Ισχυροί σεισμοί μεγέθους 7,7 και 7,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ συγκλόνισαν την Τουρκία και τη Συρία με χιλιάδες ανθρώπινες ζωές να έχουν ήδη χαθεί.
Οι επιζώντες που έμειναν άστεγοι αντιμετωπίζουν πλέον ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα, αυτό του καιρού και των ακραίων συνθηκών λόγω χιονιού.
Δραματικά βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατέγραψαν κτίρια που καταρρέουν και διάσπαρτα ερείπια.
Ο Τούρκος πρόεδρος Erdogan δήλωσε ότι ήταν η χειρότερη καταστροφή στη χώρα του εδώ και δεκαετίες.
Τι γνωρίζουμε ωστόσο για το ακραίο αυτό φαινόμενο και ποιές χώρες κινδυνεύουν;
Η Τουρκία, δεν είναι ξένη στους σεισμούς.
Δύο μεγάλες γραμμές ρήγματος διασχίζουν τη χώρα και προκαλούν κραδασμούς σε τακτική βάση.
Σύμφωνα με το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο, η Τουρκία βίωσε περισσότερους από 60 σεισμούς με μέγεθος μεγαλύτερο από 2,5 Ρίχτερ την περασμένη ημέρα.
«Η περιοχή όπου σημειώθηκε ο σεισμός της 6ης Φεβρουαρίου είναι σεισμικά ενεργή», ανέφερε το USGS τη Δευτέρα.
Οι μεγαλύτεροι σεισμοί είναι λιγότερο συχνοί, αλλά εξακολουθούν να είναι συχνό φαινόμενο. Τον περασμένο Νοέμβριο, η Τουρκία υπέστη σεισμό μεγέθους 5,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ . Σεισμός 7,0 Ρίχτερ έπληξε το Αιγαίο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας το 2020.
Ο σεισμός της Δευτέρας συνέβη επειδή δύο μέρη του φλοιού της γης κινήθηκαν το ένα δίπλα από το άλλο οριζόντια κατά μήκος μιας γραμμής ρήγματος, ένα φαινόμενο γνωστό ως ρήγμα ολίσθησης.
Οι διασώστες εξακολουθούν να εργάζονται απελπισμένα μέσα από τα ερείπια και ο αριθμός των νεκρών θα αυξηθεί.
Η Τουρκία αναθεώρησε πολλούς από τους οικοδομικούς της κώδικες το 2000, αλλά πολλά παλαιότερα κτίρια παρέμειναν ευάλωτα και κατέπεσαν στους πρόσφατους σεισμούς.
«Αυτά που έχουν καταρρεύσει χρονολογούνται πριν από το έτος 2000», είπε στο Al Jazeera ο Μουσταφά Ερντίκ, καθηγητής στο Παρατηρητήριο Kandilli και το Ινστιτούτο Ερευνών Σεισμών του Πανεπιστημίου Bogazici στην Κωνσταντινούπολη .
Υπό το φως των πρόσφατων καταστροφών, τι προβλέπουν όμως οι ερευνητές και ποιες εκτιμήσεις κάνουν για τα όσα σημειώνονται προκαλώντας εικόνες Αποκάλυψης στον πλανήτη:
Αρχικά,
1) Τι προκαλεί τους σεισμούς;
Ένας σεισμός συμβαίνει όταν τεράστια τμήματα του φλοιού της γης περνούν ξαφνικά το ένα δίπλα στο άλλο.
Αυτά τα μπλοκ, που ονομάζονται τεκτονικές πλάκες, βρίσκονται στην κορυφή του μανδύα της γης, ένα στρώμα που συμπεριφέρεται σαν ένα πολύ αργά κινούμενο υγρό για εκατομμύρια χρόνια.
Αυτό σημαίνει ότι οι τεκτονικές πλάκες συγκρούονται μεταξύ τους με την πάροδο του χρόνου. Μπορούν επίσης να γλιστρήσουν το ένα πάνω στο άλλο, ένα φαινόμενο που ονομάζεται υποβύθιση.
Τα μέρη στον πλανήτη όπου το ένα πιάτο συναντά το άλλο είναι τα πιο επιρρεπή σε σεισμούς.
Οι συγκεκριμένες επιφάνειες όπου κομμάτια γης γλιστρούν το ένα δίπλα στο άλλο ονομάζονται ρήγματα.
