Η αδυναμία της Γερμανίας να δημιουργήσει ουσιαστική ανάπτυξη ρίχνει σκιά στις μακροπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας – και στις πολιτικές ελπίδες των τριών κυβερνώντων κομμάτων υπό τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς.
Με την επιχειρηματική εμπιστοσύνη την περασμένη εβδομάδα να κατακρημνίζεται και με τα στοιχεία να δείχνουν ότι το ΑΕΠ της Γερμανίας μόλις που αυξήθηκε το δεύτερο τρίμηνο, μια χώρα που επί μακρόν θεωρούνταν ο κινητήριος μοχλός της ευρωπαϊκής επέκτασης μοιάζει όλο και περισσότερο με «βαρίδι», καθώς από τις 10 τριμηνιαίες μετρήσεις του ΑΕΠ από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Όλαφ Σολτς, περισσότερες από τις μισές έδειξαν είτε σχεδόν μηδενική ανάπτυξη είτε συρρίκνωση.
Σύμφωνα με το Bloomberg, στο επίκεντρο της αδυναμίας της Γερμανίας βρίσκεται η μεταποιητική βάση που στήριξε την ανάπτυξη με βάση τις εξαγωγές για μεγάλο μέρος αυτού του αιώνα.
Η δυναμική αποδυναμώθηκε ακόμη και πριν από την πανδημία, καθώς η πρώτη προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και οι εντάσεις με την Κίνα έπληξαν το παγκόσμιο εμπορικό περιβάλλον στο οποίο οι Γερμανοί εξαγωγείς είχαν ευδοκιμήσει. Το τέλος των φθηνών εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία ήταν ένα επιπλέον πλήγμα που οι εταιρείες εξακολουθούν να πασχίζουν να ξεπεράσουν, ιδίως στις ενεργοβόρες βιομηχανίες.
«Υπάρχει ακόμα αυτή η ελπίδα ότι μια μέρα, ο παγκοσμιοποιημένος κόσμος από τον οποίο επωφεληθήκαμε τόσο πολύ θα επιστρέψει», λέει η οικονομολόγος Σάντρα Έμπνερ από την Union Investment. «Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί – και μας είναι εξαιρετικά δύσκολο να το συνηθίσουμε αυτό».
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες της Γερμανίας, κεντρικός πυλώνας της παλαιότερης επιτυχίας της οικονομίας, προσπαθούν επίσης να καλύψουν το χαμένο έδαφος, καθώς αντιμετωπίζουν το προβάδισμα της Κίνας στην παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων και στην εγχώρια αγορά τους, η σταδιακή κατάργηση των οχημάτων με καύσιμο εσωτερικής καύσης πηγαίνει προς τα πίσω.
«Μόνο το 12% των νεοταξινομημένων οχημάτων της Γερμανίας είναι ηλεκτρικά – πέρυσι ήταν πάνω από 20%», λέει η Ελένα Βίσμπερτ, καθηγήτρια οικονομικών της αυτοκινητοβιομηχανίας στο πανεπιστήμιο Ostfalia.
Τα τελευταία οικονομικά αποτελέσματα από τα βιομηχανικά «βαριά χαρτιά» της χώρας δίνουν μια παρόμοια εικόνα. Τα κέρδη της BASF μειώθηκαν μετά την πτώση των τιμών σε όλες τις δραστηριότητες χημικών προϊόντων της και ο όμιλος Mercedes-Benz μείωσε τη βασική πρόβλεψη για το περιθώριο κέρδους λόγω των υποτονικών προοπτικών και του ισχυρού ανταγωνισμού στην Κίνα.
Η Volkswagen -η οποία ήδη αναγκάστηκε να μειώσει τις προοπτικές της- θα ανακοινώσει τα κέρδη της την Πέμπτη 1 Αυγούστου.
Όπως επισημαίνει έρευνα του Bloomberg Economics, οι «ρίζες» των προβλημάτων της οικονομίας υπερβαίνουν την κυκλική μεταβλητότητα καθώς το ήμισυ της εκτιμώμενης έλλειψης 7% στη βιομηχανική δραστηριότητα είναι διαρθρωτικό.
Παρά τα προβλήματα αυτά, ορισμένοι αναλυτές προέβλεπαν ότι τα χειρότερα θα είχαν περάσει μέχρι τώρα. Τον περασμένο Οκτώβριο, ο οικονομολόγος της Berenberg, Χόλγκερ Σμίντινγκ, δήλωσε ότι η γερμανική βιομηχανική επιβράδυνση μπορεί να βρίσκεται κοντά στο ναδίρ της. Αλλά καθώς ξεκινούσε το δεύτερο τρίμηνο, η βιομηχανία εξακολουθούσε να παραπαίει.
Τον Απρίλιο, το ινστιτούτο Ifo δήλωσε ότι η οικονομία σταθεροποιείται, αλλά η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη κατά κάποιο τρόπο δεν βοήθησε τους Γερμανούς κατασκευαστές – ένα αποτέλεσμα που περιέγραψε τότε ως «αινιγματικό». Στην πραγματικότητα, η παραγωγή έπεφτε και πάλι τότε και βυθίστηκε ακόμη περισσότερο τον Μάιο για να φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τεσσάρων ετών και ο επικεφαλής του Ifo Κλέμενς Φουστ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στην τηλεόραση του Bloomberg ότι οι συνολικές προοπτικές για τη Γερμανία είναι «μάλλον ζοφερές».
