Τέσσερις ερευνητικές ομάδες, ένας κοινός κεντρικός “παίκτης”: βρετανικά think tanks, γερμανικά ιδρύματα, και ίσως… USAID. Το αφήγημα δεν είναι ελληνικό — απλώς μεταδίδεται από εδώ
Η Πυθία αποκαλύπτει
Τα τελευταία χρόνια, μια νέα φουρνιά «ανεξάρτητων» δημοσιογράφων έχει αποκτήσει ιδιαίτερη ισχύ στην ελληνική δημόσια σφαίρα. Όχι επειδή επηρεάζει άμεσα τις εξελίξεις, όχι επειδή έχει αναγνωρισιμότητα και αντικειμενική ισχύ αλλά επειδή οι “αποκαλύψεις τους” γίνονται εργαλείο στα χέρια θεσμικών και εξωθεσμικών παραγόντων και “παικτών” για τη διαμόρφωση της ατζέντας, ακόμη και για εκβιασμό πολιτικών και επιχειρηματιών. Αόρατοι παίκτες, ξένες μυστικές υπηρεσίες και ιδρύματα, αλλά και επιχειρηματικά – οικονομικά κέντρα τους δίνουν τους “καυτούς φακέλους” της ερευνητικής δημοσιογραφίας κι εκείνοι κάνουν τη βρόμικη δουλειά. Πρόκειται για μια ευρεία πλέον ομάδα που στελεχώνεται από πρώην συντάκτες μεγάλων εφημερίδων και τηλεοπτικών δικτύων ή άλλων ΜΜΕ, οι οποίοι έχουν μετακινηθεί σε πιο “ελεύθερες”, μη συμβατικές δομές έρευνας. Πίσω τους, όμως, δεν υπάρχει απλώς μια φιλοδοξία για διαφάνεια· υπάρχει ένα πλέγμα διεθνών επαφών, επιρροών και – όπως φαίνεται – στοχευμένης χρηματοδότησης.
Παλιοί γνώριμοι με νέα ταυτότητα
Ένας από τους πλέον έμπειρους ρεπόρτερ της μεταπολιτευτικής περιόδου, με βαρύ παρελθόν σε υποθέσεις εθνικής ασφάλειας και διεθνούς κατασκοπείας, ο οποίος είναι γερμανόφιλος και έχει αποκαλυφθεί η σχέση του με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, που έχει ασχοληθεί με “καυτούς” φακέλους δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος, εμφανίζεται σήμερα ως ο κεντρικός παίκτης μιας μικρής αλλά ιδιαίτερα δραστήριας ερευνητικής πλατφόρμας, η οποία λειτουργεί «χωρίς εμπορικά συμφέροντα». Η ίδια ομάδα έχει στενή σχέση με άλλη πλατφόρμα που παρουσιάζει “ιστορίες δεδομένων” και ερευνά κυρίως κρατικές δομές. Ο γνωστός δημοσιογράφος, γνωστός για τη διαρκή παρουσία του στα μεγάλα αφηγήματα περί διαφθοράς και μυστικών, αποτελεί τη «γέφυρα» ανάμεσα στα ελληνικά μέσα και τα ξένα κέντρα εξουσίας. Η επιρροή του δεν περιορίζεται μόνο σε ρεπορτάζ, αλλά και σε επιλογές προσώπων και κατευθύνσεων που ακολουθούν οι ομάδες που συνεργάζονται μαζί του.
