Η νέα, 10η Κοινοβουλευτική Περίοδος για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2024-2029) θα ξεκινήσει επίσημα την Τρίτη 16 Ιουλίου μετά τις ευρωεκλογές οπότε και συνέρχεται η πρώτη ολομέλειας του Σώματος, προκειμένου οι 720 νεοεκλεγέντες ευρωβουλευτές να συνεδριάσουν στην έδρα του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο για να εκλέξουν τον/την πρόεδρο και τους 14 αντιπροέδρους και τους πέντε κοσμήτορες.
Νωρίτερα, οι εθνικές αρχές των 27 κρατών μελών οφείλουν να έχουν κοινοποιήσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τα ονόματα των εκλεγέντων ευρωβουλευτών, αφού ελέγξουν ότι δεν υπάρχει ασυμβίβαστο ως προς τις εντολές και τα καθήκοντά τους.
Συγκρότηση των πολιτικών ομάδων και επιτροπών
Το χρονικό διάστημα από την επομένη των ευρωεκλογών έως τη σύνοδο της Ολομέλειας, θα έχουν διενεργηθεί οι διαπραγματεύσεις για τη συγκρότηση των πολιτικών ομάδων. Για να αναγνωριστεί επίσημα από τις 16 Ιουλίου, ημέρα που το Ευρωκοινοβούλιο θα συγκροτηθεί σε σώμα, οι πολιτικές ομάδες πρέπει να κοινοποιήσουν στο ΕΚ τα ονόματά τους, την πολιτική τους διακήρυξη και τη σύνθεσή τους έως τις 15 Ιουλίου 2024 (άρθρο 33 του Κανονισμού του ΕΚ).
Κατά την πρώτη συνεδρίαση της ολομέλειας, οι ευρωβουλευτές θα ψηφίσουν, επίσης, για την αριθμητική σύνθεση των μονίμων επιτροπών και υποεπιτροπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κηρύσσοντας έτσι την έναρξη της νέας κοινοβουλευτικής περιόδου. Είναι πιθανό να ανακοινωθεί και η ονομαστική σύνθεση των επιτροπών.
Μετά την πρώτη ολομέλεια για τη συγκρότηση του ΕΚ σε σώμα, θα συνεδριάσουν οι κοινοβουλευτικές επιτροπές για να εκλέξουν τα προεδρεία τους.
Περισσότερες πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας του ΕΚ και το νομοθετικό και πολιτικό έργο των επιτροπών του ΕΚ στον ειδικό ιστόστοπο του ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Εκλογή πρόεδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Η εκλογή προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πραγματοποιηθεί μετά τη συγκρότηση του ΕΚ σε σώμα, κάτι που μπορεί να γίνει ακόμη και κατά την πρώτη σύνοδο της ολομέλειας μετά τις θερινές διακοπές, δηλαδή, στις 16-19 Σεπτεμβρίου. Η τελική απόφαση για το ακριβές χρονοδιάγραμμα θα ληφθεί από τη Διάσκεψη των Προέδρων, τους επικεφαλής των πολιτικών ομάδων και τον/την πρόεδρο του ΕΚ αμέσως μετά την πρώτη ολομέλεια και τη συγκρότηση του ΕΚ σε Σώμα (16-19 Ιουλίου).
Σε προηγούμενες θητείες, όταν οι ευρωπαϊκές εκλογές διεξάγονταν τον Μάιο (όπως και το 2019) διοργανώνονταν δύο σύνοδοι ολομέλειας τον Ιούλιο, με την πρώτη να είναι αφιερωμένη στη συγκρότηση του νέου ΕΚ σε σώμα και την εκλογή του προεδρείου του, και η δεύτερη στην εκλογή προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το άρθρο 14 της Συνθήκης για την ΕΕ προβλέπει ότι το ΕΚ «εκλέγει τον πρόεδρο της Επιτροπής». Στην πράξη, βάσει του άρθρου 124 του Κανονισμού, ο υποψήφιος ή η υποψήφια που προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρουσιάζει τις πολιτικές του/της θέσεις στο ΕΚ και ακολουθεί συζήτηση.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγει τον/την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με πλειοψηφία των ευρωβουλευτών που το απαρτίζουν, δηλαδή 361, σε σύνολο 720 ευρωβουλευτών. Η ψηφοφορία είναι μυστική και εάν ένας/μία υποψήφιος/α δεν συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία, ο/η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να υποβάλει νέα υποψηφιότητα εντός ενός μηνός, σύμφωνα με την ίδια διαδικασία.
Ακροάσεις με τους ορισθέντες επιτρόπους και η εκλογή τους
Σύμφωνα με τις ισχύουσες διαδικασίες, από κοινού με τον/την (νεοεκλεγέντα/νεοεκλεγείσα) πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Συμβούλιο της ΕΕ προτείνει τους επιτρόπους. Ο/η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναθέτει σε κάθε υποψήφιο/α επίτροπο χαρτοφυλάκιο για έναν συγκεκριμένο τομέα πολιτικής, ενώ οι αρμόδιες επιτροπές του ΕΚ αξιολογούν κάθε έναν ξεχωριστά πριν από την ψηφοφορία στην ολομέλεια για την έγκριση του Σώματος στο σύνολό του.
