Του Gideon Rachman
Ενώ ο Τζο Μπάιντεν ήταν σε ένα συναισθηματικό ταξίδι στην Ιρλανδία, ο Σι Τζινπίνγκ ήταν απασχολημένος στο Πεκίνο. Μετά από υψηλού προφίλ επίσκεψη του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο Κινέζος ηγέτης φιλοξένησε τον πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα της Βραζιλίας.
Τα μηνύματα που προέκυψαν από τη σύνοδο κορυφής Λούλα – Σι ήταν ευνοϊκά για την Κίνα και ενοχλητικά για τις ΗΠΑ. Ο ηγέτης της Βραζιλίας είπε ότι η χώρα του θέλει να συνεργαστεί με την Κίνα για να «εξισορροπήσει την παγκόσμια πολιτική» και κατηγόρησε την Αμερική ότι «παρακινεί» τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Υποστήριξε επίσης έναν μακροχρόνιο στόχο της Κίνας να υπονομεύσει τον ρόλο του δολαρίου ΗΠΑ στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, σημειώνοντας: «Κάθε βράδυ αναρωτιέμαι γιατί όλες οι χώρες πρέπει να βασίζουν το εμπόριό τους στο δολάριο».
Η Κίνα έχει σημειώσει επίσης πρόσφατα πρόοδο με τη διπλωματία της στη Μέση Ανατολή. Αυτόν τον μήνα, οι υπουργοί Εξωτερικών του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας συναντήθηκαν στο Πεκίνο, αφού η Κίνα μεσολάβησε σε μια συμφωνία για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών.
Τα προτιμώμενα μηνύματα προς τον κόσμο από τον Σι και την Κίνα είναι ξεκάθαρα: «Ενώ η Αμερική προωθεί τον πόλεμο, η Κίνα προωθεί την ειρήνη. Ενώ η Κίνα προωθεί το εμπόριο, η Αμερική επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις».
Αυτές οι εξελίξεις προκαλούν κάποια ανησυχία στην Ουάσιγκτον. Ο Λάρι Σάμερς, ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, μίλησε την περασμένη εβδομάδα για «ανησυχητικές» ενδείξεις ότι η Αμερική χάνει την παγκόσμια επιρροή. Πρόσθεσε ότι κάποιος από μια αναπτυσσόμενη χώρα τού είχε πει: «Αυτό που παίρνουμε από την Κίνα είναι ένα αεροδρόμιο. Αυτό που παίρνουμε από την Αμερική είναι μια διάλεξη».
Μια σημαντική απόκλιση στη στάση απέναντι στον πόλεμο στην Ουκρανία οδηγεί αυτές τις αλλαγές. Ο Pratap Bhanu Mehta, ένας διαπρεπής Ινδός πολιτικός επιστήμονας, επισημαίνει ότι για μεγάλο μέρος του κόσμου, η αντίδραση της Αμερικής στη ρωσική εισβολή φαίνεται να είναι τόσο προβληματική όσο και η ίδια η εισβολή. Σε αυτή την «περιφέρεια» απευθύνεται η Κίνα.
Κατά τις ΗΠΑ και μεγάλο μέρος της Ευρώπης, ο πόλεμος του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ένα μοναδικό γεγονός που απαιτεί «μοναδική» απάντηση. Όπως το βλέπουν, πρόκειται για μια πολύ ασυνήθιστη σύγκρουση, καθώς δεν πρόκειται για διαφωνία επί των συνόρων ή ακόμη και για αλλαγή καθεστώτος. Είναι πόλεμος με στόχο εδαφικές κατακτήσεις. Τέτοιες συγκρούσεις είναι πολύ σπάνιες από το 1945. Η απόπειρα προσάρτησης του Κουβέιτ το 1990 από τον Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ ήταν ένα άλλο παράδειγμα -και προκάλεσε ευρεία παγκόσμια αντίδραση. Ένας πόλεμος προσάρτησης, υποστηρίζουν οι ΗΠΑ, είναι ακόμη πιο απειλητικός όταν διεξάγεται από τη Ρωσία -ένα κράτος με πυρηνικά όπλα και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Σε απάντηση στον πόλεμο της Ουκρανίας, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν μια προσπάθεια να μετατρέψουν τη Ρωσία σε οικονομικό και διπλωματικό παρία. Επιβλήθηκαν άνευ προηγουμένου οικονομικές κυρώσεις και πάγωσαν τα ρωσικά συναλλαγματικά αποθέματα.
