Στην Αθήνα συγκροτήθηκε ένα πυκνό πλέγμα συμφωνιών και στρατηγικών συνεννοήσεων, με επίκεντρο την αμερικανική παρουσία και τον ανασχεδιασμό του ενεργειακού δικτύου της Μεσογείου, σε μια περίοδο όπου ολόκληρη η περιοχή αποκτά νέα μορφή
Η διεθνής κινητικότητα και οι νέες προσδοκίες
Η εβδομάδα που πέρασε αποτύπωσε μια εξελισσόμενη πραγματικότητα: οι περιφερειακές ισορροπίες μετακινούνται, και η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο μιας σειράς συνεργασιών που τροφοδότησαν προσδοκίες μεγαλύτερες από την απλή αισιοδοξία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέλαβαν κεντρικό ρόλο, επιδιώκοντας την προώθηση συγκλίσεων και την ενίσχυση ενός πλαισίου σταθερότητας στη λεκάνη της Μεσογείου. Για την Ουάσιγκτον, η καταλλαγή και η εξομάλυνση των περιφερειακών αντιθέσεων δεν αποτελούν αφηρημένες έννοιες, αλλά κρίσιμη προϋπόθεση για τις ενεργειακές και πολιτικές στρατηγικές που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Το Ιόνιο ως κόμβος διεθνούς στρατηγικής σημασίας
Η πρόσφατη συμφωνία αμερικανικών εταιρειών για το οικόπεδο 2 βορειοδυτικά της Κέρκυρας δεν αποτελεί μεμονωμένη επιχειρηματική κίνηση. Αντιθέτως, εντάσσεται σε μια διευρυμένη γεωπολιτική αρχιτεκτονική, όπου το Ιόνιο αντιμετωπίζεται ως δίαυλος που συνδέει την Αδριατική, τη θαλάσσια ζώνη της Μεσογείου και τον χερσαίο χώρο της Λιβύης. Οι ανάγκες της Ευρώπης σε ενέργεια θα καλυφθούν τα επόμενα χρόνια αποκλειστικά μέσω διαδρομών που ξεκινούν από τη Μέση Ανατολή, τον Κόλπο και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Η δυναμική αυτή αποτυπώνεται στις υποδομές που ήδη λειτουργούν: Ρεβυθούσα, Αλεξανδρούπολη, Krk στην Κροατία, Ravigo στην Ιταλία, σταθμοί που επιβεβαιώνουν ότι δημιουργείται ένα πλέγμα ενεργειακής αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας. Στο Ζάππειο, κατά τη διάρκεια της Συνόδου 3+1, υπογραμμίστηκε ότι ο Κάθετος Διάδρομος και οι οριζόντιοι αγωγοί καθιστούν την ελληνική ναυτιλία και τις ελληνικές ενεργειακές υποδομές αναντικατάστατη υποδομή στη διακίνηση ενέργειας προς την Ευρώπη.
Οι αντιδράσεις της Τουρκίας και η επιστροφή της Συρίας στο διεθνές προσκήνιο
Η Τουρκία, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, επιχειρεί να διαμορφώσει ένα αφήγημα εσωτερικής κατανάλωσης που θα της επιτρέψει μελλοντικά να επαναπροσεγγίσει τη Δύση χωρίς να δώσει την εικόνα παραδοχής ή υποχώρησης. Την ίδια στιγμή, η Τεχεράνη και η Μόσχα παρατηρούν στενά τις κινήσεις που ανακοινώθηκαν στην Αθήνα.
Η Συρία, μέσα από μια εξαιρετικά προσεκτική αμερικανική στρατηγική, επιστρέφει στο διεθνές σκηνικό. Η Ουάσιγκτον εξετάζει ακόμη και το ενδεχόμενο δημιουργίας βάσης στη Δαμασκό, γεγονός που προκάλεσε εύλογη απορία ακόμη και σε συμμάχους του ΝΑΤΟ. Η Συρία είχε πρακτικά απομονωθεί μετά το 2005, όμως η Σύνοδος της Αννάπολης το 2007 αποτέλεσε την πρώτη της ουσιαστική επανεμφάνιση. Τότε παρουσιάστηκε και το λεγόμενο Syrian Track, η συριακή συμβολή στο Παλαιστινιακό.
Ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο στη Μέση Ανατολή
Το 2025 σηματοδοτεί τη σταδιακή επανένταξη της Συρίας σε περιφερειακές εξελίξεις. Η Γάζα οδηγείται σε εκεχειρία, τα αραβικά κράτη επαναπροσεγγίζουν τις Συμφωνίες του Αβραάμ, οι αμερικανικές εταιρείες ενισχύουν σημαντικά το αποτύπωμά τους στη Μεσόγειο, ενώ η παρουσία της TOTAL περιορίζεται γεωγραφικά. Το Κατάρ, σε συνεργασία με αμερικανικούς ενεργειακούς ομίλους, αποκτά ρόλο στα κυπριακά ενεργειακά τεμάχια. Οι εξελίξεις αυτές αναβαθμίζουν τον ρόλο Ελλάδας και Κύπρου, που λειτουργούν ως ευρωατλαντικοί πυλώνες στη μεταφορά ενέργειας προς την Ε.Ε.