Αρχικά, κάθε ορισθείς/ορισθείσα επίτροπος πρέπει να δώσει γραπτές απαντήσεις σε διάφορες ερωτήσεις και μία σειρά ερωτήσεων αφορά γενικές ικανότητές, την προσήλωσή στην Ευρώπη και την προσωπική ανεξαρτησία, τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου κ.ά. Οι απαντήσεις στις γραπτές ερωτήσεις και τα βιογραφικά των ορισθέντων/ορισθεισών επιτρόπων δημοσιεύονται στον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πριν από τις ακροάσεις.
Ακολούθως, καλούνται σε μία τρίωρη ακρόαση, η οποία μεταδίδεται ζωντανά, ενώπιον των επιτροπών του ΕΚ που είναι αρμόδιες για το αντίστοιχο χαρτοφυλάκιο. Ο/η υποψήφιος/α εκφωνεί εισηγητική ομιλία μέγιστης διάρκειας 15 λεπτών και στη συνέχεια απαντά σε ερωτήσεις των ευρωβουλευτών.
Η αρμόδια επιτροπή ή οι αρμόδιες επιτροπές (ανάλογα με τον χαρτοφυλάκιο) πρέπει να ολοκληρώσουν την αξιολόγησή τους εντός 24 ωρών από την ακρόαση και πρέπει να συνεδριάσουν κεκλεισμένων των θυρών «το συντομότερο δυνατόν» για τον σκοπό αυτό. Η επιτροπή ή οι επιτροπές που είναι υπεύθυνες για την ακρόαση μπορούν επίσης να ζητήσουν να υποβληθούν γραπτώς περισσότερες πληροφορίες ή να οργανώσουν μια μικρότερης διάρκειας συμπληρωματική ακρόαση. Οι συντονιστές των πολιτικών ομάδων συντάσσουν επιστολή αξιολόγησης για κάθε υποψήφιο/α, στην οποία αναφέρεται αν διαθέτει τα κατάλληλα προσόντα τόσο για να γίνει «μέλος του Σώματος» (δηλ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), όσο και για να εκτελέσει τα καθήκοντα που του/της έχουν ανατεθεί. Η επιστολή διαβιβάζεται προς εξέταση στη Διάσκεψη των Προέδρων των Επιτροπών εντός 24 ωρών από την ολοκλήρωση της αξιολόγησης και εάν εγκριθεί, αποστέλλεται πλέον εμπιστευτικά στη Διάσκεψη των Προέδρων του ΕΚ.
Η Διάσκεψη των Προέδρων κηρύσσει τη λήξη των ακροάσεων αφού αναλύσει τις επιστολές αξιολόγησης των αρμόδιων επιτροπών και τη σύσταση της Διάσκεψης των Προέδρων των Επιτροπών. Μόνο σε αυτό το σημείο μπορούν να δημοσιευθούν οι επιστολές αξιολόγησης και να διατυπωθούν παρατηρήσεις σχετικά με την αξιολόγηση.
Σύγκρουση συμφερόντων και εκλογή με πλειοψηφία των ψηφισάντων
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων εξετάζει ενδελεχώς τη δήλωση οικονομικών συμφερόντων των ορισθέντων/ορισθεισών επιτρόπων (πριν από τις ακροάσεις τους στις αντίστοιχες επιτροπές), προκειμένου να αξιολογήσει την ακρίβεια και την πληρότητα του περιεχομένου τους, καθώς και πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων. Εάν διατυπωθούν αμφιβολίες, μπορεί να ζητηθούν συμπληρωματικές πληροφορίες ή να κληθεί ο/η ορισθείς/ορισθείσα επίτροπος σε συζήτηση. Μπορεί επίσης να εκδώσει συστάσεις για να διευθετηθεί μια περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων. Επιβεβαιώνει, δε, εγγράφως ότι δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων, ενώ εάν δεν βρεθεί λύση για μια συγκεκριμένη περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, μπορεί να γνωμοδοτήσει ότι ο/η υποψήφιος/α επίτροπος δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του/της.
Ο/η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα των ακροάσεων, καθώς και τις διαβουλεύσεις με τις πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στη συνέχεια, παρουσιάζει την ομάδα του/της και τις πολιτικές του/της προτεραιότητες σε σύνοδο της ολομέλειας. Έπειτα από συζήτηση, οι ευρωβουλευτές αποφασίζουν, με πλειοψηφία των ψηφισάντων, αν θα αναθέσουν στο νέο Σώμα των Επιτρόπων πενταετή θητεία.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ωστόσο, όπως έχει ανακοινώσει, θα οργανώσει συζήτηση με τους κορυφαίους υποψηφίους για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 23 Μαΐου, δηλαδή πριν από τις ευρωεκλογές, στο ημικύκλιο στις Βρυξέλλες, η οποία θα μεταδοθεί ζωντανά από τις υπηρεσίες του ΕΚ.