Αλλά η ρωσική οικονομία δεν έχει υποστεί την καταστροφική κατάρρευση που κάποιοι προέβλεπαν. Σε μεγάλο βαθμό, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σημαντικός αριθμός χωρών -συμπεριλαμβανομένων μεγάλων οικονομιών όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία- συνέχισαν τις συναλλαγές με τη Ρωσία.
Για αυτές τις χώρες, ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να είναι λυπηρό γεγονός -αλλά είναι μια σύγκρουση που πρέπει να τύχει διαχείρισης με την επιδίωξη εκεχειριών και συμβιβασμών. Ο S. Jaishankar, υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας, εξέφρασε ευγενικά την άρνηση του παγκόσμιου Νότου να συμμετάσχει στον εξοστρακισμό της Ρωσίας, με ένα πολυσυζητημένο παράπονο ότι η Ευρώπη πιστεύει ότι «τα προβλήματα της Ευρώπης είναι προβλήματα του κόσμου, αλλά ότι τα προβλήματα του κόσμου δεν είναι προβλήματα της Ευρώπης».
Οι Ινδοί και άλλοι υποστηρίζουν ότι οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία έχουν δημιουργήσει νέα προβλήματα στον υπόλοιπο κόσμο. Επισημαίνουν τον αντίκτυπο του πολέμου στις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας, και επομένως στους φτωχούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Οι πλούσιοι στον παγκόσμιο νότο γίνονται επίσης νευρικοί. Ενέργειες που επικροτήθηκαν ευρέως στη Δύση -όπως το πάγωμα των ρωσικών συναλλαγματικών διαθεσίμων και οι κυρώσεις στα περιουσιακά στοιχεία των Ρώσων ολιγαρχών- έχουν στείλει ένα ανατριχιαστικό μήνυμα σχετικά με τον πιθανό κίνδυνο να διατηρούν τα περιουσιακά τους στοιχεία σε δολάρια.
Το δολάριο ΗΠΑ, το οποίο έχει αποκτήσει διεθνή αξιοπιστία ως νόμισμα «ασφαλούς καταφυγίου», φαίνεται τώρα λιγότερο ασφαλές για όσους φοβούνται ότι μπορεί κάποια μέρα να βρεθούν στη λάθος πλευρά μιας γεωπολιτικής διαμάχης με την Ουάσιγκτον. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τους παραδοσιακούς Αμερικανούς συμμάχους, όπως η Σαουδική Αραβία, που είναι επίσης ανοιχτή σε κριτική για τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τη χρήση στρατιωτικής βίας.
Αφού ο ντε φάκτο ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ενεπλάκη στην άγρια δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, ο Μπάιντεν αποκάλεσε τη Σαουδική Αραβία παρία. Αν και ο πρόεδρος των ΗΠΑ προσπάθησε να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τον διάδοχο, ο Σαουδάραβας σαφώς ούτε συγχώρεσε ούτε ξέχασε την ταπείνωσή του -και πλησιάζει πιο κοντά στην Κίνα.
Οι ανησυχίες για πιθανές κυρώσεις των ΗΠΑ στο μέλλον έχουν γίνει ακόμη πιο έντονες, δεδομένης της αύξησης των εντάσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Τι θα γινόταν αν οι ΗΠΑ προσπαθούσαν ποτέ να επιβάλουν οικονομικές κυρώσεις ρωσικού τύπου στην Κίνα; Το δολάριο είναι το πιο δημοφιλές νόμισμα στον κόσμο για εμπόριο. Αλλά η Κίνα είναι το μεγαλύτερο εμπορικό έθνος στον κόσμο.
Αντί να κάνουν λιγότερο εμπόριο με την Κίνα, ορισμένες χώρες επιδιώκουν να κάνουν λιγότερες συναλλαγές σε δολάρια. Η Ρωσία έχει ήδη κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση για προφανείς λόγους και το Πεκίνο ενθαρρύνει άλλους -όπως η Σαουδική Αραβία και η Βραζιλία- να χρησιμοποιήσουν το γουάν για διμερές εμπόριο.
Οι ΗΠΑ μπορεί να έχουν δίκιο ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένας αγώνας υπερβατικής σημασίας. Αλλά εάν δεν μπορεί να πείσει ή να εξαναγκάσει τον υπόλοιπο κόσμο σε συμφωνία, η παγκόσμια θέση της Αμερικής μπορεί να διαβρωθεί.
