεδόν πάντα η φωνή που προειδοποιεί, όταν η συζήτηση στρέφεται στο θέμα της επιβολής των κανόνων.
Εν μέρει, αυτό μπορεί να έχει να κάνει με τον χρονισμό. Η Merkel ανέλαβε καθήκοντα λίγο αφού οι ΗΠΑ πήγαν σε πόλεμο στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ -κάτι που δεν ήταν και η καλύτερη διαφήμιση για μια θαρραλέα παρέμβαση για να τηρηθεί η διεθνής τάξη. Υπάρχει επίσης και το ταμπεραμέντο. Όπως πολλοί κεντρώοι, μπορεί να αναμειγνύει τη μετριοπάθεια με τον ενδοιασμό.
Τούτων λεχθέντων, η Merkel παίρνει στα σοβαρά τον ρόλο του υπερασπιστή της γερμανικής βιομηχανίας. Η εξωτερική πολιτική πρέπει να βαθμονομείται προσεκτικά, για να αποφεύγεται η βλάβη στις θρυλικές εξαγωγικές επιδόσεις της χώρας.
Έτσι, το Βερολίνο ηγήθηκε της προώθησης της πρόσφατης επενδυτικής συμφωνίας της ΕΕ με την Κίνα παρά το ότι το Πεκίνο όλο και περισσότερο αψηφά τους διεθνείς κανόνες. Σε πιο κοντινή απόσταση, η Ουγγαρία, κράτος-μέλος της ΕΕ, έχει γίνει ένα καίριας σημασίας μεταποιητικό κέντρο για τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία. Ο πρωθυπουργός της Viktor Orban οδηγεί τη χώρα του προς τον αυταρχισμό. Η Merkel μονίμως βάζει φρένο στις ενέργειες της ΕΕ για να διατηρηθεί η δημοκρατία στην Ουγγαρία.
Με τη Ρωσία, η δοκιμασία για τη Merkel είναι ο αγωγός που θα περνά κάτω από τη Βαλτική και θα φέρνει ρωσικό αέριο στη Γερμανία. Ο Nord Stream 2 κοντεύει να ολοκληρωθεί. Υπόσχεται με μιας να υπονομεύει την κοινή ενεργειακή στρατηγική ενέργειας της ΕΕ, να προσφέρει στρατηγική οικονομική ασφάλεια στο Κρεμλίνο και να αποδυναμώσει την Ουκρανία. Η απόρριψη του εγχειρήματος θα έδειχνε σοβαρή πρόθεση από την πλευρά της Δύσης να τηρήσει την τάξη με βάση τους κανόνες. Θα επέφερε επίσης σημαντικό κόστος για τις γερμανικές επιχειρήσεις.
Με το να αγνοεί τις παρακλήσεις των ΗΠΑ και πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να σταματήσει το έργο, η Merkel θέτει ξεκάθαρα όρια στην απάντηση της Ευρώπης στην ανομία του Κρεμλίνου. Ο Putin μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, γνωρίζοντας πως η αντίδραση της ΕΕ θα περιορίζεται από το Βερολίνο. Οι κυρώσεις μπορεί να τσούξουν, αλλά δεν θα πληγώσουν.
Η Merkel δεν μπορεί να παραπονιέται, αν οι άλλοι τη θεωρούν σύμμαχο των αυταρχικών ηγετών.
