Νίκη του Τραμπ θα αλλάξει τον κόσμο
Του Martin Wolf
Στις 19 Νοεμβρίου του 1919, η Γερουσία των ΗΠΑ αποκήρυξε τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Με την απόφαση αυτή, οι ΗΠΑ απέσυραν την ισχύ τους από τη διατήρηση των όσων είχαν συμφωνηθεί μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφήνοντας το έργο αυτό στους Βρετανούς και τους Γάλλους, οι οποίοι δεν είχαν ούτε τη βούληση, αλλά ούτε και τα μέσα να το πράξουν.
Ακολούθησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Μετά τον πόλεμο αυτό, οι ΗΠΑ διαδραμάτισαν έναν πολύ πιο παραγωγικό ρόλο. Σήμερα, ο κόσμος εξακολουθεί να είναι από πολλές απόψεις αυτός που δημιούργησαν οι ΗΠΑ. Αλλά για πόσο ακόμα θα ισχύει αυτό; Και τι μπορεί να ακολουθήσει;
Το αποτέλεσμα των επόμενων προεδρικών εκλογών μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, όχι μόνο αποφασιστικά, αλλά, δυστυχώς, πολύ άσχημα.
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι σχεδόν το 55% των Αμερικανών ψηφοφόρων αποδοκιμάζουν την απόδοση του Τζο Μπάιντεν. Υποδηλώνουν επίσης ότι ο Τραμπ προηγείται ελαφρώς του Μπάιντεν σε αμφίρροπες δημοσκοπήσεις πριν από τις εκλογές που θα πραγματοποιηθούν σε έναν χρόνο.
Τέλος, δείχνουν ότι ο Τραμπ προηγείται του Μπάιντεν σε πέντε από τις έξι πιο σημαντικές πολιτείες «πεδία μάχης». Συνολικά, μια νίκη του Τραμπ είναι σαφώς και ανησυχητικά πιθανή (βλ. διαγράμματα).
Τι θα σήμαινε αυτό; Η πιο σημαντική απάντηση είναι ότι οι ΗΠΑ, όχι μόνο η ισχυρότερη δημοκρατία του κόσμου, αλλά και ο σωτήρας της στον 20ό αιώνα, δεν είναι πλέον προσηλωμένες στους δημοκρατικούς κανόνες.
Ο πιο θεμελιώδης από αυτούς τους κανόνες είναι ότι η εξουσία πρέπει να κερδίζεται σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Το αν οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ είναι «δίκαιες» είναι συζητήσιμο. Αλλά έχουν κανόνες. Οι προσπάθειες του εκάστοτε υποψήφιου να ανατρέψει αυτούς τους κανόνες ισοδυναμούν με εξέγερση.
Το ότι ο Τραμπ επιχείρησε να το κάνει αυτό δεν είναι συζητήσιμο. Ούτε και η απουσία αποδείξεων απάτης που να στηρίζουν την απόπειρα πραξικοπήματος. Του έχει απαγγελθεί κανονικά κατηγορητήριο. Παρ’ όλα αυτά μπορεί να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές. Ένας λόγος για τον οποίο μπορεί να το κάνει αυτό είναι ότι σχεδόν το 70% των ανθρώπων που αυτοπροσδιορίζονται ως Ρεπουμπλικάνοι λένε ότι πιστεύουν τα ψέματά του. Αυτό είναι σοκαριστικό, αν και, δυστυχώς, δεν αποτελεί και τόσο έκπληξη.
Τι θα σήμαινε μια άλλη προεδρία Τραμπ για τις ΗΠΑ, πέρα από την υποστήριξη ενός ανθρώπου που προσπάθησε να ανατρέψει το Σύνταγμα; Προφανώς, η απάντηση θα εξαρτιόταν εν μέρει από τις ισορροπίες στο Κογκρέσο. Ωστόσο, θα ήταν λάθος να αντλήσουμε πρόσθετη παρηγοριά από τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρθηκε την τελευταία φορά. Τότε στηρίχθηκε σε αρκετά παραδοσιακές προσωπικότητες του στρατού και των επιχειρήσεων. Η επόμενη φορά θα είναι διαφορετική. Το “Maga” (Make America Great Again) είναι πλέον μια αίρεση με σημαντικό αριθμό πιστών.
Ένα κρίσιμο εσωτερικό σχέδιο του Τραμπ είναι η αντικατάσταση δημοσίων υπαλλήλων καριέρας με πιστούς υπηρέτες του προέδρου. Η δικαιολογία είναι η υποτιθέμενη ύπαρξη ενός «βαθέος κράτους», με την οποία οι επικριτές εννοούν τους γνωστούς δημόσιους υπαλλήλους καριέρας των οποίων η πίστη είναι προς τον νόμο και το κράτος και όχι προς το πρόσωπο που βρίσκεται στην εξουσία.
Ένας λόγος για τον οποίο αυτό είναι επιλήψιμο είναι ότι η σύγχρονη κυβέρνηση δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τέτοιους ανθρώπους. Ο μεγαλύτερος λόγος είναι ότι αν οι υπηρεσίες πληροφοριών, εσωτερικής ασφάλειας και εσωτερικών εσόδων, ο στρατός, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών και το Υπουργείο Δικαιοσύνης είναι υποταγμένες στις ορέξεις του αρχηγού του κράτους, τότε έχουμε απολυταρχία.
