Όπως ο Ιωσήφ Στάλιν δεν αξιολόγησε ποτέ ως εχθρό την Καθολική Εκκλησία, έτσι και ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν ανησυχεί ιδιαίτερα για τη στάση της αναφορικά με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Σε ξεχωριστές συνεντεύξεις του στο ιησουιτικό περιοδικό «La Civiltà Cattolic» και στην ιταλική εφημερίδα «Corriere della Sera» ο Πάπας Φραγκίσκος – ο πρώτος Ιησουίτης που έγινε Πάπας – είπε ανοιχτά ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία «είναι συνέπεια του ΝΑΤΟ», ενώ κατηγόρησε τη «διεθνή βιομηχανία όπλων» για τη σύγκρουση.
Στις συνεντεύξεις ο Πάπας Φραγκίσκος αναρωτήθηκε επίσης εάν είναι σωστό οι δυτικές δυνάμεις να εξοπλίζουν τους Ουκρανούς. «Δεν ξέρω αν είναι το σωστό να προμηθεύονται οι ουκρανικές στρατιωτικές δυνάμεις», είπε στην «Corriere della Sera», αφού εξήγησε ότι προσπαθούσε να αξιολογήσει τις ρίζες της σύγκρουσης και τους λόγους που ωθούν τον Πούτιν να εμπλακεί σε έναν τέτοιο βάναυσο πόλεμο.
«Δεν έχω τρόπο να πω αν η οργή του έχει προκληθεί», είπε και συνέχισε: «αλλά υποψιάζομαι ότι ίσως διευκολύνθηκε από τη στάση της Δύσης».
Είπε στη «La Civiltà Cattolica», «είμαι απλώς κατά της μείωσης της πολυπλοκότητας στη διάκριση μεταξύ καλών και κακών, χωρίς να συλλογιστώ για τις ρίζες και τα ενδιαφέροντα, τα οποία είναι πολύ περίπλοκα». Προσθέτοντας ότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία «ίσως με κάποιο τρόπο είτε προκλήθηκε, είτε δεν αποφεύχθηκε».
Αποκωδικοποιώντας αυτές τις δηλώσεις, πολλές αμφιβολίες κρέμονται από τις λέξεις «ίσως» και «ίσως». Ενώ πιέζουν να πέσει η ευθύνη για τον πόλεμο στους ώμους της Δύσης, προσφέρουν επίσης στον Φραγκίσκο μια κάποια προστασία από το να κατηγορηθεί ότι δείχνει ευθέως το ΝΑΤΟ για τη ρωσική εισβολή. Οι κυνικοί, πάλι, θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι οι συνεντεύξεις του Πάπα ήταν απλώς ασκήσεις στο είδος της φιλοσοφικής καζουϊστικής που το θρησκευτικό ιεραποστολικό τάγμα του κατηγορήθηκε ιστορικά εδώ και αιώνες.
Αυτό μπορεί να είναι έτσι, αλλά τα σχόλια του Φραγκίσκου έχουν αποθαρρύνει και προσβάλλει πολλούς Ουκρανούς – συμπεριλαμβανομένων των Καθολικών – που, μαζί με άλλους συζητούν τώρα τους λόγους πίσω από την αδιαφανή προσέγγιση του Πάπα.
Οι παρατηρήσεις έρχονται σε έντονη αντίθεση, για παράδειγμα, με την ειλικρίνεια του Πολωνού Καθολικού Προκαθήμενου Αρχιεπισκόπου, Wojciech Polak, ο οποίος, στις αρχές Ιουνίου, δήλωνε έντονα ότι η εκκλησία θα «στέκεται πάντα στο πλευρό των πιο αδύναμων» σε έναν «πόλεμο μεταξύ Δαβίδ και Γολιάθ».
Διαφέρουν επίσης πολύ από τον τόνο των Ουκρανών κληρικών που δεν ήταν διφορούμενοι στη ρητή μομφή τους για τον Πούτιν και έχουν λυπηθεί για την καταστροφή 133 εκκλησιών στην Ουκρανία από τις 24 Φεβρουαρίου. «Σήμερα το πρωί ήταν κόλαση – η βόμβα έπεσε στην Κουρία», σημείωσε ο πατήρ Γκρεγκόριο Σεμένκοφ μετά τη βομβιστική επίθεση σε κτίριο της καθολικής επισκοπής στο Χάρκοβο.