Τα πρόσωπα που την πλαισιώνουν έχουν αναφορές σε ξένα think tanks, ευρωπαϊκά κέντρα και διεθνείς δημοσιογραφικούς μηχανισμούς. Συνεργάζονται σε τακτική βάση με οργανισμούς όπως το BIRN και το OCCRP – δίκτυα με ιστορικές διασυνδέσεις με κρατικές υπηρεσίες και γεωπολιτικές ατζέντες. Το εντυπωσιακό; Κάποιοι δημοσιογράφοι παριστάνουν τους υπερ – Αριστερούς, ρίχνοντας στάχτη στα μάτια των αδαών. Στο μικροσκόπιο μπαίνουν σήμερα ο πασίγνωστος δημοσιογράφος και τέσσερις δήθεν ερευνητικές ομάδες, που λειτουργούν ως ένα δίκτυο ομόκεντρων κύκλων. Η λειτουργία αυτών των ομάδων μοιάζει συχνά προβλέψιμη: διεθνής στήριξη, έρευνες που εστιάζουν σε κρατικές “σκιές”, μικρή απήχηση στο ευρύ κοινό αλλά ισχυρή παρουσία σε θεσμούς, ΜΚΟ και ευρωπαϊκές επιτροπές. Κοινός παρονομαστής: σχεδόν καμία κριτική στα κράτη-προστάτες, δηλαδή τη Γερμανία και τη Βρετανία, είτε αυτή αφορά Στο προσφυγικό, είτε Στις πολιτικές παρακολουθήσεων των δικών τους υπηρεσιών.
Και όλα αυτά ενώ εθνικές υπηρεσίες (όπως η ΕΥΠ) στοχοποιούνται σταθερά, με τρόπο που μοιάζει να υπονομεύει την εικόνα της χώρας σε διεθνή φόρα και να απειλεί την εθνική ασφάλεια, χωρίς να παρέχεται ποτέ το πλήρες ιστορικό, οι συνθήκες ή η συμμετρική σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πρακτικές.
Τέσσερις ομάδες, ένας βηματισμός
Η πρώτη δομή λειτουργεί ως «κόμβος δεδομένων», με επιτελικό πρόσωπο που για χρόνια κάλυπτε υποθέσεις κατασκοπείας, αντικατασκοπείας και εθνικής ασφάλειας σε μεγάλα κανάλια.
Η δεύτερη εστιάζει σε έρευνες για το προσφυγικό και έχει βρεθεί στο στόχαστρο της ΕΥΠ — όχι για τα ρεπορτάζ της, αλλά για τις “συναναστροφές” των συντακτών της με ευαίσθητους πληθυσμούς και πηγές.
Η τρίτη, με σαφή ευρωπαϊκή τεχνογνωσία, συστεγάζεται (κυριολεκτικά και συμβολικά) με άλλα project που συνδέονται με ξένες ΜΚΟ.
Η τέταρτη παρουσιάζει ένα πιο “τεχνικό” προφίλ, αλλά αποτελεί δομικό κρίκο σε διακρατικά πρότζεκτ, με ύποπτα όρια μεταξύ δημοσιογραφίας και λόμπινγκ.
Το μοτίβο της χρηματοδότησης
Και οι τέσσερις αυτές δομές διακηρύσσουν ανεξαρτησία, αλλά η χρηματοδότησή τους προέρχεται άμεσα ή έμμεσα (υπάρχει η πιθανότητα κάποιοι να διαδραμίζουν τον ρόλο των χρήσιμων ηλιθίων) από ιδρύματα τα οποία:
Συνδέονται με βρετανικά ιδρύματα και αντλούν κονδύλια από γερμανικές “ανεξάρτητες” πλατφόρμες που βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα κομματικών ιδρυμάτων, με σαφή κρατική εντολή.
Έχουν λάβει, πιθανότατα, χρηματοδότηση από την USAID, έναν μηχανισμό που λειτουργεί (σύμφωνα με πολυάριθμες διεθνείς εκθέσεις) ως προέκταση των γεωπολιτικών στόχων του State Department. Η USAID έχει χρηματοδοτήσει δημοσιογραφικές πρωτοβουλίες παγκοσμίως. Σύμφωνα με αναφορές, το 2023, η USAID παρείχε χρηματοδότηση σε 6.200 δημοσιογράφους και 707 μη κρατικά μέσα ενημέρωσης σε περισσότερες από 30 χώρες .
Αν είναι όντως ανεξάρτητοι θα έχει ειδικό ενδιαφέρον οι αρμόδιες ελληνικές αρχές να εξετάσουν πως βιοπορίζονται κάποιοι εκ των συντελεστών αυτών των δήθεν ερευνητικών – δημοσιογραφικών ομάδων.
