Το AfD πρωτοστατεί στην πρόσδεση στο στρατόπεδο Τραμπ, ενώ RN, Vox και άλλες δυνάμεις κρατούν αποστάσεις υπό τον φόβο πολιτικού κόστους στην Ευρώπη
Η δημοσιοποίηση της νέας Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ από την κυβέρνηση Τραμπ προκάλεσε άμεσες αναταράξεις στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και ιδίως στο φάσμα της άκρας δεξιάς. Η Ουάσιγκτον υιοθετεί πλέον ανοικτά τη θέση ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει «πολιτισμική διαγραφή», αποδίδοντας την τάση αυτή στη μετανάστευση, στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και στην υποτιθέμενη «υπονόμευση κυριαρχίας» από τις Βρυξέλλες. Η στρατηγική συνοδεύεται από ξεκάθαρη πολιτική στόχευση: την ενθάρρυνση ευρωπαϊκών εθνικιστικών κομμάτων που αντιμάχονται τις υπερεθνικές δομές της Ένωσης.
Η αντίδραση στην ΕΕ δεν ήταν ενιαία. Αντιθέτως, αποτύπωσε τις εσωτερικές αντιφάσεις της ευρωπαϊκής άκρας δεξιάς, η οποία παρ’ ότι συμμερίζεται μεγάλο μέρος της κριτικής του Τραμπ σε ζητήματα μετανάστευσης και εθνικής κυριαρχίας, βρίσκεται εγκλωβισμένη μεταξύ της ανάγκης προσέγγισης ενός ισχυρού διεθνούς συμμάχου και του κινδύνου πολιτικού κόστους σε μια ήπειρο όπου ο αμερικανός πρόεδρος παραμένει βαθιά αντιδημοφιλής.
Το AfD επιδιώκει πλήρη ευθυγράμμιση με το MAGA
Το κόμμα Alternative für Deutschland (AfD) ήταν το πρώτο που ανταποκρίθηκε όχι απλώς θετικά, αλλά ενθουσιωδώς στην αμερικανική στρατηγική. Ο εκπρόσωπος εξωτερικής πολιτικής Markus Frohnmaier δήλωσε ότι το κόμμα «αγωνίζεται για μια συντηρητική αναγέννηση» της Ευρώπης σε συνεργασία με «διεθνείς φίλους» και ανακοίνωσε επίσκεψη αντιπροσωπείας του AfD στις ΗΠΑ, με επαφές στη Ουάσινγκτον και τη Νέα Υόρκη με στελέχη του κινήματος MAGA.
Για το AfD, η δήλωση της Ουάσιγκτον ότι ενθαρρύνει την άνοδο των «πατριωτικών κομμάτων» στην Ευρώπη αποτελεί πολιτικό κεφάλαιο. Το κόμμα, που προηγείται στις εθνικές δημοσκοπήσεις και έχει υιοθετήσει σκληρή αντιμεταναστευτική γραμμή, επιδιώκει να εμφανιστεί ως ο αυθεντικότερος εκφραστής της νέας διατλαντικής σύγκλισης στην άκρα δεξιά.
Οι σχέσεις του AfD με το στρατόπεδο Τραμπ δεν είναι καινούργιες. Ο Τίνο Χρουπάλα παρευρέθηκε στη δεύτερη ορκωμοσία Τραμπ, ενώ ο δισεκατομμυριούχος Έλον Μασκ παρενέβη δημοσίως υπέρ της υποψηφίου του AfD Άλις Βαιντέλ. Επιπλέον, αμερικανοί βουλευτές όπως η Άννα Παυλίνα Λούνα έχουν δηλώσει ότι αναμένουν να φιλοξενήσουν δεκάδες στελέχη του AfD στις ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας μια σχέση που πλέον αποκτά ημι-επίσημα χαρακτηριστικά.
Τα υπόλοιπα εθνικιστικά κόμματα κρατούν αποστάσεις
Σε αντίθεση με το AfD, άλλα μεγάλα ευρωπαϊκά εθνικιστικά κόμματα επέλεξαν μια πιο μετρημένη στάση. Ο λόγος είναι πολιτικός αλλά και στρατηγικός: οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι, ακόμη και όσοι κινούνται στον χώρο της άκρας δεξιάς, εμφανίζονται αρνητικοί απέναντι στον Τραμπ. Για κόμματα που διεκδικούν κυβερνητική εξουσία, η εικόνα πλήρους ευθυγράμμισης με την αμερικανική Δεξιά ενέχει υψηλό ρίσκο.