Καθώς οι πλάκες κινούνται, η πίεση συσσωρεύεται πέρα από τα όριά τους, ενώ η τριβή τις κρατά στη θέση τους.
Όταν το πρώτο κατακλύζει το δεύτερο, η γη σείεται καθώς η κλειστή ενέργεια διαχέεται.
Οι επιστήμονες κατανοούν καλά αυτά τα είδη σεισμών, που περιλαμβάνουν εκείνους που προέρχονται από το ρήγμα του San Andreas στην Καλιφόρνια και το ρήγμα της Ανατολικής Ανατολίας στην Τουρκία. Ωστόσο, σεισμοί μπορούν να συμβούν και μέσα στις τεκτονικές πλάκες, καθώς η πίεση κατά μήκος των άκρων τους προκαλεί παραμορφώσεις στη μέση. Αυτοί οι κίνδυνοι είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν και να μετρηθούν.
«Η κατανόησή μας για αυτούς τους σεισμούς εντός της πλάκας δεν είναι τόσο καλή», δήλωσε ο καθηγητής γεωφυσικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ Γκρεγκ Μπερόζα.
Ένας σεισμός μέσα σε μια τεκτονική πλάκα έχει λιγότερα ενδεικτικά σημάδια από αυτά που συμβαίνουν στις γραμμές ρηγμάτων, πρόσθεσε.
2) Η κλίμακα Ρίχτερ δεν είναι πλέον το μόνο σημείο μέτρησης
Η κλίμακα Ρίχτερ, που αναπτύχθηκε από τον Τσαρλς Ρίχτερ το 1935 για τη μέτρηση των σεισμών στη Νότια Καλιφόρνια, έχει φύγει από τη… μόδα.
Χρησιμοποιεί μια λογαριθμική κλίμακα, αντί για μια γραμμική κλίμακα, για να εξηγήσει το γεγονός ότι υπάρχει μια τόσο τεράστια διαφορά μεταξύ των πιο μικροσκοπικών δονήσεων και των σεισμών που ανατρέπουν πύργους.
Σε μια λογαριθμική κλίμακα, ένας σεισμός μεγέθους 7 Ρίχτερ είναι 10 φορές πιο έντονος από έναν μέγεθος 6 και 100 φορές πιο έντονος από έναν σεισμό 5 Ρίχτερ.
Η κλίμακα Ρίχτερ μετρά στην πραγματικότητα το μέγιστο πλάτος των σεισμικών κυμάτων, καθιστώντας την μια έμμεση εκτίμηση του ίδιου του σεισμού. Έτσι, εάν ένας σεισμός μοιάζει με βράχο που πέφτει σε μια λίμνη, η κλίμακα Ρίχτερ μετρά το ύψος του μεγαλύτερου κύματος, όχι το μέγεθος του βράχου ούτε την έκταση των κυματισμών.
Ενώ η κλίμακα του Ρίχτερ, βαθμονομημένη στη Νότια Καλιφόρνια, ήταν χρήσιμη για τη σύγκριση των σεισμών εκείνη την εποχή, παρέχει μια ελλιπή εικόνα των κινδύνων και χάνει την ακρίβεια για ισχυρότερα γεγονότα. Επίσης, χάνει μερικές από τις αποχρώσεις άλλων σεισμογενών περιοχών στον κόσμο και δεν είναι και τόσο χρήσιμο για ανθρώπους που προσπαθούν να χτίσουν κατασκευές για να τις αντέξουν.
«Δεν μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε στους υπολογισμούς του σχεδιασμού μας», δήλωσε ο Steven McCabe, επικεφαλής της ομάδας αντισεισμικής μηχανικής στο Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας. «Ασχολούμαστε με μετατοπίσεις».
Η μετατόπιση, ή πόσο πραγματικά κινείται το έδαφος, είναι ένας εναλλακτικός τρόπος για να περιγράψουμε τους σεισμούς. Μια άλλη είναι η κλίμακα μεγέθους της στιγμής. Αντιπροσωπεύει πολλούς τύπους σεισμικών κυμάτων, αντλώντας από πιο ακριβή όργανα και καλύτερους υπολογισμούς για να παρέχει μια αξιόπιστη ράβδο μέτρησης για τη σύγκριση σεισμικών γεγονότων.