Το ελληνικό πολιτικό σκηνικό και η πίεση των διεθνών εξελίξεων
Παρά τη σκληρότητα των λεκτικών αντιπαραθέσεων στην ελληνική πολιτική ζωή, διακρίνεται μια στοιχειώδης συνεννόηση γύρω από την ανάγκη διασφάλισης των εθνικών συμφερόντων. Η Σύνοδος 3+1, που ξεκίνησε ως πρωτοβουλία με οικονομικό προσανατολισμό, μετατράπηκε σε στρατηγικό πλαίσιο συνεργασίας με τις ΗΠΑ, αποτυπώνοντας την κατεύθυνση προς την οποία κινείται η περιοχή.
Ωστόσο, παραμένει εμφανές ότι ορισμένοι πολιτικοί δρώντες επιμένουν σε παρωχημένες ιδεολογικές θέσεις, δυσκολευόμενοι να αναγνώσουν την οικονομική και επενδυτική διάσταση των σημερινών προκλήσεων.
Ενεργειακή ασφάλεια, αγωγοί και οι περιορισμοί της μονοδιάστατης μετάβασης
Η αυξανόμενη ζήτηση για φυσικό αέριο αναδεικνύει τα λιμάνια και τις ενεργειακές υποδομές της Μέσης Ανατολής. Αγωγοί που ξεκινούν από τον Κόλπο, το Ιράν και το Ιράκ κατευθύνονται προς τη συριακή περιοχή Μπανιάς, γεγονός που απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε αποκατάσταση και αναβάθμιση δικτύων. Η παράκαμψη της Τουρκίας δεν συνάδει με την πραγματικότητα, καθώς εξακολουθεί να αποτελεί αναγκαία διέλευση.
Επιβεβαιώθηκε στην Αθήνα ότι η ενεργειακή επάρκεια δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά σε στροφή προς την πράσινη ενέργεια. Μόνο η πολυδιάστατη προσέγγιση και η πολλαπλότητα ενεργειακών οδεύσεων μπορούν να εξασφαλίσουν σταθερότητα. Οι αποκλεισμοί αυξάνουν τα κόστη και τους κινδύνους, ενώ οι συγκλίσεις ενισχύουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των πόρων.
Ταυτόχρονα, οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες αποτελούν σταθερή προτεραιότητα, ενώ διευρύνονται οι δυνατότητες χρηματοδότησης ακόμη και για μικρότερους ενεργειακούς παραγωγούς.
Οι επιλογές της επόμενης ημέρας
Χρειάστηκε περισσότερο από μια δεκαετία για να αξιοποιηθούν πλήρως τα πλεονεκτήματα που είχαν δημιουργηθεί στον τομέα της ενέργειας. Η κυβέρνηση συνεργασίας Ν.Δ./ΠΑΣΟΚ και ο πρώην υπουργός Γιάννης Μανιάτης είχαν εξασφαλίσει τον Νότιο Διάδρομο, παρά τις αντιδράσεις Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν, ενώ είχαν σχεδιάσει εγκαίρως και τον Κάθετο Διάδρομο.
Μετά τη Διάσκεψη 3+1, το περιθώριο για δηλώσεις αυτοϊκανοποίησης εξαντλήθηκε. Η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από βήματα:
τη διαμόρφωση νέου πλαισίου σχέσεων με τα δυτικά Βαλκάνια,
τη συνέχιση των συνομιλιών με την Τουρκία,
την επιτάχυνση των ΜΟΕ,
την προώθηση της πενταμερούς των παράκτιων χωρών,
τη συνεργασία με τη Λιβύη στον ενεργειακό και αναπτυξιακό τομέα,
την ενισχυμένη παρουσία της Ε.Ε. στη Μέση Ανατολή,
την ανάταξη της ελληνικής παρουσίας σε Συρία και Λίβανο,
και την ανάπτυξη περιβαλλοντικών και τουριστικών πολιτικών στη Μεσόγειο.
Ένα περιβάλλον που αλλάζει – χωρίς περιθώριο εφησυχασμού
Η προσεκτική ανάγνωση των διεθνών εξελίξεων δεν αποτελεί προνόμιο, αλλά υποχρέωση. Παρά τους υψηλούς τόνους και την ένταση που συχνά κυριαρχεί, τα περιφερειακά και διεθνή συμφέροντα φαίνεται πως ωθούν σε συγκλίσεις, όχι σε συγκρούσεις. Οι περισσότερες χώρες δεν επιθυμούν την επανάληψη μιας εποχής με «νικητές και ηττημένους», αλλά αναζητούν σταθερότητα, ανάπτυξη και συνεργασία.
Σε αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο, η Ελλάδα καλείται να κινηθεί με σταθερότητα, ρεαλισμό και στρατηγική ψυχραιμία.