Ο ηγέτης του Εθνικού Συναγερμού (RN) και φαβορί για τη γαλλική προεδρία, Ζορντάν Μπαρντελά, αν και συμμερίζεται τις ανησυχίες για τη μετανάστευση και την πολιτιστική ταυτότητα, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «δεν χρειάζεται έναν μεγάλο αδελφό όπως ο Τραμπ για να σκεφτεί την τύχη της Γαλλίας». Στο BBC τόνισε ότι η μαζική μετανάστευση αλλοιώνει την κοινωνική ισορροπία, αλλά απέφυγε συστηματικά να συνδεθεί με το MAGA. Ο Μπαρντελά έχει στο παρελθόν κατηγορήσει τις ΗΠΑ για «οικονομικό πόλεμο» κατά της ΕΕ, καθιστώντας σαφές ότι η στήριξη προς τα εθνικιστικά κόμματα δεν συνεπάγεται αυτόματη πολιτική συμπόρευση.
Ανάλογη στάση κρατά το Vox στην Ισπανία, το οποίο παρά τη ρητορική του περί «απειλής» από τη μετανάστευση, γνωρίζει ότι η ισπανική κοινή γνώμη αντιμετωπίζει επιφυλακτικά οποιαδήποτε προσέγγιση προς μια αμερικανική εθνικιστική ατζέντα.
Ακόμη και η κυβέρνηση της Ουγγαρίας ήταν προσεκτική στις δηλώσεις της. Ο υπουργός Εξωτερικών Πίτερ Σίγιαρτο μίλησε μεν για «πατριωτική επανάσταση» στην Ευρώπη, αλλά απέφυγε οποιαδήποτε άμεση αναφορά στον Τραμπ ή στη νέα στρατηγική των ΗΠΑ.
Το διατλαντικό παράδοξο: εθνικισμός vs. “America First”
Η ευρωπαϊκή άκρα δεξιά βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα στρατηγικό παράδοξο: οι ιδεολογικές συγγένειες με τον Τραμπ είναι σημαντικές σε ζητήματα όπως η μετανάστευση, η κριτική στον πολυπολιτισμό και η επιφύλαξη προς την ΕΕ. Ωστόσο, οι στόχοι δεν ταυτίζονται. Το δόγμα “America First” συγκρούεται δομικά με το “France First”, “Germany First” ή “Spain First”, που είναι η βάση της εθνικιστικής πολιτικής σε κάθε χώρα.
Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα αντιμετωπίζουν με αμφιθυμία τη στρατηγική των ΗΠΑ: από τη μία πλευρά εκτιμούν την πολιτική νομιμοποίηση που τους προσφέρει, από την άλλη αναγνωρίζουν ότι η ανοιχτή ευθυγράμμιση μπορεί να τους αποξενώσει από σημαντικά τμήματα των δικών τους εκλογικών σωμάτων.
Αυτή η ισορροπία εξηγεί γιατί το AfD επέλεξε να αγκαλιάσει πλήρως το στρατόπεδο Τραμπ, ενώ τα μεγάλα δυτικοευρωπαϊκά κόμματα προτιμούν μια μετριοπαθή, αποστασιοποιημένη προσέγγιση.
Η Ευρώπη ως «πεδίο μάχης» για την πολιτισμική ταυτότητα
Η στρατηγική των ΗΠΑ, η οποία προειδοποιεί ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες κινδυνεύουν να γίνουν «κατά πλειοψηφία μη ευρωπαϊκές» λόγω της μετανάστευσης, επιχειρεί να μετατρέψει την Ευρώπη σε πεδίο ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Κατηγορεί την ΕΕ ότι «υπονομεύει την πολιτική ελευθερία», «λογοκρίνει τον δημόσιο λόγο» και «καταστέλλει την πολιτική αντιπολίτευση». Το κείμενο χαιρετίζει την άνοδο «πατριωτικών κομμάτων» ως «ένδειξη αισιοδοξίας για το μέλλον της Δύσης».
Η ρητορική αυτή βρίσκει πρόσφορο έδαφος στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη, αλλά προκαλεί αντισώματα στη δυτική Ευρώπη, όπου η πολιτική κουλτούρα παραμένει πιο φιλική προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