Όταν ακούτε για το μέγεθος ενός σεισμού στις ειδήσεις —όπως ο πρόσφατος σεισμός μεγέθους 7,8 Ρίχτερ στην Τουρκία— το μέγεθος της στιγμής είναι συνήθως η κλίμακα που χρησιμοποιείται.
Αλλά αυτό εξακολουθεί να είναι ένας δείκτης για το μέγεθος του σεισμού. Και με μόνο έμμεσες μετρήσεις, μπορεί να χρειαστεί έως και ένα χρόνο για να αποκρυπτογραφηθεί η κλίμακα ενός γεγονότος, όπως ο σεισμός του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό, δήλωσε η Marine Denolle, ερευνήτρια σεισμών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
«Προτιμούμε να χρησιμοποιούμε μέγιστη επιτάχυνση εδάφους», είπε. Αυτή είναι μια μέτρηση που μετρά πώς αλλάζει η ταχύτητα και η κατεύθυνση του εδάφους και έχει αποδειχθεί η πιο χρήσιμη για τους μηχανικούς.
Οπότε, ναι, οι κλίμακες του σεισμού έχουν γίνει πολύ πιο περίπλοκες και συγκεκριμένες με την πάροδο του χρόνου. Αλλά αυτό βοήθησε επίσης τους επιστήμονες και τους μηχανικούς να κάνουν πολύ πιο ακριβείς μετρήσεις – κάτι που κάνει μεγάλη διαφορά στον προγραμματισμό για αυτούς.
3) Οι πραγματικές προβλέψεις…
Η πρόβλεψη των σεισμών είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα για τους επιστήμονες, εν μέρει επειδή είναι εδώ και καιρό ένα παιχνίδι απατεώνων και ψευδοεπιστημόνων που ισχυρίζονται ότι μπορούν να προβλέπουν τους σεισμούς.
Οι επιστήμονες έχουν μια καλή αίσθηση για το πού θα μπορούσαν να συμβούν σεισμοί. Χρησιμοποιώντας ιστορικά αρχεία και γεωλογικές μετρήσεις, μπορούν να επισημάνουν πιθανά σεισμικά σημεία και τα είδη δονήσεων που αντιμετωπίζουν.
Όσο για το πότε θα χτυπήσουν οι σεισμοί , αυτό είναι ακόμα θολό.
«Πολλοί σεισμολόγοι έχουν εργαστεί πάνω σε αυτό το πρόβλημα για πολλές δεκαετίες. Δεν προβλέπουμε σεισμούς βραχυπρόθεσμα», είπε ο Beroza. «Αυτό απαιτεί να γνωρίζουμε όλα τα είδη πληροφοριών που… δεν έχουμε».
Είναι δύσκολο να καταλάβουμε πότε θα συμβεί ένας σεισμός, καθώς οι δυνάμεις που τον προκαλούν συμβαίνουν αργά σε μια τεράστια περιοχή, αλλά εκταμιεύονται γρήγορα σε μια στενή περιοχή. Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι οι δυνάμεις που συσσωρεύονται στις ηπείρους για εκατομμύρια χρόνια μπορούν να χτυπήσουν πόλεις μέσα σε λίγα λεπτά.
Εν τω μεταξύ, μετά από έναν μεγάλο σεισμό, μετασεισμοί συχνά συγκλονίζουν την πληγείσα περιοχή. «Αν είχαμε απλώς ένα μεγάλο, ξέρουμε ότι θα υπάρξουν και μικρότερα σύντομα», είπε ο Denolle.
Όσον αφορά την πρόβλεψη, οι ερευνητές εύλογα θέλουν να βεβαιωθούν ότι δεν θα υποσχέσεις υπερβολικά και θα υποσχέσεις, ειδικά όταν διακυβεύονται χιλιάδες ζωές και ζημιές δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αλλά και αυτή η προσοχή είχε συνέπειες.
4) Λυπούμαστε, ούτε τα κατοικίδιά σας μπορούν να προβλέψουν τους σεισμούς
Οι αναφορές για ζώα που συμπεριφέρονται παράξενα πριν από σεισμούς χρονολογούνται από την αρχαία Ελλάδα.