Ορισμένοι βλέπουν τις αμφιβολίες του Φραγκίσκου ως συνδεδεμένες με τις μακροχρόνιες οικουμενικές προσεγγίσεις του στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και τον ηγέτη της Πατριάρχη Κύριλλο, ο οποίος υπήρξε ισχυρός υποστηρικτής του Πούτιν και ειλικρινής θεολογικός υποστηρικτής της εισβολής.
Ο Φραγκίσκος έχει από καιρό επιδιώξει έναν στόχο, να θεραπεύσει τις σχέσεις με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, προωθώντας το έργο του προκατόχου του Βενέδικτου XVI για την ανάπτυξη μιας σχέσης με τον Κύριλλο. Και όπου ο Βενέδικτος μόχλευε την κοινή αντίθεση στα δυτικά σεξουαλικά ήθη και στους γάμους ομοφυλόφιλων στην προσέγγισή του, ο Φραγκίσκος έχει επικεντρωθεί περισσότερο στην προστασία των Χριστιανών στη Μέση Ανατολή.
Ο Πάπας είναι τώρα απρόθυμος να εγκαταλείψει την προσπάθειά του να αμβλύνει τις εντάσεις μεταξύ των δύο μεγαλύτερων δογμάτων του Χριστιανισμού, που είχαν διασπαστεί στο Μεγάλο Σχίσμα του 1054. Αυτή η παραβίαση αφορούσε τόσο στην πολιτική όσο και στις σκοτεινές, αλλά σημαντικές θεολογικές διαφορές.
Άλλοι τοποθετούν την προσέγγιση του Φραγκίσκου σε ένα αργεντίνικο περονιστικό παρελθόν, από το οποίο «κληρονόμησε μια τριτοκοσμικού τύπου κριτική» για τη Δύση και «είναι πιο διατεθειμένος να κατανοήσει τον αντιαμερικανισμό του Πούτιν και του Κύριλλου», σύμφωνα με τον Ιταλό κοινωνιολόγο Massimo Introvigne, ιδρυτή του Κέντρου Μελετών για τις Νέες Θρησκείες.
Ωστόσο, οι παρατηρήσεις του Φραγκίσκου δεν ήταν αρκετά καλές για τον Κύριλλο, καθώς η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία τον επέπληξε τον Μάιο επειδή χρησιμοποίησε λάθος τόνο, αφού προέτρεψε τον Κύριλλο να μην μετατραπεί σε «αγόρι του βωμού» του Κρεμλίνου.
Δεν κάνει απλώς ο Φραγκίσκος αυτό που, θεσμικά, τόσοι πάπες έχουν κάνει στο παρελθόν – βάζοντας τα εγκόσμια συμφέροντα πάνω από πνευματικές και ηθικές επιταγές και υπονομεύοντας την ηθική εξουσία της εκκλησίας;
Αυτό συνέβη όταν η εκκλησία υπέγραψε τα Σύμφωνα του Λατερανού με τον Μπενίτο Μουσολίνι το 1929, επίσης τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 όταν ακολούθησε πολιτικές «Ostpolitik» με τη Σοβιετική Ένωση, αποφεύγοντας οποιαδήποτε δημόσια καταδίκη της δίωξης των χριστιανών πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα μέχρι τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’.
Δεν είναι μόνο όταν πρόκειται για τον Πούτιν που ο Φραγκίσκος φαίνεται να ετοιμάζει τις «γροθιές» του. Η προσέγγισή του στην Κίνα προκάλεσε επίσης ανησυχία μέσα στην εκκλησία, με τις κατηγορίες ότι στρέφεται προς το Πεκίνο, κλείνοντας τα μάτια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα.
Έτσι, ίσως τίποτα από όλα αυτά δεν είναι τόσο έκπληξη τελικά.
