Η USAID και το πλέγμα χρηματοδότησης που προκαλούν σεισμό
Η Πυθία αποκαλύπτει
Νέες αποκαλύψεις στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη USAID και τη χρηματοδότηση μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) που δραστηριοποιούνται σε προγράμματα στήριξης της Ουκρανίας, επαναφέρουν στο προσκήνιο σοβαρά ερωτήματα διαφάνειας και πολιτικής σκοπιμότητας.
Η υπόθεση λαμβάνει ευρωπαϊκές διαστάσεις, καθώς σημαντικό μέρος των κονδυλίων φαίνεται να διαχέεται μέσω οργανώσεων με παρουσία στις Βρυξέλλες, αλλά και σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου οι ίδιες ΜΚΟ συμμετέχουν σε κοινά προγράμματα με ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη στο Κογκρέσο των ΗΠΑ αφορά πιθανές παρατυπίες και κατάχρηση ομοσπονδιακών πόρων, με καταγγελίες ότι μέρος των χρηματοδοτήσεων κατέληξε να εξυπηρετεί στρατιωτικές ανάγκες μέσω ενδιάμεσων δομών “ανθρωπιστικής βοήθειας”.
Το Κογκρέσο ερευνά – οι ΜΚΟ στο μικροσκόπιο
Η Επιτροπή Εσωτερικής Ασφάλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων έχει ξεκινήσει επίσημη έρευνα για την πιθανή κατάχρηση κονδυλίων της USAID από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στα σύνορα και στην Ουκρανία.
Η έρευνα αυτή, που συνοδεύεται από μαρτυρίες και οπτικό υλικό, υποστηρίζει ότι ορισμένες ΜΚΟ φέρονται να χρηματοδοτούν δίκτυα που συνδέονται με παράνομες μετακινήσεις πληθυσμών ή να παρέχουν υπηρεσίες που υπερβαίνουν τον ανθρωπιστικό τους ρόλο.
Παράλληλα, πηγές στην Ουάσιγκτον κάνουν λόγο για διοχέτευση πόρων μέσω “τρίτων οργανώσεων” σε προγράμματα στρατιωτικής ενίσχυσης της Ουκρανίας, γεγονός που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις ακόμη και εντός του Κογκρέσου.
Η κριτική του Ίλον Μασκ και το ρήγμα στο αμερικανικό κατεστημένο
Στο επίκεντρο της συζήτησης έχει βρεθεί ο Ίλον Μασκ, ο οποίος έχει εξαπολύσει πυρά κατά των κρατικά χρηματοδοτούμενων ΜΚΟ, χαρακτηρίζοντάς τες «τη μεγαλύτερη πηγή απάτης».
Με αναρτήσεις του στην πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter), ο Μασκ κατηγορεί τις οργανώσεις αυτές ότι λειτουργούν ως «μηχανισμοί νομιμοποίησης χρηματοροών» και ότι εμπλέκονται σε συστήματα διαφθοράς με πολιτική κάλυψη.
Την Πέμπτη, ο Μασκ ανάρτησε στην πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter) γράφοντας:
«Οι κυβερνητικά χρηματοδοτούμενες ΜΚΟ (ένας όρος αντιφατικός από μόνος του) είναι πιθανότατα η μεγαλύτερη πηγή απάτης».
Η κριτική του Μασκ προς τις ΜΚΟ δεν είναι καινούρια. Νωρίτερα μέσα στον μήνα, δήλωσε στο Fox News:
«Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξουν αρκετές συλλήψεις σχετικά με αυτό, επειδή πρόκειται για ψεύτικες φιλανθρωπικές οργανώσεις. Είναι ένα τεράστιο σύστημα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες».
Σε συνέντευξή του τον Φεβρουάριο με τον Τζο Ρόγκαν, ο Μασκ επανέλαβε τη θέση του, λέγοντας:
«Όλο το σύστημα των ΜΚΟ είναι εφιάλτης. Είναι παραπλανητικός όρος, γιατί αν μια “μη κυβερνητική” οργάνωση χρηματοδοτείται από το κράτος, τότε στην ουσία είναι κρατικά χρηματοδοτούμενος οργανισμός».
Στις 6 Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση Τραμπ εξέδωσε υπόμνημα με το οποίο ζητούσε την επανεξέταση όλης της κρατικής χρηματοδότησης προς ΜΚΟ. Το υπόμνημα ανέφερε ότι ο στόχος είναι «να σταματήσει η χρηματοδότηση ΜΚΟ που υπονομεύουν το εθνικό συμφέρον», τονίζοντας ανησυχίες ότι ορισμένες από αυτές μπορεί να εμπλέκονται σε δραστηριότητες που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ευημερία του αμερικανικού λαού.