Τα ζώα κάνουν παράξενα πράγματα (με τα δικά μας πρότυπα) όλη την ώρα και δεν τους δίνουμε καμία σημασία μέχρι να συμβεί ένας σεισμός.
«Κάθε μέρα, θα υπάρχουν εκατοντάδες κατοικίδια που κάνουν πράγματα που δεν έχουν κάνει ποτέ πριν και δεν έχουν κάνει ποτέ μετά», είπε ο Beroza. Συμπέρασμα: Μην περιμένετε την περίεργη συμπεριφορά των ζώων να σηματοδοτήσει ότι έρχεται σεισμός.
5) Μερικοί σεισμοί είναι σίγουρα ανθρωπογενείς
Η τεράστια επέκταση των υδραυλικών ρωγμών στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει αφήσει μια επιδημία σεισμού στον απόηχο της. Δεν είναι η πραγματική θραύση του σχιστολιθικού βράχου που οδηγεί σε δονήσεις, αλλά η έγχυση εκατομμυρίων γαλονιών λυμάτων υπόγεια.
Οι επιστήμονες λένε ότι το νερό που εγχέεται διευκολύνει τους βράχους να γλιστρήσουν ο ένας δίπλα στον άλλο. “Όταν κάνετε έγχυση υγρού, λιπάνετε τα σφάλματα”, είπε ο Denolle.
Το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο τοους αποκαλεί «προκαλούμενους σεισμούς» και ανέφερε ότι στην Οκλαχόμα, ο αριθμός των σεισμών αυξήθηκε σε 2.500 το 2014, 4.000 το 2015 και 2.500 το 2016.
Οι άνθρωποι προκαλούν σεισμούς και με άλλο τρόπο: Η ταχεία άντληση νερού από υπόγειες δεξαμενές έχει επίσης αποδειχθεί ότι προκαλεί σεισμούς σε πόλεις όπως η Τζακάρτα, είπε ο Denolle.
6) Η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να έχει μικρή επίδραση στους σεισμούς
Γενικά, οι επιστήμονες δεν έχουν μετρήσει καμία επίδραση στους σεισμούς από την κλιματική αλλαγή. Δεν αποκλείουν όμως το ενδεχόμενο.
Καθώς οι μέσες θερμοκρασίες αυξάνονται, τεράστια στρώματα πάγου λιώνουν, μεταφέροντας δισεκατομμύρια τόνους νερού από την εκτεθειμένη γη στον ωκεανό και επιτρέποντας στις χερσαίες μάζες να ανακάμψουν. Αυτή η παγκόσμια επανεξισορρόπηση θα μπορούσε να έχει σεισμικές συνέπειες , αλλά δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη σήματα.
“Αυτό που μπορεί να συμβεί είναι αρκετό λιώσιμο πάγου που θα μπορούσε να ξεφορτώσει τον φλοιό”, είπε ο Beroza, αλλά πρόσθεσε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για αυτό, ούτε για ποια μέρη του κόσμου θα αποκαλύψουν ένα σήμα.
7) Οι επόμενοι σεισμοί;
Οι περισσότεροι από τους σεισμούς του πλανήτη συμβαίνουν κατά μήκος του χείλους του Ειρηνικού σε μια περιοχή γνωστή ως το Δαχτυλίδι της Φωτιάς.
Το Μεξικό είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελέτη περίπτωσης. Η χώρα βρίσκεται πάνω από τρεις τεκτονικές πλάκες, καθιστώντας την σεισμικά ενεργή. Το 1985, ένας σεισμός έπληξε την πρωτεύουσα, σκοτώνοντας περισσότερους από 10.000 . Ο Denolle σημείωσε ότι η γεωλογία της περιοχής το κάνει έτσι ώστε οι δονήσεις από κοντινές περιοχές να διοχετεύονται προς την Πόλη του Μεξικού, καθιστώντας οποιαδήποτε σεισμική δραστηριότητα απειλή.
Η μεξικανική πρωτεύουσα είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας πόλης των Αζτέκων Tenochtitlan, ενός νησιού στη μέση μιας λίμνης. Ο ξερός βυθός της λίμνης που αποτελεί πλέον το θεμέλιο της σύγχρονης μητρόπολης ενισχύει το τρέμουλο από τους σεισμούς.
