Η Ουκρανία ως πρόσχημα, η απουσία πολιτικής αυτονομίας και η διάρρηξη του ευρωπαϊκού συμφέροντος
Γράφει ο Φίλιππος Καραμανώφ
Η άποψη ότι η Ευρώπη διαθέτει τις στρατιωτικές, οικονομικές και χρηματοπιστωτικές δυνατότητες για να επιβάλει ρόλο στις διαπραγματεύσεις στην Ουκρανία αγνοεί το ουσιώδες: η ισχύς δεν είναι άθροισμα μέσων, αλλά συνάρτηση πολιτικής βούλησης και στρατηγικής συνοχής. Και ακριβώς αυτά τα δύο στοιχεία απουσιάζουν.
Η Ευρώπη δεν πάσχει από έλλειψη πόρων, αλλά από στρατηγική σύγχυση. Έχει επιλέξει να μετατρέψει τον πόλεμο στην Ουκρανία σε υπαρξιακή εμμονή, χωρίς σαφή ορισμό επιθυμητού τέλους. Δεν διαπραγματεύεται, δεν μεσολαβεί, δεν εξισορροπεί. Στοιχίζεται.
Η Ουκρανία ως εργαλείο, όχι ως στρατηγικός στόχος
Η παρουσία ευρωπαίων ηγετών στο Λονδίνο δίπλα στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρουσιάστηκε ως μήνυμα ενότητας και αποτροπής. Στην πραγματικότητα, εξέπεμψε το ακριβώς αντίθετο: αδυναμία ανεξάρτητης ευρωπαϊκής στρατηγικής.
Η διαβεβαίωση ότι «το Κίεβο δεν είναι μόνο του» δεν αποτελεί πολιτική. Αποτελεί συναισθηματικό υποκατάστατο στρατηγικής σκέψης. Όταν είναι ήδη αποδεκτό ότι η Ουκρανία δεν πρόκειται να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη, τότε η επιμονή στη συνέχιση του πολέμου δεν υπηρετεί την Ουκρανία. Υπηρετεί την ευρωπαϊκή άρνηση να παραδεχθεί την ήττα μιας λανθασμένης γραμμής.
Η απαίτηση να μη γίνουν παραχωρήσεις σε εδάφη που ελέγχονται σήμερα στρατιωτικά αγνοεί μια βασική αρχή της ιστορίας των πολέμων: οι συγκρούσεις δεν τελειώνουν με όρους ηθικής δικαίωσης, αλλά με συσχετισμούς ισχύος. Η Ευρώπη ζητά από την Ουκρανία να πολεμά επ’ αόριστον, όχι επειδή αυτό είναι εφικτό, αλλά επειδή η ίδια δεν αντέχει το πολιτικό κόστος μιας αλλαγής πορείας.
Η δαιμονοποίηση της Ρωσίας ως υποκατάστατο σκέψης
Η παρουσίαση της Ρωσίας ως απόλυτου και μοναδικού στρατιωτικού εχθρού στα ευρωπαϊκά σύνορα έχει οδηγήσει σε στρατηγική τύφλωση. Η Ευρώπη έχει εγκαταλείψει κάθε έννοια ρεαλισμού και έχει υιοθετήσει μια ηθικοποιημένη γεωπολιτική, όπου η ανάλυση αντικαθίσταται από συνθήματα.
Η Ρωσία δεν είναι ιδεολογικός πειρασμός, είναι γεωγραφικό και στρατηγικό δεδομένο. Η επιλογή της Ευρώπης να αντιμετωπίσει αυτό το δεδομένο αποκλειστικά με όρους σύγκρουσης, κυρώσεων και στρατιωτικής κλιμάκωσης συνιστά μακροπρόθεσμη αυτοϋπονόμευση της ευρωπαϊκής ασφάλειας, οικονομίας και κοινωνικής συνοχής.
Οι ΗΠΑ του Τραμπ ως άλλοθι και όχι ως αιτία
Οι επιθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ προς τον Ζελένσκι παρουσιάζονται ως απόδειξη αμερικανικής προδοσίας. Στην πραγματικότητα, λειτουργούν ως βολικό άλλοθι για την ευρωπαϊκή αποτυχία. Η Ευρώπη δεν αιφνιδιάστηκε από τον Τραμπ· απλώς αρνήθηκε να προετοιμαστεί για έναν κόσμο όπου οι ΗΠΑ δεν εγγυώνται πια τα ευρωπαϊκά αυτονόητα.
Η ρητορική περί «κατευνασμού» συγχέει δύο διαφορετικά πράγματα: την υποταγή και τον ρεαλισμό. Η άρνηση σύγκρουσης με την Ουάσινγκτον δεν είναι κατευνασμός· είναι αναγνώριση εξάρτησης. Και αυτή η εξάρτηση καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε αξιόπιστη ευρωπαϊκή στάση απέναντι στη Ρωσία.
Η εσωτερική διάβρωση της Ευρώπης
Η επιμονή στην αντιρωσική γραμμή έχει εσωτερικό κόστος που συστηματικά υποτιμάται. Η στρατιωτικοποίηση του δημόσιου λόγου, η ποινικοποίηση της διαφωνίας και η μετατροπή της εξωτερικής πολιτικής σε ηθικό τεστ πίστης αποδυναμώνουν τη δημοκρατική συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Η άνοδος ακραίων πολιτικών δυνάμεων δεν είναι αποτέλεσμα ρωσικής παρέμβασης, αλλά παρενέργεια μιας πολιτικής που ζητά από τους πολίτες θυσίες χωρίς ορατό τέλος και χωρίς πειστική εξήγηση. Όσο η Ευρώπη παρουσιάζει τον πόλεμο ως υπαρξιακό καθήκον, τόσο ενισχύει τις δυνάμεις που αμφισβητούν το ίδιο το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Η Ουκρανία ως καθρέφτης της ευρωπαϊκής αποτυχίας
Η πραγματική στρατηγική και ηθική ήττα για την Ευρώπη δεν θα είναι μια συμφωνία που αναγνωρίζει συσχετισμούς ισχύος. Θα είναι η επιμονή σε έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπου, χωρίς πολιτικό ορίζοντα, χωρίς σχέδιο ειρήνης και χωρίς αυτονομία από εξωευρωπαϊκές επιδιώξεις.
Η Ευρώπη δεν κινδυνεύει επειδή η Ουκρανία μπορεί να ηττηθεί. Κινδυνεύει επειδή αρνείται να σκεφτεί πώς τελειώνουν οι πόλεμοι. Και αυτή η άρνηση, ντυμένη με τον μανδύα της ηθικής ανωτερότητας, είναι ο πιο σύντομος δρόμος προς την στρατηγική, πολιτική και κοινωνική αυτοκαταστροφή.