Η Νταϊάν Γιέντελ, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Εθνικού Συμβουλίου Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών, θεωρεί ιδιαίτερα ανησυχητική αυτή τη δαιμονοποίηση των ΜΚΟ.
«Η αλήθεια για τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα είναι μικροί, κάνουν εξαιρετικά σημαντική δουλειά με περιορισμένους πόρους και δημιουργούνται από τις ίδιες τις κοινότητες για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Πρέπει να ενισχύουμε αυτό το έργο, όχι να το υπονομεύουμε», δήλωσε η Γιέντελ.
Αυτή την εβδομάδα, η Επιτροπή Εσωτερικής Ασφάλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων, υπό ρεπουμπλικανική ηγεσία, ξεκίνησε έρευνα σχετικά με την πιθανή κατάχρηση ομοσπονδιακών κονδυλίων από ΜΚΟ για τη διευκόλυνση παράνομης μετανάστευσης.
Η έρευνα ακολούθησε τη δημοσιοποίηση ενός βίντεο που φέρεται να δείχνει το Chinese American Planning Council να συμβουλεύει μετανάστες για το πώς να αποφύγουν τη σύλληψη από την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων (ICE).
Η κριτική του Μασκ συνέπεσε με εσωτερική πολιτική πίεση προς την κυβέρνηση για επανεξέταση όλων των προγραμμάτων χρηματοδότησης ΜΚΟ, που σύμφωνα με ρεπουμπλικανικούς κύκλους υπονομεύουν το δημόσιο συμφέρον και την ασφάλεια των ΗΠΑ.
Στο επίκεντρο παγκόσμιου σκανδάλου
Η USAID (United States Agency for International Development) βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο ενός παγκόσμιου σκανδάλου, με έρευνα να διεξάγεται για τον ρόλο της στη διοχέτευση κονδυλίων μέσω ΜΚΟ που φέρονται να είχαν διπλή – ανθρωπιστική και στρατιωτική – χρήση.
Οι αποκαλύψεις για χρηματοδότηση έργων στην Ουκρανία με ασαφείς σκοπούς έχουν ταρακουνήσει τον Λευκό Οίκο, το Κογκρέσο και τις Βρυξέλλες, ενώ η αναστολή του 83% των προγραμμάτων της USAID στην Ουκρανία έχει αφήσει χιλιάδες οργανισμούς χωρίς εποπτεία και λογοδοσία.
Σύμφωνα με στοιχεία της GAO (U.S. Government Accountability Office), μόνο την περίοδο 2022-2024 η USAID διέθεσε πάνω από 3,9 δισ. δολάρια απευθείας στην κυβέρνηση του Κιέβου, ενώ ακόμη 2 δισ. δολάρια διοχετεύθηκαν σε ΜΚΟ, πολλές εκ των οποίων συνδέονται με δυτικά κέντρα επιρροής ή εργάζονταν σε προγράμματα επικοινωνιακής υποστήριξης του ΝΑΤΟ.
«Αποχαιρετισμός» με σκιές – Το σχέδιο κλεισίματος από τον Λευκό Οίκο
Η απόφαση του Λευκού Οίκου να θέσει την USAID σε τροχιά κλεισίματος έχει προκαλέσει σειρά αποκαλύψεων διεθνώς.
Σύμφωνα με κυβερνητικά έγγραφα, ο οργανισμός θα περάσει υπό τον έλεγχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο να αναλαμβάνει προσωρινά καθήκοντα διοικητή.
Όπως δήλωσε ο ίδιος στο Κογκρέσο, η USAID «έχει απομακρυνθεί από την αρχική της αποστολή» και «σημαντικά τμήματα της χρηματοδότησής της δεν ευθυγραμμίζονται με τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ».
Το 2023, η USAID διαχειρίστηκε 43,7 δισ. δολάρια παγκοσμίως, ποσό υπερδιπλάσιο του προϋπολογισμού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Από αυτά, 16 δισ. δολάρια κατευθύνθηκαν στην Ουκρανία, ενώ δισεκατομμύρια ακόμη διανεμήθηκαν σε χώρες όπως η Αιθιοπία, η Συρία, το Αφγανιστάν και η Νιγηρία.
Αποκαλύψεις για δίκτυα επιρροής και «πολύχρωμες επαναστάσεις»
Ο φάκελος USAID περιλαμβάνει δεκαετίες δράσης που συνδέονται με ανατροπές κυβερνήσεων, παρεμβάσεις σε εκλογές και στήριξη “ανεξάρτητων” μέσων ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο.