Η στρατηγική της «αλήθειας»
Επιλέγονται συγκεκριμένες υποθέσεις προς διερεύνηση — όπως οι υποκλοπές, το προσφυγικό, οι απευθείας αναθέσεις — με απόλυτη τεκμηρίωση. Όμως, ενδεικτικά, αποφεύγονται σταθερά:
Οι ροές εξοπλισμών προς την Ουκρανία μέσω Ελλάδας.
Οι δραστηριότητες αμερικανικών ή βρετανικών εγκαταστάσεων στη χώρα.
Οι συμβάσεις ΝΑΤΟικών συμφερόντων.
Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες γερμανικών κολοσσών εντός Ελλάδας.
Η επιλογή της θεματολογίας μοιάζει περισσότερο με στρατηγική χαρτογράφησης του πολιτικού εσωτερικού, παρά με ελεύθερη δημοσιογραφική κρίση.
Ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις
Ποιο είναι το εύρος της εμπλοκής ξένων υπηρεσιών μέσω των διεθνών “χορηγών” δημοσιογραφίας;
Γιατί η διαφάνεια είναι μονόπλευρη; Ποιος ελέγχει τους ελεγκτές;
Πόσο “ανεξάρτητες” είναι δομές που χρηματοδοτούνται από την ίδια δεξαμενή πόρων με αυτήν των μυστικών υπηρεσιών;
Υπάρχει σχέδιο στρατηγικής επιρροής εντός της Ελλάδας μέσω της ερευνητικής δημοσιογραφίας;
USAID: Το παρασκήνιο που δεν έχει αποκαλυφθεί
Πληροφορίες από διπλωματικούς κύκλους αναφέρουν πως με την άφιξη της νέας Αμερικανίδας πρέσβη στην Αθήνα, αναμένεται να έρθουν στη δημοσιότητα λίστες με χρηματοδοτήσεις που η USAID έχει παράσχει σε δημοσιογράφους και οργανώσεις. Η αποκάλυψη αυτή αναμένεται να φωτίσει το ρόλο της αμερικανικής παρέμβασης στην ελληνική δημοσιογραφική σκηνή, συμπληρώνοντας το παζλ της ξένης επιρροής.
Όταν η έρευνα συμπίπτει με την εξωτερική πολιτική
Υπόγεια δίκτυα χρηματοδότησης, γεωπολιτικές στοχεύσεις και μια ορχήστρα «ανεξάρτητης δημοσιογραφίας» που παίζει σύμφωνα με τις νότες του Λονδίνου, του Βερολίνου – και ίσως, της Ουάσινγκτον.
Στην ελληνική δημόσια σφαίρα των τελευταίων ετών, μία νέα σχολή «ερευνητικής» δημοσιογραφίας έχει αρχίσει να ξεχωρίζει. Χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς θεαματικές επενδύσεις, αλλά με σταθερή θεματολογία και ξεκάθαρη στόχευση, οι εκπρόσωποί της παρεμβαίνουν όλο και πιο συχνά σε πεδία όπως:
η εθνική ασφάλεια,
το μεταναστευτικό,
η Δικαιοσύνη,
η πολιτική προστασία,
η λειτουργία ανεξάρτητων αρχών
οι ελληνικές υπηρεσίες πληροφορίών
Κοινός παρονομαστής; Η αφήγηση – πάντα πλαισιωμένη με σοβαρότητα και γραμμές διεθνούς “αντικειμενικότητας” – καταλήγει συστηματικά να ευθυγραμμίζεται με το συμφέρον των μεγάλων πρωτευουσών του ευρωπαϊκού Βορρά. Κυρίως δύο: του Λονδίνου και του Βερολίνου.
Το τέλος της αθωότητας;
Σε μια εποχή που η έννοια της “ανεξαρτησίας” χρησιμοποιείται ως ασπίδα, πρέπει να είμαστε σαφείς: η ελευθεροτυπία δεν κινδυνεύει από την κριτική – κινδυνεύει όταν μετατρέπεται, άθελά της ή εσκεμμένα, σε εργαλείο τρίτων.
Ίσως ήρθε η ώρα να διερευνηθεί ποιος ερευνά τους ερευνητές.
Θα επανέλθω γιατί το θέμα είναι πάρα πολύ μεγάλο και πάρα πολύ σοβαρό…