Οι σεισμογενείς χώρες το γνωρίζουν καλά: Η Ιαπωνία υπήρξε επιθετική όσον αφορά την τακτική ενημέρωση των οικοδομικών της κωδίκων για να αντέχει σε σεισμούς. Τα αναθεωρημένα πρότυπα έχουν εν μέρει τροφοδοτήσει την κατασκευαστική έκρηξη της Ιαπωνίας παρά τη μείωση του πληθυσμού της.
Το Μεξικό έχει επίσης αυξήσει τα πρότυπα για νέες κατασκευές. Οι νόμοι που θεσπίστηκαν μετά τον σεισμό του 1985 απαιτούσαν από τους κατασκευαστές να λογοδοτούν για το μαλακό έδαφος στην πρωτεύουσα και να ανέχονται κάποιο βαθμό μετακίνησης.
Εν τω μεταξύ, το Ιράν έχει περάσει από διάφορες εκδοχές των εθνικών προτύπων δόμησης για την ανθεκτικότητα σε σεισμό. Και η Αλάσκα αναπτύσσει στρατηγικές μετριασμού των ζημιών από σεισμό και σχέδια αντιμετώπισης εδώ και χρόνια.
Σε χώρες όπως το Ιράν, υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ του τρόπου με τον οποίο κατασκευάζονται τα κτίρια στις πόλεις και στην ύπαιθρο. Περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας ζει σε αγροτικές περιοχές , όπου τα σπίτια χτίζονται χρησιμοποιώντας παραδοσιακά υλικά όπως τούβλα λάσπης και πέτρα αντί από οπλισμένο σκυρόδεμα και χάλυβα. Αυτό είναι ένα μεγάλο μέρος του γιατί τα θύματα είναι τόσο υψηλά όταν οι σεισμοί χτυπούν απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.
Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι πέφτουν σε χώρες που δεν έχουν μεγάλο σεισμό στη μνήμη τους και επομένως δεν έχουν προετοιμαστεί για αυτούς ή δεν έχουν τους πόρους για να το κάνουν. Η έλλειψη ενός ενιαίου οικοδομικού κώδικα οδήγησε σε πολλούς από τους περισσότερους από 150.000 θανάτους στην Αϊτή που προήλθαν από τον σεισμό μεγέθους 7,0 Ρίχτερ του 2010.
8) Ο μεγάλος έρχεται πραγματικά στις Ηνωμένες Πολιτείες (κάποια μέρα)
Το πραγματικά τρομακτικό σενάριο για το οποίο ακούτε συνέχεια είναι αληθινό.
Το New Yorker κέρδισε ένα βραβείο Πούλιτζερ το 2015 για την αναφορά του σχετικά με την πιθανότητα ενός τεράστιου σεισμού που θα συγκλονίσει τον Βορειοδυτικό Ειρηνικό – «τη χειρότερη φυσική καταστροφή στην ιστορία της Βόρειας Αμερικής», η οποία θα επηρεάσει 7 εκατομμύρια ανθρώπους και θα εκτείνεται σε μια περιοχή που καλύπτει 140.000 τετραγωνικά μίλια.
Ο πιθανός σεισμός θα μπορούσε να φτάσει σε μέγεθος μεταξύ 8,7 και 9,2 Ρίχτερ, μεγαλύτερος από τον μεγαλύτερο αναμενόμενο σεισμό από το ρήγμα του San Andreas, του οποίου οι επιστήμονες αναμένουν να κορυφωθούν σε μέγεθος 8,2 Ρίχτερ.
Μεγάλοι σεισμοί αναμένονται επίσης σε χώρες όπως η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία και άλλα μέρη του Δακτυλίου της Φωτιάς.
Δεν ξέρουμε πότε θα λάβουν χώρα αυτοί οι σεισμοί.
«Στην επιχείρηση, μιλάμε για αυτό το σενάριο [Βορειοδυτικού Ειρηνικού] εδώ και δεκαετίες», είπε ο ερευνητής Beroza. «Δεν θα έλεγα ότι έχουμε καθυστερήσει, αλλά μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή».
Έτσι, ενώ η Καλιφόρνια έχει από καιρό προετοιμαστεί για μεγάλους σεισμούς με οικοδομικούς κώδικες και σχεδιασμό καταστροφών, ο Βορειοδυτικός Ειρηνικός μπορεί να είναι απροετοιμαστος….