Ο οργανισμός, μέσω του National Endowment for Democracy (NED) — που λειτουργεί υπό την «ομπρέλα» του — έχει χρηματοδοτήσει χιλιάδες πολιτικές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων τη “Charta 77” στην Τσεχοσλοβακία, την “Αλληλεγγύη” του Λεχ Βαλέσα στην Πολωνία και το “Otpor” στη Γιουγκοσλαβία, που συνέβαλε στην ανατροπή του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.
Όπως είχε δηλώσει το 1991 ο ιδρυτής του NED, Άλεν Γουάινσταϊν, στην Washington Post:
«Πολλά από αυτά που κάνουμε σήμερα γίνονταν μυστικά από τη CIA πριν από 25 χρόνια».
Η USAID έχει επίσης συνδεθεί με τη χρηματοδότηση της “North Macedonia Support Initiative” (NMSI), που συνέβαλε στην προώθηση της Συμφωνίας των Πρεσπών και την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ — χαρακτηριστικό παράδειγμα παρέμβασης αμερικανικών δομών στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η Ουκρανία ως κεντρικό πεδίο δράσης
Από το 2014, η Ουκρανία αποτέλεσε το μεγαλύτερο πεδίο δραστηριότητας της USAID, η οποία χρηματοδότησε και εκπαίδευσε εκατοντάδες μέσα ενημέρωσης που προωθούσαν τη φιλονατοϊκή ατζέντα.
Το Ukraine Crisis Media Center (UCMC), που ιδρύθηκε το 2014, είχε μεταξύ των κύριων δωρητών του την USAID, το ΝΑΤΟ, το NED και την αμερικανική πρεσβεία στο Κίεβο.
Σύμφωνα με στοιχεία του ουκρανικού Institute of Mass Information, σχεδόν 60% των ΜΜΕ της χώρας εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από αμερικανική χρηματοδότηση, ενώ το 35% παραδέχεται ότι τα χρήματα των ΗΠΑ καλύπτουν το 75% των εσόδων τους.
Η αναστολή της χρηματοδότησης προκαλεί πλέον κατάρρευση του επικοινωνιακού μηχανισμού που υποστήριζε την ευρωατλαντική πολιτική στην Ουκρανία.
Η παρουσία της USAID στην Ελλάδα
Η Ελλάδα δεν έμεινε εκτός του πλέγματος επιρροής. Από το 2012, η USAID έχει χρηματοδοτήσει προγράμματα αξίας άνω των 2 εκατ. δολαρίων, κυρίως μέσω εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων όπως το Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια και η Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης.
Το 2024, καταγράφηκε ρεκόρ δαπανών 1,2 εκατ. δολαρίων, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Ωστόσο, η δράση της USAID στη χώρα συνδέεται και με προγράμματα “δημόσιας διπλωματίας”, όπως οι “American Corners” σε μεγάλες ελληνικές πόλεις, όπου λειτουργούν κέντρα προώθησης αμερικανικών πολιτιστικών και εκπαιδευτικών αξιών.
Παράλληλα, μέσω συνεργασιών με πανεπιστήμια όπως το ΑΠΘ και το Πάντειο, δημιουργήθηκαν προγράμματα όπως το “Digital Communication Network” και το “Disinfohacks”, τα οποία χρηματοδοτούνται από το State Department και το Global Engagement Center.
Το «διευθυντήριο των Βρυξελλών» σε δύσκολη θέση
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί βρίσκονται πλέον υπό πολιτική πίεση, καθώς αποκαλύπτεται ότι αρκετές ΜΚΟ που χρηματοδοτούνται από τη USAID συμμετείχαν και σε ευρωπαϊκά προγράμματα, εξασφαλίζοντας διπλές επιχορηγήσεις.
Αν οι αμερικανικές έρευνες επιβεβαιώσουν διασύνδεση ευρωπαϊκών οργανισμών με προγράμματα παράνομης χρηματοδότησης ή στρατιωτικών χρήσεων, τότε το «διευθυντήριο των Βρυξελλών» θα βρεθεί αντιμέτωπο με πολιτικό σεισμό, που θα αγγίξει και την Ελλάδα, μέσω των εγχώριων συνεργασιών.
Η αποκάλυψη τέτοιων πρακτικών ενδέχεται να πλήξει καίρια την αξιοπιστία της Ε.Ε., σε μια περίοδο που η κόπωση από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχει ήδη διαβρώσει τη δημόσια αποδοχή των πολιτικών των Βρυξελλών.