«Κατηγορώ το τεχνολογικό αδιέξοδο», λέει ο Μάρτιν Γκέρνινγκ, οικονομολόγος στο Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών. «Δεν μπορούμε πλέον να επενδύσουμε στην παλιά, ορυκτών καυσίμων τεχνολογία και δεν ξέρουμε ακόμη σε ποια νέα τεχνολογία να επενδύσουμε. Αν μπορέσουμε να το ξεπεράσουμε αυτό, η Γερμανία θα μπορέσει σίγουρα να γίνει και πάλι ηγέτης στην Ευρώπη».
Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού εκτός της ενέργειας και η συνεχιζόμενη αύξηση των μισθών θα μπορούσαν να προσφέρουν κάποια στήριξη στο κλίμα, όπως και το σχέδιο προϋπολογισμού για το 2025, στο οποίο κατάφερε να συμφωνήσει η διχασμένη κυβέρνηση Σολτς τον περασμένο μήνα μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις.
Όμως τίποτα από αυτά δεν φαίνεται να περνάει ακόμη στον καταναλωτή, με τον στενά παρακολουθούμενο δείκτη επιχειρηματικού κλίματος του ινστιτούτου Ifo την Πέμπτη να δείχνει πτώση στις υπηρεσίες, οι οποίες τείνουν να συνδέονται με την εγχώρια κατανάλωση.
Οι επανειλημμένες καθυστερήσεις της οικονομικής ανάκαμψης της Γερμανίας αποτελούν δυσοίωνο σημάδι για τον καγκελάριο, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα επιβεβαίωσε ότι σχεδιάζει να διεκδικήσει δεύτερη θητεία το επόμενο έτος.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, η κυβέρνηση ενέκρινε ένα σχέδιο για να επαναφέρει τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης. Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει παρεμβάσεις για την ενίσχυση των ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων και την επιτάχυνση της επέκτασης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πρόσθετες φοροαπαλλαγές για τις εταιρείες και κίνητρα για να εργάζονται οι άνθρωποι περισσότερο. Η κυβέρνηση θα επεκτείνει επίσης τις φορολογικές ελαφρύνσεις στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για τους κατασκευαστές και θα επιταχύνει τις προσπάθειες για τη μείωση της γραφειοκρατίας.
Αλλά είναι απίθανο οι ψηφοφόροι να αισθανθούν τις επιπτώσεις τους πριν από τις γενικές εκλογές που θα διεξαχθούν τον Σεπτέμβριο του 2025. Και με τους Σοσιαλδημοκράτες του καγκελαρίου να υπολείπονται στις δημοσκοπήσεις, η οικονομική δυσπραγία της Γερμανίας μοιάζει πιθανό να γίνει μέρος της κληρονομιάς του.
Τροφοδοτεί επίσης την υποστήριξη των εξτρεμιστών στα λιγότερο ανεπτυγμένα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας. Αυτόν τον Σεπτέμβριο θα διεξαχθούν τρεις εκλογές σε κρατίδια στα ανατολικά και το ακροδεξιό AfD και το ακροαριστερό BSW πρόκειται να κερδίσουν με αντιμεταναστευτικές και φιλορωσικές πλατφόρμες.
«Το ζοφερότερο κλίμα σε όλους τους τομείς υποδηλώνει ότι η γερμανική οικονομία αγωνίζεται να αποκτήσει δυναμική. Ανησυχητικά, το επιχειρηματικό κλίμα δεν έχει πέσει μόνο στον βιομηχανικό τομέα, όπου μια ανάκαμψη φαίνεται όλο και πιο μακρινή. Έχει επίσης μειωθεί στον τομέα των υπηρεσιών, αν και από υψηλότερο επίπεδο. Εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι η ανάπτυξη μπορεί να είναι ελαφρώς υψηλότερη τα δύο τελευταία τρίμηνα του έτους από ό,τι ήταν τα δύο πρώτα. Αλλά οι καθοδικοί κίνδυνοι για τις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις μας αυξάνονται αισθητά», αναφέρει ο οικονομολόγος του Bloomberg Economics, Μάρτιν Αντάμερ.
Εκτός από το δυσμενές γεωπολιτικό κλίμα, η Γερμανία παλεύει με τη συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, τη γραφειοκρατία και την αβεβαιότητα σχετικά με την πολιτική κατεύθυνση για την απαλλαγή της οικονομίας από τον άνθρακα.
Οι αυτοεπιβαλλόμενοι περιορισμοί στον κρατικό δανεισμό λόγω του λεγόμενου φρένου χρέους σημαίνει ότι υπάρχει μικρό περιθώριο για δημόσιες δαπάνες για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων οικονομικών προβλημάτων της χώρας.
«Υπήρξαν πολύ λίγες επενδύσεις σε πολλούς τομείς», δηλώνει η Σαμπρίνα Ρε, διαχειρίστρια μετοχικών κεφαλαίων στην DWS. «Το να το ξεπεράσουμε αυτό και να επενδύσουμε περισσότερο στις υποδομές και την ψηφιοποίηση μπορεί να έχει πολύ βοηθητικό αποτέλεσμα».