Ναι, είναι τόσο απλό. Με έναν εκδικητικό αρχηγό κράτους, η κατάχρηση της εξουσίας θα μπορούσε να είναι διάχυτη. Αυτές δεν θα ήταν οι ΗΠΑ που γνωρίσαμε. Θα μπορούσε να μοιάζει περισσότερο με την Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν ή ακόμη και με την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον κόσμο; Το πιο προφανές είναι ότι ο εναγκαλισμός από τις ΗΠΑ ενός ανθρώπου και ενός κόμματος που έχουν απαρνηθεί ανοιχτά τον κεντρικό κανόνα της φιλελεύθερης δημοκρατίας θα αποθαρρύνει όσους πιστεύουν σε αυτήν και θα ενθαρρύνει τους δεσπότες και τους λακέδες τους παντού. Είναι δύσκολο να υπερεκτιμήσει κανείς τις επιπτώσεις μιας τέτοιας προδοσίας από τις ΗΠΑ.
Το μείγμα αυτής της απελπισίας με τη δεδηλωμένα συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ θα αποδυναμώσει, αν δεν καταστρέψει, την εμπιστοσύνη στην οποία βασίζονται οι σημερινές συμμαχίες των ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί έχουν δίκιο να αποδοκιμάζουν τον παρασιτισμό των περισσότερων συμμάχων. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πάνω απ’ όλα, ότι οι Ευρωπαίοι (μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το Ηνωμένο Βασίλειο) πρέπει να κάνουν περισσότερα. Αλλά η συμμαχία χρειάζεται έναν ηγέτη. Για το προβλέψιμο μέλλον, οι ΗΠΑ πρέπει να είναι αυτός ο ηγέτης. Με τη Ρωσία να απειλεί την Ευρώπη και την Κίνα να αποτελεί έναν ισότιμο ανταγωνιστή, οι συμμαχίες θα είναι πιο σημαντικές από ποτέ – όχι μόνο για τους συμμάχους της, αλλά και για τις ΗΠΑ. Ο Τραμπ ούτε το καταλαβαίνει ούτε νοιάζεται γι’ αυτό.
Έπειτα υπάρχουν οι επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία. Ο Τραμπ προτείνει την καθιέρωση ενός οριζόντιου δασμού 10% σε όλες τις εισαγωγές. Αυτό θα ήταν μια σύγχρονη (αν και ηπιότερη) εκδοχή του διαβόητου δασμού Smoot-Hawley του 1930.
Σίγουρα θα οδηγούσε σε αντίποινα. Θα προκαλούσε επίσης τεράστια ζημία στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, με την άρνηση των δεσμεύσεων των ΗΠΑ για μείωση των δασμολογικών φραγμών επί πολλές δεκαετίες.
Εξίσου σημαντικός θα είναι ο αντίκτυπος στις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι ίδιες οι ΗΠΑ θα ανατρέψουν πιθανότατα πολλά μέτρα του νόμου Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού. Εξίσου σημαντική μπορεί να είναι η πιθανή απόσυρση των ΗΠΑ από τις προσπάθειες για την προώθηση επενδύσεων σε καθαρή ενέργεια στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι μελλοντικές σχέσεις με την Κίνα πρέπει επίσης να τίθενται υπό αμφισβήτηση. Εδώ οι αλλαγές μπορεί να μην είναι τόσο δραματικές, επειδή η εχθρότητα απέναντι στην άνοδο της Κίνας είναι διακομματική. Αλλά η αντίθεση προς την Κίνα θα έχει λιγότερο σχέση με την ιδεολογία υπό τον Τραμπ, ο οποίος δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τέτοιες διαφορές μεταξύ απολυταρχιών και δημοκρατιών. Μάλλον προτιμά τις πρώτες. Θα γινόταν απλώς ένας ανταγωνισμός για την εξουσία, με τον Τραμπ να προσπαθεί να κρατήσει τις ΗΠΑ νούμερο ένα.
Το πόσο διαφορετικά θα εξελιχθεί αυτό είναι ασαφές. Ο Τραμπ θα μπορούσε να επιδιώξει να στρέψει τη Ρωσία εναντίον της Κίνας, όπως ο Νίξον έκανε την Κίνα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Η εγκατάλειψη της Ουκρανίας θα μπορούσε να είναι το δόλωμά του.
Μια δεύτερη προεδρία Τραμπ μπορεί να μην καταστρέψει τις ΗΠΑ για πάντα. Αλλά τόσο οι ΗΠΑ, όσο και ο υπόλοιπος κόσμος θα έχαναν την αθωότητά τους. Θα έπρεπε να προσαρμοστούμε στην πραγματικότητα ότι οι ΗΠΑ επανεξέλεξαν έναν άνθρωπο που προσπάθησε ανοιχτά να υπονομεύσει τη δημοκρατία τους.
Είναι πιθανό οι κατηγορίες εναντίον του Τραμπ θα σώσουν την κατάσταση. Αλλά αυτή η εύθραυστη ελπίδα αναδεικνύει τη σημερινή απειλή για τη δημοκρατία.
